پایان بحران عراق نیازمند توافق مثلث تهران-واشنگتن-سیستانی

رویداد۲۴- زلمای خلیل زاد، سفیر پیشین آمریکا در عراق طی سال های 2005 تا 2007 طی یادداشتی برای نشریه پولیتیکو به بررسی نقش ایران و آمریکا در بحران آمریکا پرداخته و تاکید کرد: نبرد خونین میان شیعیان نیازمند توافق با تهران و آیت الله سیستانی است. 

به گزارش گروه بین الملل رویداد۲۴ به نقل از نشریه پولیتیکو، زمان آن رسیده که مذاکرات جدی با ایران در مورد عراق انجام شود. ناآرامی‌های بغداد که با اشغال موقت پارلمان توسط طرفداران مقتدی صدر، روحانی برجسته شیعه به اوج خود رسید، جنگ علیه داعش را تضعیف کرده، اقتصاد عراق را تحلیل برده روند فروپاشی این کشور را تشدید کرده است. 

در این شرایط اگر همکاری میان آمریکا، ایران و آیت الله سیستانی، مرجعیت شیعه در عراق صورت نگیرد، این بحران می‌تواند به راحتی منجر به سقوط کل سیستم سیاسی که در طول اشغال موقت عراق توسط آمریکا شکل گرفت، شود. این مسئله همچنین باعث می‌شود داعش و دیگر سازمان‌های تروریستی ضدآمریکایی به صورت دایمی عراق را اشغال کند. 

واشنگتن برای ممانعت از چنین اتفاقی نیازمند کمک تهران است. و تهران هم باید به اندازه واشنگتن خواستار پیگیری روند ایجاد ثبات باشد چراکه در حال حاضر منافعش در عراق به خطر افتاده است؛ احزاب سیاسی شیعه‌ای که –با حمایت ایران- دولت را در اختیار دارند، اعتماد مردم را از دست داده‌اند. این گروه‌ها از‌‌ همان ابتدا حامیان اندکی در میان سنی‌ها داشتند و حال جایگاه‌شان در میان کرد‌ها و همچنین شیعیان تضعیف شده است. 

بیش از ۹ ماه است که جوانان عراقی اعتراضات گسترده‌ای را سازماندهی کرده و علیه سوءمدیریت اقتصادی دولت و ناکامی آن در تامین امنیت، حکمرانی و خدمات اعتراض می‌کنند. آن‌ها در اعتراضات خود ضمن تاکید بر اصلاحات، می‌خواهند بدانند درآمد نفتی میلیاردی کشور کجا رفته است. 

آیت الله سیستانی به عنوان تاثیرگذار‌ترین روحانی شیعه در این کشور است و پیش از این از انتصاب حیدرالعبادی به عنوان نخست وزیر حمایت کرده بود، حال به صورت علنی از مطالبه معترضان جوان برای اصلاحات حمایت کرده است. آیت الله سیستانی نیز بر خواست معترضان برای مبارزه با فساد و افزایش خدمات تاکید کرده و عقب نشینی وی از حمایت عبادی، فضای بازی را در اختیار مقتدی صدر قرار داده تا ردای اصلاحات به تن کند. 

وی با حمله به رقبای شیعه خود- به خصوص اعمار الحکیم رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق، نوری المالکی نخست وزیر سابق عراق و نظامیانی مانند سپاه بدر که از آن‌ها حمایت می‌کند- به دنبال گرفتن کنترل جنبش اصلاح از سکولاریست‌ها است. 

زمانیکه تهران و واشنگتن حمایت علنی خود از ماندن عبادی را اعلام کردند، مصالحه‌ای میان احزاب سیاسی عراق شکل گرفت مبنی بر اینکه آمریکا و ایران عبادی را به عنوان نخست وزیر حفظ کنند اما اکثریت کابینه با وابستگی‌های حزبی شکل بگیرد. صدر این توافق را رد کرد و هوادارانش به پارلمان حمله کردند و خواهان تشکیل یک دولت تکنوکراتیک شدند. 

اگر این بحران حل نشود، صدر می‌تواند دولت موقت تشکیل دهد که پیامدهای زیادی به دنبال خواهد داشت و مهم‌ترین آن پرت شدن حواس نیروهای امنیتی از مقابله با داعش و متمرکز شدن بر کشمکش قدرت در پایتخت می‌شود. از سوی دیگر انگیزه کرد‌ها برای تامین منافع خود به صورت مستقل از بغداد تشدید خواهد شد. منطقه کردنشین می‌تواند با پیگیری یک آرایش کنفدرالی جدید یا اعلام استقلال از عراق عرب جدا شود. 

اما بهترین نتیجه یک مصالحه مذاکراتی با حمایت صدر است که می‌تواند نظم در بغداد را تحت یک دولت ائتلافی با تفکراتی اصلاحی احیا کند. این دولت ائتلافی جدید می‌تواند یک چارچوب زمانی منطقی را برای اصلاح و حتی برگزاری انتخابات جدید مجلس را اعلام کند. این‌‌ همان نتیجه‌ای است که آیت الله سیستانی، آمریکا و احتمالا ایران از آن حمایت می‌کنند. 

چنین توافقی موضع صدر را به گونه‌ای تقویت می‌کند که پیروزی کلی به او نمی‌دهد. احتمالا عبادی جایگاه نخست وزیری خود را حفظ می‌کند و تداوم اصلاحات را با هم در پیش می‌گیرد. یک دولت ائتلافی جدید احتمالا مانع از تجزیه منطقه کردنشین عراق خواهد شد. 

دو عامل برای دستیابی به این توافق مورد مصالحه لازم است. نخست تایید آیت الله سیستانی است. اهداف سیاسی ایران به واسطه نهادهای فعال گوناگون در حوزه عراق، به درستی مشخص نیست اما جایگاه برای رهبری ایران اهمیت ویژه‌ای دارد. 

دوم، گفتگو و همکاری میان ایران و آمریکا است. واشنگتن و تهران هر دو باید خواستار حل و فصل فوری بحران سیاسی در بغداد باشند و برای مصالحه سریع میان احزاب سیاسی و نخست وزیر باید به صورت موازی فعالیت کنند. همکاری ایران-آمریکا می‌تواند تلاش آمریکا برای همفکری با ترکیه و عربستان را نیز به دنبال داشته باشد. در غیر این صورت این دو کشور احتمالا وسوسه می‌شوند که بحران در عراق را تشدید کنند تا باعث تضعیف قدرت شیعه در منطقه شوند. 

حال باید منتظر بود و دید که آیا آیت الله سیستانی، آمریکا و تهران می‌توانند با هم همکاری داشته باشند. اما مهم است که این تلاش انجام شود.