انقلاب اسلامی پاسخی به سیاست غرب‌گرایی بوده است/نوگرایان پاسخ به نیاز را نه با نفی دین بلکه از درون دین پیدا کنند

رویداد۲۴ الهه کولایی استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در مراسم گفتمان بازرگان و چالش های چهل سالگی انقلاب اظهار کرد: ان‌شاالله درس گرفتن از زندگی آقای بازرگان مورد توجه باشد، وقتی از من دعوت شد که در این مراسم حضور داشته باشم به عنوان یک انقلابی و کسی که از سال ١٣٥٤ تا امروز در حوزه سیاست دانش‌آموزی کرده و تجربه‌های دیگران را مورد مطالعه قرار داده‌ام فکر کردم خوب است آن‌چه در طول ٤٠ سال گذشته شکل گرفته تبار شناسی کنیم، افرادی مانند بازرگان تلاش زیادی داشتند، ضروری است در این تبار شناسی به تعلق ایشان به جریان نوگرایی دینی توجه کنیم، ایشان کوشیدند تا پاسخ‌های عقب‌ماندگی جامعه را از خلال آموزه‌های دینی استخراج کنند.

وی افزود:عده‌ای در مواجهه با فرهنگ غرب در پی این بودند که پاسخ عقب ماندگی چیست؟ این موضوع در نیمه دوم قرن نوزهم به یک دغدغه برای برخی افراد تبدیل شد و جریانی را ایجاد کرد که افرادی مانند سید جمال‌الدین اسدآبادی به سوی زدودن پیرایه از آموزه دینی و بازخوانی آموزه‌های دینی و تلاش برای رسیدن به پاسخ‌های مناسب برای نیازهای جدید گام برداشتند.جریان نو شدگی  کوشید عوامل عقب‌ماندگی مسلمانان را بیابد ،موضوع مواجهه با جهان نو  توسط این افراد طبیعتا در متن جوامع سنت‌گرا موجب روبه رو شدن با حکم ارتداد می‌شد.

وی ادامه داد: آن‌چه در کشور ما در متن تحولات جامعه  برای همه جامعه‌شناسان مبنای نظریه‌پردازی قرار می‌گیرد  این است که ما اولین مردم از آسیا هستیم که انقلاب علیه استبداد را ایجاد کردیم و قانون اساسی ایجاد کردیم، قانون اساسی‌ای که نتوانست قدرت را مشروط کند، ما شاهدیم وجه سیاسی نوسازی در دوران پهلوی کنار گذاشته می‌شود و به صورت گزینشی یک اصلاحاتی ایجاد می‌شود که ساز و کارهای گشایش سیاسی از آن حذف می‌شود، در این خصوص دیندارانی که در مواجهه با جهان مدرن دین را ناتوان و ناکارآمد نمی‌دانند و با خوانش‌های به روز پاسخ‌های مناسبی را پیدا و به جامعه عرضه می‌کنند می‌گویند دین می‌تواند در تمام عرصه‌ها پاسخ‌های مناسب داشته باشد. باید و مورد توجه قرار گیرد.

این استاد دانشگاه بیان کرد: ما با جریان پرقدرتی از نوگرایی دینی در تحولات ایران روبه رو هستیم که تلاش می‌کند پاسخ‌ها را از دین پیدا کند، در الگوی نوسازی پهلوی شاهدیم این مولفه‌های هویتی به دلیل نگاه‌های حاکم و ضرورت تبدیل ایران به جامعه‌ای دیگر عنصر دین و اسلام انکار می‌شود، آثار انکار این مولفه را در انقلاب اسلامی میبینیم، انقلاب اسلامی پاسخی است به سیاست غرب‌گرایی که مولفه اسلامی را انکار می‌کند. نوگرایان دینی قبل انقلاب تلاش بسیار مستمر داشته‌اند که با کانون‌های اسلام سنتی ایجاد ارتباط کنند، از مراجع برای ورود این عرصه دعوت می‌کنند تا نوگرایان پاسخ به نیاز را نه با نفی دین بلکه از درون دین پیدا کنند.

وی افزود: ما شاهد دو جریان متعارض در این خصوص هستیم؛ یکی کپی و پیست فرهنگ جوامع غربی و در مقابل پاسخ سنتگرایان و نفی کلی فرهنگ غربی. نوگرایان معتقدند دین ظرفیت این را دارد. دین بازدارنده پیشرفت و آزادی و پیشرفت نیست، آقای بازرگان یکی از چهره‌های برجسته‌ای است که در شرایطی که کسی جرات نمی‌کرد از اندیشه‌های دین صحبت کند، ایشان ازدیدگاه‌های دینی سخن می‌گفتند. انقلاب ما بر پایه دین شکل می‌گیرد و رهبر آن مرجع دینی است.

وی با یادآوری این که «امام پیوند حوزه و دانشگاه را مود توجه داشتند» ابراز عقیده کرد: اما امروز دانشگاه‌ها تحت مدیریت حوزه ها قرار گرفتند در حالی که باید شاهد یک تعامل در این خصوص می بودیم. آقای بازرگان چه در دوران نخست‌وزیری و چه پس از استعفا اعتراض خود را در خصوص اشغال سفارت آمریکا اعلام کرند و شجاعانه و با تکیه به باورهای دینی خود اعتراض خود را اعلام کرند و قدرت را واگذار کردند، در دوم خرداد هم شاهدیم آن کنش انقلابی به سوی روش اصلاحی مورد توجه قرار می‌گیرد.

کولایی در پایان تاکید کرد: مردم امریکا ٣٠٠ سال پیش رای می‌دادند، در حالی که رفتار رای دادن در کشور ما جدید است، این رفتارها نیازمند فرایند انباشتی است ،ملتی که سال‌ها رعیت بوده به این زودی صاحب حق نمی‌شود، آقای بازرگان می‌گفتند باید یاد داد، آموزش امری است زمانبر و نیاز به مداومت و بردباری دارد، ما باید انقلاب را بازخوانی کنیم ببینیم چه خواستیم و به چه چیزی دست پیدا کردیم ،به دلیل قدمت تجربه‌های ارزشمند نوگرایی و با درس گرفتن تجربه ٤٠ ساله می‌توانیم تلاش را برای محدود کردن و مشروط کردن قدرت به نفع مردم ادامه دهیم.