زیردریایی‌های ایران در درگیری ایران و آمریکا در خلیج فارس تا چه اندازه می‌تواند خطرناک باشد؟

رویداد۲۴  سباستین رابین در گزارشی تحت عنوان «خداحافظی با ناو‌های آمریکا در صورت وقوع جنگ با ایران؟» در نشنال اینترست نوشت: نیرو‌های نظامی ایران برای مدتی طولانی در حال برنامه ریزی برای یک جنگ دریایی دفاعی در خلیج فارس بوده اند. بخشی از استراتژی جنگی ایران شامل استفاده از ناوگان بزرگ قایق‌های تندرو مجهز به موشک‌های ضد کشتی برای غافل گیر کردن نیرو‌های دشمن در خلیج فارس خواهد بود. ایران تلاش خواهد کرد که جلوی عبور و مرور کشتی‌های تجاری از تنگه استراتژیک هرمز را بگیرد.

 اما ناوگانی از بیست و یک زیردریایی بومی کلاس غدیر نیز می‌توانند در استراتژی جنگی ایران مورد استفاده قرار بگیرند. زیردریایی‌های غدیر در واقع نمونه بهینه شده‌ای از زیردریایی‌های کلاس یونو کره شمالی هستند. این کلاس از زیردریایی‌ها با سرعت یازده نات در زیر آب حرکت میکند و مجهز به دو اژدر ۵۳۳ میلی متری است. به طور کلی، آب‌های کم عمق در نزدیکی ساحل به عنوان محیط مطلوبی برای عملیات‌های زیردریایی‌ها در نظر گرفته می‌شوند. آب‌های خلیج فارس فرصت خوبی برای پنهان شدن زیردریایی‌های کوچک ایران فراهم می‌کنند. قابلیت عمده این زیردریایی‌های کوچک کمین کردن علیه کشتی‌های عبوری است. اما نیروی دریایی ایران همچنین دارای سه زیردریایی بزرگتر و پیشرفته‌تر از زیردریایی‌های کلاس دیزلی کیلو است که در دهه ۱۹۹۰ از روسیه خریداری شده بودند. این زیردریایی‌ها می‌توانند به راحتی در آب‌های اقیانوس هند حضور پیدا کنند.

ایران همچنین چهار سال پیش واحدی را برای توسعه زیر دریایی بومی کلاس فتح راه اندازی کرد. البته این زیردریایی ساخت داخل مجهز به ویژگی‌های مدرن همچون موشک‌های ضد کشتی یا سیستم رانش مستقل هوایی نیست.

اما چرا ایرانی‌ها به جای خرید تسلیحات مورد نیاز از چین یا روسیه تصمیم گرفتند که به طور مستقل زیردریایی‌های مورد نیاز را در داخل کشور تولید کنند؟

ایرانی‌ها در طول چند دهه گذشته به این واقعیت پی بردند که تغییر در ائتلاف‌های بین المللی میتواند در برنامه ریزی‌های دفاعی آن‌ها اختلال ایجاد کند و نیروی نظامی آن‌ها را در موقعیت آسیب پذیری قرار دهد. حکومت محمد رضا پهلوی در دوره پیش از انقلاب اسلامی میتوانست همه جنگ افزار‌های مورد نیاز خود را از آمریکا خریداری کند. اما رابطه بین دو کشور بعد از انقلاب اسلامی و حادثه گروگان گیری در سفارتخانه آمریکا در تهران رو به وخامت گذاشت. ایران در دهه‌های اخیر برای نگه داری و تامین قطعات جنگ افزار‌های آمریکایی خود با مشکلاتی روبرو شده است. زمانی که عراق در سال ۱۹۸۰ به ایران حمله کرد، دو ابرقدرت دنیا یعنی آمریکا و شوروی تمایلی به فروش سلاح به تهران نداشتند. ایران مجبور شد برای برآورده کردن نیاز‌های دفاعی خود به چین روی آورد. در نتیجه، در دهه‌های اخیر انگیزه ایران برای خودکفایی در صنعت دفاعی افزایش پیدا کرد.

زیر دریایی نیمه سنگین فتح بین چهل تا چهل و هشت متر طول دارد و از لحاظ وزنی با زیردریایی‌های دفاع ساحلی کوچک کلاس ۲۰۵ و ۲۰۶ آلمان در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ قابل مقایسه است. ظاهرا زیردریایی کلاس فتح نسخه تکامل یافته یک نمونه آزمایشی با نام نهنگ است. کلاس فتح دارای چهار لوله اژدر افکن است و یک آرایه سونار در زیر لوله‌ها قرار گرفته اند.

زیردریایی کلاس فتح می‌تواند حداکثر تا ۲۰۰ متر پایین‌تر از سطح آب به فعالیت خود ادامه دهد. قابلیت‌های این زیردریایی متناسب با آب‌های کم عمق خلیج فارس هستند. پیش بینی میشود که سرعت این زیردریایی در زیر آب بین چهارده تا بیست و سه نات باشد. گزارش شده که زیردریایی فتح می‌تواند عملیات خود را برای پنج هفته تا فاصله ۳۱۰۰ مایلی از سواحل کشور ادامه دهد. در نتیجه، حوزه عملیاتی کلاس فتح تا نزدیکی دریایی عربی خواهد بود. اما ما نمی‌دانیم که این زیردریایی دیزلی برای چه مدتی می‌تواند زیر سطح آب باقی بماند، زیرا برای شارژ مجدد باطری‌های خود باید به سطح دریا بازگردد.

در حال حاضر به نظر می‌رسد که زیردریایی کلاس فتح هنوز در مرحله آزمایشی قرار دارند و در بین ناوگان زیردریایی‌های فعال ایران قرار نگرفته اند. اخیرا تصاویر ماهواره‌ای منتشر شده نشان دادند که ایران در حال ساخت زیردریایی‌های جدید در پایگاه دریایی بندر انزلی در دریایی خزر است.

علاوه بر این، ظاهرا ایران برنامه‌ای برای تولید دو زیردریایی کلاس بعثت دارد. این کلاس شصت متر طول دارد و مجهز به شش لوله اژدرافکن است. ادعا می‌شود که این کلاس از زیردریایی‌ها میتوانند تا ۳۰۰ متر زیر سطح آب به فعالیت خود ادامه دهند و حداکثر سرعت آن‌ها بیست و سه مایل در ساعت است.

تهران در سال ۲۰۰۸ شروع این پروژه جدید را اعلام کرد. قرار بود این کلاس از زیردریایی‌ها در سال ۲۰۱۵ وارد ناوگان نیروی دریایی کشور شوند. اما ظاهرا راه اندازی کلاس جدید با تاخیر روبرو شده است.

اما ارتش آمریکا در گزارش اطلاعاتی خود در مارس ۲۰۱۷ این کلاس جدید را به عنوان خطری بزرگ برای نیرو‌های خود در منطقه توصیف کرد. در این گزارش گفته می‌شود که این کلاس از زیردریایی‌های جدید ایران تا پنج سال آینده به قابلیت شلیک موشک‌های کروز دست پیدا خواهند کرد.

اما به نظر می‌رسد که یک اژدر زیرآبی ایران با نام حوت به مرحله پایانی تکمیل خود نزدیک میشود. مطابق با گزارش‌های منتشر شده، این موشک می‌تواند به سرعت دویست مایل در ساعت دست پیدا کند. این موشک با تولید حباب‌های بخار که از نوک دماغه و پوسته خود خارج می‌کند لایه‌ای از گاز در اطراف خود شکل می‌دهد و بدین ترتیب خود را از تماس مستقیم با آب و پسای قابل ملاحظه ناشی از آن دور می‌کند. اولین بار تلویزیون ایران در سال ۲۰۰۶ گزارشی در مورد آزمایش این موشک منتشر کرد. البته اطلاعاتی در مورد نتایج این آزمایش‌ها منتشر نشده است. تحلیلگران معتقدند که این اژدر نسخه مهندسی معکوس شده یک اژدر روسی با نام اشکفال است.

در هر صورت زیر دریایی فتح در آستانه عملیاتی شدن قرار دارد و می‌تواند به زودی ناوگان زیردریایی‌های ایران را گسترش دهد. در حال حاضر اطلاعاتی در مورد وضعیت کلاس جدید بعثت نیز در دسترس نیست.

زیردریایی‌های جدید ایران می‌توانند در آب‌های کم عمق خلیج فارس خطرناک باشند. همچنین پروژه‌های اخیر ایران برای تولید زیردریایی‌های بومی نشان می‌دهد که آن‌ها در درازمدت به دنبال تبدیل شدن به یک قدرت نظامی مستقل هستند.