نامه آخوند خراسانی به احمد شاه در مورد اقتصاد مقاومتی
موسی حقانی، معاون پژوهشی موسسه مطالعات تاریخ ایران در گفتگویی در خصوص اقتصاد مقاومتی، بیان کرد: ما در زمینه اقتصاد مقاومتی باید فرهنگ سازی کنیم تا بتوانیم مردم و جامعه را به استفاده از محصولات داخلی ترغیب کنیم. تا به این محصولات اعتماد نشان دهند و از آن بهره ببرند.
دبیر علمی همایش اقتصاد مقاومتی؛ پیوند فرهنگ، سیاست و اقتصاد ادامه داد: البته در منابع تاریخی که نگاه می کنیم، می بینیم هم مسئولان (سیاسیون و علما) تشویق به استفاده از محصولات داخلی می شدند و بعد به تبع آن مردم علاقه داشتند.
به گفته حقانی، باید مجموعه سیاست‌گذاریهایی از سوی دولت ها صورت بگیرد تا جامعه را به سمتی سوق بدهد که از محصولات داخلی استفاده کنند.
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به نامه ای از مرحوم آخوند خراسانی به احمدشاه که در زمینه اقتصاد مقاومتی بود، اذعان کرد: در زمان گذشته آخوند خراسانی نامه ای را به احمدشاه می نویسد که که این نامه نکات جالبی دارد البته قبل از آن بگویم که ماجراهای به وجود آمده در اقتصاد درگیری دویست ساله است.
وی افزود: زمانی که ما با فقر مواجه شدیم عده ای راه پیشرفت ایران را تبعیت از غرب می دانستند البته این افراد به دو دسته تقسیم می شدند که گروهی می گفتند از مدل آن ها اقتباس کنیم و گروهی دیگر حتی این ملاحظه را نداشتند و از فرق سر تا نوک پا غربی شدن را تجویز می کردند و اعتقاد داشتند که باید تماما از غربی ها تبعیت کنیم. این سیاست حاکم در ایران بود و تا وقوع انقلاب اسلامی ما غیر از این مسیر، مسیر دیگری را طی نکردیم.
حقانی گفت: علی رغم اینکه نهضت‌های بزرگی در کشور رخ داد، از جمله نهضت تحریم تنباکو، نهضت علیه قرارداد رویتر، انقلاب مشروطه، نهضت علیه تحریم، ماجرای ملی شدن صنعت نفت، همه این‌ها ابعادی از تلاش هایی برای جلوگیری از سلطه بیگانگان بود.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در آن دوران شرایط به گونه ای بود که اگر جریان مقابل وقتی دم از استفاده محصولات داخلی و مقابله با نفوذ می زد، به تحجر، درجا زدن و نادیده گرفتن پیشرفت سایر کشور ها و ملل متهم می شد.
وی در ادامه بندهایی از نامه مرحوم آخوند خراسانی تبیین کرد و گفت: این نامه مرحوم آخوند خراسانی که به احمدشاه می نویسد در آغاز به سلطنت رسیدن او بود. در نامه توصیه های زیادی دارد اما ۳ بند از این نامه مربوط به اقتصاد مقاومتی است. بند سوم این نامه این گونه نگارش شده است: «جد و جهد ملوکانه در وطن پروری و مملکت داری و تشویق رعیت در صنایع و در این باب و منسوجات وطنیه انتخاب فرمایند قاطبه رجال دولت و ملت هم بپادشاه جوان بخت تاسی خواهند نمود و از ذل احتیاج بخارجیه رها خواهند شد ، همچنان که (میکادو) امپراتور ژاپن مفتاح ترقی دولت خود را در این رشته دانست و از این باب داخل و به مقصد خودش نایل گشت.، اگر ذات اقدس شهریاری هم در این بدو سلطنت و عنفوان شباب از این طریق در مقام ترقی دولت و رفع فقر و احتیاح ملت برآیند که عما القریب بااعلی درجه شوکت و استقلال سلطنت و آبادی ملک و رعیت را نایل خواهند بود. انشاءالله تعالی»
حقانی در خصوص بند چهارم موضوعاتی همچون بذل مساعی جمیله و صرف همت خسروانه در نشر(علوم و صنایع متدواله) دارد که در این قسمت، اتفاقا بخش برون نگری که مقام معظم رهبری هم اشاره داشتند، می گوید یعنی اقتصاد مقاومتی امری درون زاست در حالیکه برون نگر هم هست، اظهار کرد: «در بند چهارم، بذل مساعی جمیله و صرف همت خسروانه در نشر(علوم و صنایع متدواله) که سایر ملل بو سایل آنها بااعلی مدارج ترقی رسیده اند بدیهی است که ایرانیان در لیاقت علوم و صنایع اکمل امم و همیشه پیش قدم و مقدم بر تمام ملل عالم بوده اند و این تأخر حالی که مملکت و ملت را به این درجه از فقر و فلاکت رسانیده است فقط از بی اعتنایی اسلاف به این امور و میل آنها به مصنوعات اجانب بوده است که قهرا به جمیع ملت سرایت نمود. فعلا احیای ایران منوط به این نقطه و توجهات مجدانه آن ذات اقدس شاهنشاهی است. انشاءالله تعالی»
وی ادامه داد: «تحذر از مداخلات اجانب و قطع رشته جاذبیت آنهاست که آنچه بر سر مملکت آورده اند فقط از طریق جلب قلوب سلاطین و صدور سلف بوده و تمام این مملکت فروشی ها و این قرض خطیر و سایر جهات فقر دولت و ملت و نفوذ اجانب از این منشأ و حادث است. انشاءالله تعالی همیشه رجال ایران دوست وطن پرست را برای اداره خاصه سلطنتی اختیار و انتخاب خواهند فرمود و هواخواهان اجانب و اشخاصی را که با دشمنان دین و مملکت دوستی دارند به کلی از بساط سلطنت تبعید خواهند کرد و به خود بار نخواهند داد.» خود باوری را می توان در لابه لای این نامه مشاهده کرد.
معاون پژوهشی موسسه مطالعات تاریخ ایران، در پایان صحبت هایش گفت: این نامه فقرات دیگری هم دارد ولی در کل بحث من در خصوص اقتصاد مقاومتی مربوط به این ۳ بند بود که آن جریانی که ما را به تبعیت از غرب دعوت کرد یا ماهیت استعماری غرب را ندید و از سر غفلت ما را به این راه کشاند یا اینکه این مسائل را دید و عامدانه این مسیر را پیش روی کشور و ملت ایران گذاشت. ما باید در تعامل با جهان به این نکات توجه داشته باشیم اگر رویکرد، رویکرد استعماری و رویکرد ویرانگر است قطعا بایستی در تعامل با جهان نسبت با این رویکردها و به اصطلاح مقابله با این رویکردها تلاش جدی داشته باشیم.
