حمله به آرامکو و ابهامات جانشینی نفتی عربستان

رویداد۲۴ بامداد روز شنبه ۲۳ شهریور رسانه‌های خبری عربستان از وقوع آتش سوزری در دو پالایشگاه شرکت نفت آرامکو در شهر‌های «بقیق» و «هجره حُریص» در شرق این کشور خبر دادند. ساعاتی بعد «یحیی سریع» سخنگوی انصارالله یمن در گفتگو با شبکه تلویزیونی المسیره، ضمن بر عهده گرفتن مسئولیت این حمله اعلام کرد: در صورتی که عربستان به تجاوز و محاصره خاک این کشور ادامه دهد، اهداف و رشته عملیات بعدی یمنی‌ها روز به روز گسترده‌تر و دردناک‌تر خواهد بود؛ تا جایی که ریاض چاره‌ای جز توقف تجاوز‌های خود نداشته باشد.»

واکنش‌ها به حمله پهپادی انصارالله یمن

در نخستین واکنش‌های داخلی، «عبدالعزیز بن سلمان» وزیر انرژی عربستان ضمن تایید کاهش ۵۰ درصدی تولید نفت این موضوع را موقتی دانست و گفت: آرامکو در حال ارزیابی اثرات این حمله بوده و در ۴۸ ساعت آینده اطلاعات متعاقبا اعلام می‌شود و شرکت در حال ارزیابی انفجارهاست. در حالی که مقامات عربستان سعودی در شوک این اقدام به سر می‌بردند، مقامات آمریکا در ادعا‌هایی موهوم ایران را عامل این حملات دانسته و یکی پس از دیگری واکنش نشان دادند. ابتدا «دونالد ترامپ» در گفتگو با محمدبن سلمان این حملات را محکوم کرد و پس از او «مایک پومپئو» وزیر امور خارجه آمریکا در توییتر خود نوشت: «تهران در پشت حدود ۱۰۰ حمله به عربستان سعودی قرار دارد، این در حالی است که روحانی و ظریف وانمود می‌کنند در حال توسل به دیپلماسی هستند. در میانه تمام درخواست‌ها برای کاهش تنش، ایران اکنون حمله بی‌سابقه‌ای به منبع تامین انرژی جهان انجام داده است. هیچ مدرکی و نشانه‌ای در دست نیست که این حملات از یمن صورت گرفته است.»

این، اما آغاز ادعا‌های بی‌اساس مقامات آمریکایی بود. «لیندسی گراهام» سناتور تندرو و جمهوری خواه آمریکا در پی حمله پهپادی به تاسیسات نفتی عربستان مدعی شد ایران قصد ویرانی خاورمیانه را دارد و باید علیه جمهوری اسلامی اقدامات تلافی جویانه انجام داد.

این ادعا‌های موهوم موجب انتقاد «کریس مورفی» عضو کمیته روابط خارجی سنای ایالات متحده شده. او موضع وزیر امورخارجه آمریکا را ساده انگارانه دانسته و اظهار داشت: «این ساده‌انگاری فاقد حس مسئولیت است و داخل شدن در جنگی بی‌مفهموم که [به ما تحمیل نشده بلکه]ناشی از انتخاب خود ماست. سعودی‌ها و حوثی‌ها در جنگ هستند. سعودی‌ها به حوثی‌ها حمله می‌کنند و حوثی‌ها هم با حمله پاسخ می‌دهند. ایران از حوثی‌ها حمایت می‌کند و یک بازیگر بد است، ولی به این سادگی هم نیست که حوثی‌ها=ایران.»

یک روز پس از حمله پهپادی انصارالله یمن به عربستان، محمد جواد ظریف در پاسخ به ادعا‌های آمریکا علیه ایران در پیامی توییتری نوشت: «آمریکا و مشتریان تسلیحاتی‌اش به این توهم که برتری تسلیحاتی به پیروزی در جنگ منجر می‌شود، در یمن گرفتار شده‌اند. متهم کردن ایران به این فاجعه پایان نمی‌دهد. پذیرفتن پیشنهاد ۱۵ آوریل ایران به جنگ خاتمه و باعث گفت‌وگوی احتمالی می‌شود.»

سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امورخارجه هم به مقامات‌آمریکایی یادآورشد: سیاست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران به دروغ حداکثری تبدیل شده است. موسوی تنها راه حل ایجاد آرامش در منطقه و پایان دادن به بحران بی حاصل در یمن را توقف حملات و تجاوزات ائتلاف سعودی، قطع کمک‌های سیاسی و تسلیحاتی کشور‌های غربی به متجاوزین و تلاش برای یافتن راه حل‌های سیاسی دانست.

رویترز به نقل از «شیلین هینز» سخنگوی وزارت انرژی آمریکا از اعلام آمادگی کاخ سفید برای جبران هرگونه اختلال در بازار نفت خبر داده و به نقل از وی نوشته است: «ریک پری، وزیر انرژی آماده است تا در صورت لزوم از منابع نفتی استراتژیک نفت کشور برداشت کرده تا از هرگونه اختلال در بازار‌های نفت در نتیجه این اقدام جلوگیری شود.» آژانس بین المللی انرژی هم شنبه در توییتی اعلام کرد با مقامات سعودی و سایر کشور‌های بزرگ تولید کننده نفت در تماس است و هم اکنون نیاز‌های بازار به خوبی تامین می‌شود.

اهمیت ظهران

ظهران شهری در شرق عربستان و مرکز بزرگترین پالایشگاه‌های نفت جهان است و منطقه بقیق در ۶۰ کیلومتری جنوب این شهر مرکز تاسیسات نفتی شرکت آرامکو. این گزاره‌ها به تنهایی اهمیت حمله پهپادی انصارالله یمن را نشان می‌دهند، اما موضوع زمانی مهم‌تر می‌شود که به فاصله چند ساعت خبرگزاری‌های جهان از توقف تولید ۵ میلیون بشکه نفت در این مناطق خبر می‌دهند. رویترز و بلومبرگ اعلام می‌کنند حملات پهپادی یمنی‌ها به تاسیسات نفتی آرامکو تولید و صادرات نفت این کشور را به شدت مختل کرده است. خبرگزاری رویترز به نقل از یک منبع مطلع گزارش می‌دهد که این حملات باعث شده تولید نفت عربستان سعودی پنج میلیون بشکه در روز کاهش یابد و تقریبا به نصف برسد.

اهمیت این حمله بیشتر هم می‌شود اگر بدانیم نبض اقتصاد عربستان سعودی در ظهران و بقیق می‌تپد و این منطقه با تولید روزانه ۷ میلیون بشکه نفت مهمترین منبع درآمد ریاض و قدرت نمایی پادشاه عربستان در خرید‌های میلیاردی سلاح است. مقامات آرامکو این منطقه را بزرگ‌ترین مرکز پالایش و فرآوری نفت جهان معرفی می‌کنند، ذخایر میادین نفتی در این منطقه را ۲۰ میلیارد بشکه تخمین می‌زنند. آسوشیتدپرس هم اعلام می‌کند این تاسیسات در ماه ژوئیه روزانه ۹ میلیون ۶۵۰ هزار بشکه نفت تولید کرده است.

کاهش ۵ میلیونی تولید نفت و ادعای جایگزینی نفت ایران

هم وزیر انرژی عربستان و هم تحلیلگران بین المللی کاهش تولید نفت عربستان را در حالی تایید می‌کنند که پس از آغاز تروریسم اقتصادی ترامپ علیه ایران که مبتنی بر تحریم فروش نفت است؛ عربستان سعودی بار‌ها برای جانشینی نفتی ایران اعلام آمادگی کرده و به کشور‌های جهان اطمینان داده بود که می‌تواند نفت تحریم شده ایران را جبران کند. اردیبهشت ماه سال جاری خبرگزاری بلومبرگ به نقل از مقامات عربستان اعلام کرد که ریاض می‌خواهد از ماه ژوئیه (تیرتا مرداد) تمامی سفارشات نفتی را که در ماه ژوئن (خرداد تا تیر) در نتیجه خروج نفت ایران از بازار دریافت کرده است تامین کند. در همان اردیبهشت هم ترامپ به جهان اطمینان داده بود ریاض و کشور‌های دیگر خلاء نفتی ایران را جبران می‌کند. وعده‌هایی که با حمله ۱۰ پهپاد انصارالله یمن و قطع نیمی از تولیدات عربستان سعودی که به معنای ۵ درصد کل تولید روزانه جهانی نفت است؛ به نظر با چالش‌های بی‌شماری روبرو خواهد بود.

چرا ایران؟

انگشت اتهام مقامات آمریکا پس از حملات نفتی علیه تاسیسات نفتی عربستان بار دیگر به سوی ایران نشانه رفت؛ گرچه چهاردهه خصومت بی‌منطق با ایران چندان جایی برای ارزیابی منطقی دلایل این اتهام زنی نمی‌گذارد، اما شاید مهمترین دلیل ادعا‌های مقامات آمریکایی در این نکته نهفته باشد که نمی‌خواهند باور کنند عربستان سعودی به عنوان یکی از بزرگترین انبار‌های سلاح‌های آمریکایی نتوانسته است در برابر پهپاد‌های گروه انصارالله یمن کاری از پیش ببرد. باور این نکته برای مقامات آمریکا دشوار بوده و این دشواری آن‌ها را به فرافکنی وادار ساخته است.