پیام سیاسی تهران به واشنگتن مخابره شد/ششمین نشست شورای عالی همکاری ایران و ترکیه چه پیامی داشت؟
رویداد۲۴ ایران گام به گام در راه نزدیک شدن هرچه بیشتر به کشور‌های منطقه و آسیا است و روابط دیرینه خود را از لحاظ اقتصادی و سیاسی مستحکم‌تر از همیشه پیش می‌برد. پس از روی کار امدن جواد ظریف در وزارت خارجه، او یکی از اولویت‌های مهم این نهاد را پیشبرد دیپلماسی اقتصادی کشور عنوان کرد و در همین راستا در وزارت خارجه قسمتی را با حضور کارشناسانی حاذق به مسائل اقتصادی، برای استحکام روابط و رشد اقتصادی کشور با کشور‌های جهان اختصاص داد. دیپلماسی پویای ایران این روز‌ها حتی بیشتر از روز‌های قبل از توافق هسته‌ای گام‌های محکم‌تری برداشته است. از توافق با چین، روسیه، هند و پاکستان و حالا روز گذشته با ترکیه که به گفته معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رییس جمهوری، راه‌های تحقق هدفگذاری ۳۰ میلیارد دلاری در روابط تجاری دو کشور که در دیدار قبلی رییسان جمهوری دو کشور مورد توافق قرار گرفته بود نیز مورد بررسی قرار گرفت. گسترش همکاری در حوزه‌های انرژی، حمل و نقل و گردشگری، از مسائل مورد توافق حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی رییس جمهوری ایران و رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه در این نشست بود.
ایران و ترکیه ضمن تصریح بر اهتمام خود جهت ارتقای بیشتر روابط خوب همسایگی بین دو کشور، که با اراده قوی سیاسی دو طرف تقویت شده، عزم خود را جهت اجرای مؤثر تصمیمات دو جانبه براساس منافع مشترک اعلام نمودند.
رایزنی و همکاری نزدیک در مقابله با ویروس کرونا (کووید۱۹)، با هدف حصول اطمینان در خصوص آمادگی در تأمین نیاز شهروندان خود به خدمات، دارو و لوازم پزشکی لازم برای پیشگیری از همه‌گیری کرونا را، مورد تأکید قرار دادند.
اهمیت تداوم گفتگو‌های نزدیک سیاسی در خصوص موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای در تمامی سطوح و همچنین اهمیت رایزنی در چارچوب و ساز و کار‌های موجود در خصوص ابعاد مختلف همکاری دوجانبه در راستای تعمیق بیشتر همکاری بین دو کشور را، مورد تأکید قرار دادند.
بر تعهد خود جهت تشدید تلاش‌ها به منظور معکوس‌سازی روند رو به کاهش حجم تجارت دوجانبه ناشی از شرایط نامساعد جهانی، از جمله تأثیرات منفی ویروس کرونا، با استفاده کامل از ساز و کار‌های موجود مانند کمیسیون مشترک اقتصادی، کمیته مشترک حمل و نقل جاده‌ای و نیز ایجاد مسیر‌های جدید همکاری اقتصادی، تصریح نمودند.
با توجه به شرایط ناشی از کرونا، تمایل خود را جهت برگزاری هر چه سریع‌تر بیست و هشتمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی به منظور پیدا کردن راه‌های تقویت بیشتر همکاری‌های اقتصادی، افزایش حجم تجارت دوجانبه و غلبه بر چالش‌های اقتصادی ناشی از کرونا، اعلام کردند؛ اهمیت بهره‌برداری کامل از منافع و همچنین افزایش گستره توافق تجارت ترجیحی براساس منافع دو جانبه و همچنین بهبود فضای سرمایه‌گذاری برای تجار کشور‌های خود، را مورد تأکید قرار دادند.
در خصوص گسترش بیش از پیش همکاری در زمینه گردشگری و فرهنگ، با هدف ارتقای تماس‌های مردمی – پس از عادی شدن شرایط و اطمینان از رفع خطرات ویروس کرونا – توافق کردند. دو طرف ضمن تأکید بر اهمیت بخش انرژی، ادامه همکاری در این زمینه را بر اساس منافع دو جانبه، مورد تأکید قرار دادند.
با عنایت به اینکه پ. ک. ک / پژاک و تمامی سازمان‌های تروریستی و باند‌های تبهکاری در منطقه به منزله تهدیدات مشترک علیه امنیت ایران و ترکیه به شمار می‌روند، دو طرف بر ضرورت استفاده کامل هر دو کشور از ساز و کار‌های همکاری موجود، علیه فعالیت‌های عناصر پ. ک. ک یا پژاک و سایر سازمان‌های تروریستی و باند‌های تبهکار در امتداد مرز‌های مشترک و همچنین انجام اقدامات هماهنگی برای یک همکاری نتیجه محور، شامل عملیات مشترک در مقابله با تروریسم و جرایم سازمان یافته، تأکید کردند.
ضمن تأکید مجدد بر اهمیت حفظ برجام، به عنوان یک دستاورد برجسته دیپلماسی چندجانبه که امنیت و ثبات منطقه‌ای را ارتقاء می‌دهد و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل آن را تأیید نموده است، از حمایت گسترده اخیر شورای امنیت سازمان ملل در خصوص حفظ برجام استقبال کردند.
ضمن مهم دانستن گفتگو پیرامون مسایل منطقه‌ای و جهانی، موافقت نمودند که اصول به رسمیت شناخته شده جهان شمول، علی الخصوص احترام کامل به حقوق بین‌الملل و حل و فصل صلح‌آمیز اختلافات و عدم توسل به زور یا تهدید استفاده از زور، می‌بایست پیوسته حاکم بر روابط بین‌الملل باشد.
ضمن تأکید بر تعهد جدی نسبت به حق حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی سوریه براساس تمامی توافقات در چارچوب آستانه، تأیید کردند که مناقشه سوریه از طریق فرآیند سیاسی مطابق با قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل قابل حل است.
با آگاهی از این موضوع که ثبات، رفاه و امنیت عراق یکی از ملزومات صلح و ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی است، تعهد خود بر حفظ تمامیت ارضی، وحدت سیاسی و حق حاکمیت عراق را مورد تأیید قرار داده و بر حمایت خود از دولت عراق تصریح نمودند.
حمایت قاطع خود را از راه حل جامع، عادلانه و بادوام مناقشه بین اسرائیل و فلسطین مورد تأیید قرار داده و در این چارچوب بر نیاز به تأسیس یک دولت فلسطینی حاکم و مستقل به مرکزیت قدس، تأکید نمودند؛ حمایت خود را از فلسطین در مقابل تلاش‌های کشور‌های ثالث جهت تضعیف مسأله فلسطین ابراز کردند.
با تأکید بر اینکه صلح و ثبات پایدار در افغانستان تنها از طریق یک فرآیند واقعی صلح با مالکیت و رهبری افغان‌ها که به یک توافق سیاسی منجر شود، امکان‌پذیر است، حمایت خود را از این راه حل اعلام نمودند.
اهمیت همکاری در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل، سازمان همکاری اسلامی، سازمان همکاری اقتصادی، کنفرانس تعامل و اعتمادسازی آسیا (سیکا) و گروه دی هشت، که هر دو کشور عضو آن‌ها هستند، را مورد تأکید قرار دادند.
اراده توأم با حسن نیت خود را به منظور تسهیل تعامل بین قوای مقننه با هدف ترویج همکاری دو جانبه در سازمان‌های بین پارلمانی منطقه‌ای و بین‌المللی، از قبیل اتحادیه بین‌المجالس، مجمع مجالس آسیایی و مجالس کشور‌های عضو سازمان همکاری اسلامی، اعلام کردند.
بیشتر بخوانید: آمریکا به ایجاد یک ائتلاف مهم علیه ایران در منطقه رسیده است؟
خروجی این نشست نشان می‌دهد که به گفته رئیس جمهور کشورمان راهی جز تقویت روابط برای غلبه بر توطئه‌ها وجود ندارد ضمن اینکه فشار حداکثری آمریکا این روز‌ها سبب شده است که ایران با تغییر راهبرد و نگرش نوین به جهان در‌های اقتصادی کشور را به روی کشور‌ها باز کند. در هفته‌ای که گذشت سفر وزیر خارجه هند و سفر وزیر خارجه سوئیس نیز از این قائده مستنثنی نبود، راه اندازی و تقویت کانال مالی سوئیس، عمده بحث ظریف با وزیر خارجه این کشور بود که در اخباراین روز‌ها مبنی بر میانجیگری سوئیس میان ایران و آمریکا این خبر مهم به محاق و حاشیه رفت. همچنین وزیرخارجه هند که روز گذشته به ایران آمد درباره تقویت همکاری با ایران در خلیج فارس و بندر چابهار رایزنی کرد که این رایزنی در ادامه سفر وزیر دفاع ایران به هند انجام گرفت.
دیپلماسی اقتصادی ایران این روز‌ها واکنش رسانه‌های خبری آمریکا را به همراه داشته است. برخی از رسانه‌های خبری تندرو معتقدند که ترامپ ایران را به آغوش دشمنانمان انداخته و اگرنگرش اقتصادی ایران با کشور‌هایی نظیر چین و کشور‌های شرق آسیا شامل آ. س. آن و همینطور هند، افغانستان، پاکستان، ترکیه و روسیه به نتیجه مطلوب برسد فشار حداکثری آمریکا علنا با شکست تحقیرامیزی مواجه خواهد شد و از سوی دیگر ایالات متحده دیگر پدرخوانده جهان نیست. تحلیلگران بر این باور هستند که با توجه به شکست خفت بارامریکا در شورای امنیت و روگردانی کشور‌های اروپایی از طرح پیشنویس قطعنامه امریکا علیه ایران نشان می‌دهد که ترامپ اعتبار آمریکا و شعار امریکایی را زیر سوال برده است که این نیز دیپلماسی هوشمند ایران را نشان می‌دهد.
از تغییر تاکتیک ایران تا عملگرایی ترکیه
روزنامه فایننشال تایمز در اینباره نوشته است: بر روی کاشی‌های آبی سردر وزارت امور خارجه ایران واقع در مرکز تهران شعار ایدئولوژیک "نه شرقی نه غربی، جمهوری اسلامی" نوشته شده که حاکی از محور اساسی سیاست خارجی ایران پس از انقلاب ۱۹۷۹ است.
اما در ماه‌های اخیر رهبران ایران در نتیجه تحریم‌های امریکایی، تصمیم به تغییر تاکتیک گرفتند که همچنان به روابط بهتر با سایر کشور‌ها امیدوار باشند. در این راستا آن‌ها در حال کار روی برنامه جامع ۲۵ ساله به منظور شراکت استراتژیک با چین هستند.
به گفته تحلیلگران، طرح پیشنهادی که در ماه ژوئن در دولت ایران تایید شد، که البته هنوز به پکن ارائه نشده، نشان دهنده تلاش‌های حکومت برای بهبود موقعیت اقتصادی در برابر تحریم‌های ایالات متحده است. برخی در ایران بر این باورند که چین و روسیه در برابر روابط تجاری با اروپا در روابط تجاری می‌توانند قدرتمند‌تر باشند.
پیام سیاسی ایران به غرب این است که ایران تنها نیست. سعید لیلاز، تحلیلگر اقتصادی و اصلاح طلب گفت: "طی این سالها، چین جایگاه خود را در ایران تقویت کرده بدون اینکه بخواهد در ثبات سیاسی، امنیت و استقلال ایران دخالت کند. "
یو جی محقق ارشد امور چین در موسسه چتم هاوس گفت: " از نظر استراتژیک موقعیت جغرافیایی ایران برای پکن مهم است، به ویژه با توجه به همجواری با پاکستان، جایی که چین از طریق کریدور اقتصادی به اصطلاح چین و پاکستان درگیر پروژه‌های زیرساختی است، ایران به عنوان یک نقطه ترانزیتی بسیار مهم برای چین خواهد بود. "
روزنامه العربی جدید نیز درباره راهبرد اقتصادی ترکیه و ایران نیز نوشت: ترکیه اکنون با دشمنان زیادی روبرو است:محور عربستان-امارات-مصر، اتحادیه اروپا (یونان، فرانسه و آلمان)، رژیم صهیونیستی. دیپلماسی ترکیه سرگرم چندین پرونده مهم است: پیامد‌های سوریه، حمایت از دولت وفاق در طرابلس، درگیری بر سر منابع انرژی در مدیترانه. در اینجا رابطه ترکیه با ایران مهم می‌شود.
پایداری ایران در برابر تحریم‌ها و محقق ساختن پیروزی دیپلماتیک در شورای امنیت و مخالفت با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی موفقیت دیپلماتیک ایران محسوب می‌شود.
میان ایران و ترکیه منافع اقتصادی عظیمی به ارزش میلیارد‌ها دلار قرار دارد. با وجود این که به علت تحریم‌ها تجارت میان این دو تحت تاثیر قرار گرفته است، اما عملگرایی ترکیه باعث می‌شود هیچ مانعی بر سر تامین منافع خود در رابطه با همه طرف‌ها نبیند.
در پاسخ به این پرسش که آیا روابط تاکتیکی دو طرف منجر به شکل گیری رابطه‌ای راهبردی خواهد شد که توزان قدرت را در منطقه تغییر دهد، باید گفت برای محقق شدن این مسئله حکومت ایران به میزانی از عملگرایی حکومت ترکیه نیاز دارد و در مقابل حکومت ترکیه به سیاست حکومت ایران نیاز دارد.
