درهم تنیدگی آب، سیاست و محیط زیست در حوضه آبریز دجله و فرات
رویداد۲۴ منابع آبی مشترک می‌توانند یک عامل هم برای مشارکت و همکاری و هم تنش و درگیری بین کشور‌های ساحلی باشند. آب در کنار نفت، در حیات امنیتی و سیاسی منطقه غرب آسیا نقش و اهمیت ژئوپلیتیکی بسزایی داشته و دارد به گونه‌ای که مناسبات سیاسی و امنیتی بین کشور‌های این منطقه را تحتتأثیر جدی خود قرار داده است. حوضه دجله و فرات بعنوان یکی از پرتنش‌ترین حوضه‌های آبریز فرامرزی دنیا و بزرگ‌ترین حوضه آبریز فرامرزی در منطقه غرب آسیا، از درهم‌تنیدگی‌های متعدد تاریخی، سیاسی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و ژئوپلیتیکی با آب برخوردار است. بی‌اعتمادی سیاسی باقی‌مانده از گذشته و رقابت منطقهای بین کشور‌های ساحلیِ رودخانههای دجله و فرات تحت ساختار جنگ سرد، مناقشات آبی را از مسائل فنی به مسائل سیاسی و موردی برای تقابل به جای همکاری در منطقه تبدیل کرده است. هدف از این مقاله، بررسی وضعیت هیدروپلیتیک حوضه آبریز فرامرزی دجله و فرات و بررسی اقدامات کشور‌های ساحلی برای تسلط بر منابع مشترک این کشور با تمرکز بر پروژه آناتولی جنوب شرقی (گاپ) ترکیه است. نتایج مطالعات نشان میدهد که ظرفیت سد‌ها و سازه‌های احداث شده کشور‌های ساحلی بر روی رودخانه فرات بیش از سه برابر آورد کل سالیانه این حوضه است. این در حالیست که ظرفیت این سازه‌ها بر روی رودخانه دجله حدود پنج برابر است. نتایج بیانگر درهم‌تنیدگی جدی مسائل آب و محیط‌زیست با مسائل سیاسی و امنیتی در این حوضه است. علاوه‌بر این، اثرات جدی تغییرات اقلیمی بر افزایش دما، کاهش بارش، همچنین کاهش میزان رواناب سطحی و کاهش پتانسیل تولید انرژی برقابی؛ در کنار عدم اعتماد و رقابت جدی کشور‌های ساحلی برای تسلط هر چه بیشتر بر منابع آبی حوضه، نگرانی‌های بسیار جدی در خصوص آینده این حوضه ایجاد کرده است که در صورت ادامه رویکرد‌های گذشته، می‌تواند آب و اثرات زیست‌محیطی حاصل از ایجاد سازه‌های آبی را در این حوضه از فاز فنی- سیاسی وارد فاز نظامی- امنیتی نماید.
منبع: پرتال جامع علوم انسانی
