خطر بزرگی که فوتبال ایران را تهدید می‌کند

رویداد۲۴ بیستمین دوره از رقابت‌های لیگ برتر با حضور ۱۶ تیم در جریان است و این مسابقات به نیمه راه نزدیک می‌شود. این دوره از مسابقات در حالی آغاز شد که ابتدا وزارت ورزش به منظور جلوگیری از انباشته شدن بدهی‌های خارجی استقلال و پرسپولیس، به عنوان متولی این دو تیم، آنها را از جذب مربی و بازیکن خارجی منع کرد؛ و بعد از آن فدراسیون فوتبال و سازمان لیگ، این قانون را به کل فوتبال ایران تعمیم داد.

به همین دلیل بیستمین دوره لیگ برتر اولین و تنها دوره‌ای از مسابقات است که بدون مربی خارجی و با حداقل بازیکن خارجی در جریان است. از جمله شاخص‌ترین بازیکنان خارجی که در لیگ بیستم حضور دارند و از فصل قبل در تیم‌های خود باقی مانده‌اند، می‌توان به میلیچ و دیاباته در استقلال، رادوشویچ در پرسپولیس، دارکو بیدوف و ایوان مارکویچ در ذوب آهن، کی روش استنلی و جروج ولسیانی در سپاهان، پاتوسی، شیمبا و موسی کولیبالی در فولاد اشاره کرد. فولاد تنها تیمی در لیگ برتر است که ۳ بازیکن خارجی دارد و در مقابل این تیم در لیست چند تیم اصلاً بازیکن خارجی دیده نمی‌شود.

فوتبال بدون حضور مربیان خارجی در حالی که اغلب مربیان ایرانی نیز تمایلی به حضور در دوره‌های دانش افزایی خارج از کشور ندارند، می‌تواند به افت فنی بالاترین سطح فوتبال ایران بدل شود. افتی که در حال حاضر هم مشهود است. فقر گل در اکثر مسابقات و بازی‌های کسل کننده و ساکن، نشانه‌ای بارز این مدعاست.

ظهور مربیان جوان و کم تجربه
ظهور بسیاری از مربیان جوان و اکثراً بدون دیدن دوره‌های آموزشی، سپری کردن مدارج مربوطه و حتی مدرک، پدیده‌ای بود که لیگ بیستم را در نوردید و این پدیده را می‌توان یکی از پیامدهای جلوگیری از ورود مربیان خارجی دانست. این نشان می‌دهد فوتبال ایران با کمبود مربی با کیفیت به اندازه تیم‌های سطح اول فوتبال مواجه است. اتفاقی که می‌تواند حتی در آینده نیز تاثیرات سوء بیشتری بر این فوتبال مریض بگذارد.

کمبود بازیکن با کیفیت
در مقوله بازیکن نیز فوتبال ایران با کمبود بازیکن با کیفیت در سطح اول فوتبال کشور مواجه است. لیگ برتر با ۱۶ تیم در جریان است و اگر هر تیمی به طور متوسط تنها ۲۵ بازیکن لازم داشته باشد، فوتبال برای حضور در لیگ برتر به ۴۰۰ بازیکن با کیفیت ایرانی در رده‌های سنی مختلف نیاز دارد و این سئوال پیش می‌آید که آیا اصلاً در فوتبال ما ۴۰۰ بازیکن که کیفیت لازم برای حضور در لیگ برتر را داشته باشند، وجود دارد یا خیر.

مسعود اقبالی مدرس فیفا و کارشناس فوتبال در این ارتباط می‌گوید: «عدم توجه مدیران فوتبال در سال‌های اخیر نسبت به آکادمی‌ها، منجر به این شد که چرخه بازیکن سازی فوتبال ایران معیوب باشد و تولیدات بازیکن به اندازه کافی صورت نگرفته است. لذا ما بازیکن با کیفیت به تعداد کافی برای ۱۶ تیم لیگ برتری نداریم».

نجات فوتبال از انحلال با تصمیمی سیاسی-اقتصادی
قانون منع به کارگیری بازیکن و مربی خارجی در واقع می‌تواند انتخابی بین بد و بدتر باشد. فدراسیون و حتی شاید بالاتر از فدراسیون چنین تصمیمی را برای فوتبال اتخاذ کرد تا فوتبال ورشکسته ایران را از انحلال نجات داده تا فعلاً به صورت کج‌دار و مریز راهش را دنبال کند.

در این خصوص قاسم پناهگر مربی باسابقه و تحلیلگر فوتبال در اظهاری نظری عنوان کرد: «قانون منع به کارگیری بازیکن و مربی خارجی یک تصمیم سیاسی - اقتصادی است تا بدهی‌های خارجی منجر به انحلال باشگاه‌های پرطرفدار و تعلیق فوتبال نشود».

تورم و گرانی ارز
رشد نرخ ارز از جمله اصلی‌ترین دلایل ایجاد چالش در فوتبال ایران است. رشد نرخ ارز باعث پایین آمدن قدرت خرید باشگاه‌های ایرانی شده. باشگاه‌هایی که بودجه خود را به ریال دریافت می‌کنند، اما ناچارند به دلار هزینه کنند. به خصوص باشگاه‌هایی که در رقابت‌های بین قاره‌ای حضور دارند.

اگر باشگاه‌های ما در گذشته با تبدیل ریال به دلار می‌توانستند در بازارهای بین‌المللی بیشتر هزینه کرده و بازیکنان و مربیان با کیفیت تری خرید کنند، امروز قدرت خریدهای بین‌المللی آنها کاسته شده و ناچارند با همان بودجه‌های سابق، به سراغ بازیکنان و مربیان ارزان‌تر و لاجرم بی کیفیت تر بروند.

کوچ فوتبالیست‌ها به لیگ‌های نامعتبر
کاهش توان خرید بازیکن و مربی خارجی با کیفیت، تنها ضرری نبود که رشد نرخ ارز و دلار به فوتبال داخلی زد. این موضوع باعث می‌شود تا برخی از بازیکنان نسبتاً با کیفیت تر ایران با ارقام دلاری بسیار پایین جذب تیم‌های معمولی لیگ‌های نه چندان معتبر شوند و این هم باعث می‌شود از تعداد بازیکنان با کیفیت در لیگ کاسته شود.

باشگاه‌های ضعیف و کاملاً معمولی در لیگ‌های نامعتبر می‌توانند با هزینه‌های بسیار کم ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار دلار، بازیکنان نسبتاً با کیفیت ایرانی را جذب می‌کنند تا لیگی که به لحاظ داشتن بازیکن با کیفیت دچار فقر باشد، با چالش بزرگ‌تری مواجه شود. حضور تعداد قابل ملاحظه‌ای بازیکن ایرانی در لیگ‌های آسیای میانه نمونه بارز این اتفاق است.

علی قربانی مهاجم ایرانی نه تنها به لیگ آذربایجان پیوست، بلکه به عضویت تیم ملی این کشور نیز در آمد

پاک کردن یک صورت مسئله
با اینکه قانون منع به‌کارگیری بازیکن و مربی خارجی در نگاه اول عجیب و حتی من درآوردی است که می‌تواند به ریشه فوتبال ایران تیشه بزند، اما عملکرد برخی مدیران و مربیانی که در گذشته با سیستم‌های دلالی اقدام به جذب بازیکنان خارجی ضعیف و کم کیفیت می‌کردند و بدهی‌های کلان روی دست باشگاه‌ها می‌گذاشتند، تصمیم سازان فوتبال را وادار کرد تا فعلاً به طور کلی صورت مسئله را پاک کنند تا بعد از کاهش میزان بدهی‌های خارجی، با فراغ بال در این خصوص تصمیم‌گیری نمایند.

فوتبال ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های بزرگ مالی بابت بدهی به خارجی‌ها مواجه بوده و بارها این فوتبال تا آستانه تعلیق، محرومیت و حتی خطرات بزرگ‌تر نیز پیش رفته است.

مدیران غیر متخصص بلای جان فوتبال
بررسی این عوامل نشان می‌دهد عمده‌ترین ضعف در فوتبال ایران، در بخش مدیریت باشگاه‌ها می‌باشد. مدیرانی که بعضاً عامدانه و عمدتاً ناآگاهانه تن به خریدهای آن‌چنانی از بازار مکاره فوتبال جهان می‌دهند و عدم تخصص، نداشتن شناخت کافی از دنیای فوتبال و برخی عوامل دیگر که در آنها دیده می‌شود منجر به این شده که امروز فوتبال ایران با خطر بزرگ فقر بازیکن، مربی و دانش فوتبال مواجه باشد.