ایران و آمریکا در کشاکش قدم اول/ چه کسی حاضر است اولین هزینه سیاسی را بپردازد؟

رویداد۲۴ خبری از احیای برجام نیست. آمریکا حتی حاضر به صدور اجازه آزاد شدن منابع مالی ایران که در کره‌جنوبی و عراق بلوکه شده‌اند را نیز نداد. علاوه بر آن واشنگتن اعلام کرده که انتخابات ایران تاثیری بر مذاکرات برجامی ندارد. رابرت مالی، نماینده ویژه دولت بایدن در امور ایران در این باره گفته «ما قصد نداریم روند بحث خود را براساس انتخابات ایران تنظیم کنیم؛ سرعت ما در این زمینه براساس اینکه تا چه حد می‌توانیم با دفاع از منافع امنیت ملی آمریکا، سازگار باشیم، تعیین می‌شود.»

لارا جیکز در یادداشتی که در نیویورک تایمز منتشر شده می‌گوید سه هفته پیش دولت آمریکا در یک نمایش حسن نیت و فشار دیپلماتیک، به ایران پیشنهاد داد که به میز مذاکره برگردد اما ایران هرگونه دیدار قبل از دریافت مشوق‌های مالی را رد کرد و همین شد که جیک سولیوان مشاور امنیت ملی رییس جمهور اعلام کرد از این پس توپ در زمین ایران است.

در این یادداشت آمده: دیپلمات‌های بریتانیایی، فرانسوی و آلمانی در یک بیانیه مشترک در ۱۸ فوریه از ایران خواستند که دعوت آمریکا را قبول کند. مقامات چینی و روسی رویکرد همدلانه‌تری با ایران اتخاذ کردند، اما آن‌ها نیز از ایران خواستند به مذاکره برگردد. حسن روحانی رییس جمهور ایران با بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا و امانوئل ماکرون رییس‌جمهور فرانسه طی یک هفته گذشته دو تماس تلفنی برقرار کرده است.

روز ۲۳ فوریه جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یک نشست در شورای آتلانتیک گفت ما باید از این فرصتی که ایجاد شده استفاده کنیم.

با همه اینها، بدون رایزنی‌های رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، شاید توافق هسته‌ای از بین رفته بود. ایران ماه گذشته تصمیم گرفته بود بازرسان آژانس را از کشور اخراج کند، اما پیگیری‌های رافائل گروسی مانع عبور ایران از خطوط قرمز شد.

چرا آمریکا به برجام برنمی‌گردد؟

ایران از ترس خروج دوباره آمریکا از برجام، اصرار دارد که تا قبل از لغو تحریم‌هایی که ترامپ بعد از خروج از این توافق اعمال کرده بود، به توافق هسته‌ای برنگردد. روحانی روز چهارشنبه در جریان جلسه هیات دولت اعلام کرد آمریکا کسی بوده که اول از توافق خارج شده و خودش باید اول به این توافق برگردد.

حسن روحانی روز چهارشنبه ۲۰ اسفند در جلسه هیات دولت گفت: «همه شرایط برای این که همه هفت کشور به تعهدات قبل برگردند آماده است، به جز این که آمریکا باید در راهی که خودش آن را شکسته است پیشقدم باشد. برای بازگشت به تعهدات کل در برابر کل یا جزء در برابر جزء هم آماده‌ایم.»

نیویورک تایمز در یادداشت خود درباره تعلل دولت بایدن در بازگشت به برجام توضیح داده و گفته دولت بایدن برای رویکرد «صبر کنیم و ببینیم چه می‌شود» خود در قبال مذاکره با ایران دلایل مشخصی دارد.

بیشتر بخوانید:آیا جو بایدن باید قدم اول مذاکره ایران و آمریکا را بردارد؟

این رسانه نوشته: بایدن بین متحدان اروپایی و منتقدانش در کنگره گیر کرده است. منتقدان او در کنگره می‌گویند مذاکرات جدید باید شامل برنامه موشکی ایران و حمایت‌هایش از نیرو‌های نیابتی در منطقه نیز باشد.

به گفته این رسانه حتی افرادی که قبلا در دولت اوباما در تیم مذاکره برجام حضور داشتند و خواستار بازگشت به این توافقند نیز نمی‌خواهند امتیاز بیشتری به ایران داده شود.

آنتونی بلینکن وزیر خارجه بایدن روز چهارشنبه در یک جلسه استماع در کاخ سفید در پاسخ به این سوال که آیا می‌توانید تضمین کنید که فقط صرف برگزاری یک نشست، امتیازی به ایران نمی‌دهید؟ گفت بله می‌توانیم.

او در پاسخ به خبرنگار دیگری که از او پرسیده بود «آیا می‌توان انتظار داشت که آمریکا قبل از برداشتن تحریم‌ها از اجرای کامل برجام توافق ایران اطمینان حاصل کند یا خیر؟» نیز گفت: بله.

بازگشت آمریکا به برجام در ایستگاه کنگره

رسیدن به یک توافق جامع‌تر که شامل برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران نیز باشد در واقع بخشی از هدف کمپین حداکثر فشار ترامپ بوده است، اما نیویورک تایمز معتقد است سیاست «طول دادن و تقویت کردن توافق» که بایدن در پیش گرفته برای آرام کردن منتقدان برجام در کنگره است.

باب منندز رییس کمیته روابط خارجی سنا و نماینده دموکرات آمریکایی یکی از این منتقدان است که در هفته‌های آتی مسئول طی فرآیند تایید صلاحیت و رای اعتماد به کاندیدا‌های رییس جمهور برای دستگاه دیپلماسی است.

او روز چهارشنبه به خبرنگاران گفته: ایران در حوزه‌های مختلفی از جمله برنامه موشک بالستیک، بی ثباتی در منطقه و حمایت از گروه‌های نیابتی تروریستی درگیر است. برگشت به برجام در چنین شرایطی کار ساده‌ای نیست.

دیگر نمایندگان منتقد و دموکرات کنگره لایحه‌ای پیشنهاد کرده اند که طی آن برنامه موشکی و حمایت‌های منطقه‌ای ایران باید بعد از بازگشت همه طرف‌ها به برجام مورد بحث قرار بگیرد.

با این وجود ایران بار‌ها هشدار داده که توافق هسته‌ای قابل مذاکره مجدد نیست و دیپلمات‌های اروپایی نگرانند که در این وسط همه تلاش هایشان برای رسیدن به یک توافق بین ایران و آمریکا از هم بپاشد.

جوزف بورل در نشست شورای آتلانتیک گفته: به محض اینکه اولین قدم توسط طرفین برداشته شود، ما راه را ادامه می‌دهیم و در باره موضوعاتی که مانده مذاکره می‌کنیم. اما اگر قرار باشد با موضوعات باقیمانده مذاکرات را آغاز کنیم، هیچ وقت مذاکره از سر گرفته نخواهد شد.

تریتا پارسی موسس شورای ایرانیان آمریکا موسوم به نایاک درباره وضعیت اخیر به نیویورک تایمز گفته: اگر قرار است مذاکره‌ای از سرگرفته شود، ایران و آمریکا باید غرورشان را زیرپا بگذارند و هزینه سیاسی بپردازند. پارسی در یک یادداشت که در ۲۸ فوریه منتشر کرده گفته: این پروسه هرچه بیشتر طول بکشد هزینه‌های بیشتری باید برای از سرگیری مذاکره پرداخته شود.

ایران از ۲۳ فوریه خروج از پروتکل الحاقی آژانس را شروع کرده و بعد از مذاکرات فشرده با راقائل گروسی قرار شده ۳ ماه اخراج بازرسان آژانس به تعویق بیافتد، اما این پنجره سه ماهه در اواخر ماه می‌یعنی چند هفته قبل از انتخابات ریاست جمهوری و تغییر حسن روحانی بسته خواهد شد.

بسیاری از دیپلمات‌ها و کارشناسان آمریکایی و غربی معتقدند روحانی و جواد ظریف قبل از انتخابات قصد دارند مذاکرات هسته‌ای را از سر بگیرند و انتظار دارند این کار مانع از روی کار آمدن یک دولت تندرو شود. اما حتی برداشتن قدم‌های کوچک در مسیر تعامل مجدد هم کار سختی است.

روز گذشته (پنجشنبه) تهران پاسخ درخواست آنتونی بلینکن برای آزادی زندانیان آمریکایی در ایران را داد و به این ترتیب در‌های مذاکره مستقیم بین دو کشور برای مبادله زندانیان باز شد. دست کم چهار شهروند آمریکایی در حال حاضر در ایران زندانی‌اند و ایران اعلام آمادگی کرده که این افراد را با ایرانیانی که در خارج از کشور زندانی‌اند مبادله کند.

علی ربیعی روز چهارشنبه گفته بن‌بست موجود در توافق هسته‌ای نباید تبادل زندانیان را به تاخیر بیاندازد.

آمریکا اما در پاسخ، محدودیت هایی را علیه چند شخصیت نظامی ایرانی اعمال کرد. وی در بیانیه خود نوشت: ''امروز در شورای حقوق بشر در ژنو نگرانی‌هایمان را درباره بدرفتاری حکومت ایران با شهروندانش و بازداشت ناعادلانه بسیاری از افراد در شرایط رقت بار مطرح کردیم. ''

با همه این موانع نیویورک تایمز به نقل از دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی پیش بینی کرده مذاکرات غیر رسمی ایران و آمریکا در هفته‌های آتی آغاز شود و انتظار می‌رود هر دو کشور قبول کنند اقداماتی را به طور همزمان برای بازگشت به تعهداتشان در برجام انجام دهند.