پیام خاتمی به اصلاح‌طلبان/ حمایت از لاریجانی در انتخابات ۱۴۰۰ منتفی است؟
رویداد۲۴ سیدحسن خمینی از عرصه انتخابات کنار رفت، اما همچنان بحث و رایزنی‌های سیاسی با محوریت انتخابات در جریان اصلاحات ادامه دارد و او نیز حالا اگرچه نه در قامت یک کاندیدای احتمالی، اما همچنان به عنوان چهره‌ای موثر در این جریان سیاسی فعال است، آن هم در حالی که برخی ناظران تصور می‌کردند با پایان یافتن بحث کاندیداتوری سیدحسن خمینی احتمالا فعالیت‌های سیاسی-انتخاباتی او نیز متوقف شده یا حداقل کاهش خواهد یافت، اما این‌گونه نشد و دیروز اعضای ارشد حزب اعتماد ملی با سیدحسن خمینی دیدار کردند؛ دیداری که در منزلی انجام شد که پیش‌تر همسر بنیانگذار جمهوری اسلامی در آن سکونت داشته و هم‌اکنون به موزه تبدیل شده است.
اعتماد در ادامه نوشت: رویدادی مهم که به نحوی نخستین حضور سیاسی سیدحسن خمینی پس از کناره‌گیری عرصه کاندیداتوری انتخابات ریاست‌جمهوری محسوب می‌شود و در عین حال نخستین اظهارات او پس از این مهم؛ چه آنکه او در این دیدار از انتخابات و باید‌ها و نبایدهایش سخن گفته است.
همزمان با این دیدار سیدمحمد خاتمی نیز با صدور پیامی خطاب به کنگره حزب جمعیت زنان نواندیش، انتقاداتی را با محوریت بحث انتخابات پیش رو مطرح کرده است، آن‌هم در حالی که مجموعه اصلاح‌طلبان این روز‌ها به طور جدی سرگرم رایزنی و گفتگو‌های درون‌گفتمانی برای انتخاب و معرفی کاندیدای نهایی جریان اصلاحات‌اند و بحث و گفتگو درباره کاندیداتوری چهره‌های مختلف سیاسی که هر کدام به نحوی در مظان کاندیداتوری قرار دارند، بالا گرفته است.
چهره‌هایی که حالا در غیاب سیدحسن خمینی، شانس و اقبال بیشتری برای خود قائلند تا درنهایت به عنوان گزینه نهایی جریان اصلاحات وارد گود شوند. همزمان البته اصلاح‌طلبان به انتخابات شورا‌های شهر ششم نیز بی‌توجه نبوده و بحث از تدوین فهرست انتخابات در پایتخت و برخی کلان‌شهر‌ها را نیز در دستورکار خود می‌بینند.
پیام خاتمی به زنان اصلاح‌طلب
آن‌طور که در پیام سیدمحمد خاتمی دیروز خطاب به چهارمین کنگره جمعیت زنان مسلمان نواندیش دینی آمده، رییس دولت اصلاحات «استبداد و استبدادزدگی» را «عامل نگون‌ساری» می‌داند؛ «بار‌ها گفته‌ام و تکرار می‌کنم که برای جامعه ما و جوامعی مانند ما بلکه به یک معنی برای بشریت و تاریخ، استبداد و استبدادزدگی عامل نگون‌ساری بوده است.» خاتمی که در این پیام به مساله انتخابات نیز پرداخته، معتقد است: «نمی‌توان انتخابات به هر شکل و شیوه را عین مردم‌سالاری دانست. شرکت یا عدم شرکت مردم در انتخابات امری نیست که صرفا با توصیه و نصیحت یا امر و نهی محقق شود؛ بلکه باید زمینه‌های عینی آن فراهم آید.»
این تاکید سیدمحمد خاتمی در شرایطی صورت گرفته که طی ماه‌های گذشته اصلاح‌طلبان بار‌ها اعلام کرده‌اند که افزایش مشارکت شهروندان در انتخابات پیش‌رو نیازمند تغییر رویه شورای نگهبان در بررسی صلاحیت کاندیداهاست.
اکنون این سخن خاتمی نیز ناظر بر این است که اصلاح‌طلبان به این موضوع باور دارند صرفا نمی‌توان از مردم خواست که پای صندوق‌های رای حاضر شده و رای‌شان را به صندوق بیندازند در حالی که عملا تغییری در رویه‌های سیاسی کشور رخ نداده است. به بیان دیگر سخنان خاتمی نشان می‌دهد که اصلاح‌طلبان قصد دارند با صراحت بیشتری از این موضوع سخن بگویند، به خصوص حالا که یکی از کاندیدا‌های اصلی آنان یعنی سیدحسن خمینی هم از میدان رقابت خارج شده است.
خاتمی در ادامه پیام خود آورده است: «مردم آگاه و رشید نیاز به قیم ندارند. نظارت بر آن (انتخابات) که امری لازم است به هیچ‌وجه نباید منافی حق انتخاب مردم و به صورت اعمال قیمومیت بر آنان باشد. وقتی مردم انتخاب کردند باید مطمئن باشند که خواسته‌های آن‌ها قابل تحقق است. با اینکه علی‌الظاهر همه خیرخواهان از نسل نظام تا بخش‌های فرودین آن می‌خواهند که انتخابات پرشور و پررونق برگزار شود و بر آن نیز تاکید می‌شود؛ متاسفانه فشار‌هایی هست که در عمل تحقق این خواست را دشوار یا منتفی می‌کند.
رییس دولت اصلاحات به موضوع انتخابات شورا‌های اسلامی شهر و روستا هم پرداخته و اعلام کرده است: «فعلا در مورد انتخابات شورا‌ها اولا عدم استقبال از نامزدی در انتخابات که در پاره‌ای موارد حتی تعداد نامزد‌ها برابر تعداد اعضای شورا نیست، نشانه روشنی است بر دلسردی جامع هم در رای‌دهندگان و هم رای‌گیرندگان. ترکیب هیات‌های اجرایی و نیز گزارش‌هایی که بعضی از مراکز دولتی اطلاعاتی درباره افراد می‌دهند، نگرانی را نسبت به حذف گسترده در همین مراحل اولیه بیشتر می‌کند. دولت محترم اگر نه صددرصد، می‌توانست و می‌تواند به گونه‌ای دیگر عمل کند.»
موضوع ردصلاحیت کاندیدا‌های انتخابات باعث نارضایتی شدید اصلاح‌طلبان شده و آنان تاکید دارند چنانچه قرار باشد شاهد ردصلاحیت گسترده کاندیدا‌ها باشیم، مشارکت شهروندان در انتخابات مانند انتخابات سال ۹۸ به پایین‌ترین میزان ممکن خواهد بود. با این حال برخی همچنان امیدوارند که رویه بررسی صلاحیت کاندیدا‌ها تغییر کند و انگیزه‌ای برای حضور مردم پای صندوق رای ایجاد شود.
بیشتر بخوانید: اولین اظهارات سیدحسن خمینی پس از عدم کاندیداتوری در انتخابات/ حکومت «یکدست افراطی» برای کشور خطرناک است
رد احتمال ائتلاف
همزمان با بحث از چالش مشارکت در انتخابات 1400، اما صحبت از مصادیق کاندیداتوری نیز از جمله مباحثی است که روی میز اصلاحات قرار دارد. حسین مرعشی، سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی دیروز درباره گزینه جایگزین سیدحسن خمینی اظهارنظر کرده و در واکنش به این پرسش درباره احتمال حمایت اصلاح‌طلبان از لاریجانی در غیاب یادگار امام به ایلنا گفته است: «اصلاح‌طلبان یک جبهه دارای ظرفیت‌های فراوان انسانی هستند و پتانسیل بسیار بالایی دارند.
در انتخابات پیش‌رو قرار نیست هیچ ائتلافی میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان میانه‌رو اتفاق بیفتد. قرار است اصلاح‌طلبان کاندیدای خودشان را داشته باشند و در میان افرادی که برای کاندیداتوری اسم برده می‌شوند، یک تا ۳ نفر هستند که ممکن است کاندیدای اجماعی باشند.» با این حساب به نظر می‌رسد بحث از ائتلاف و احتمال حمایت از لاریجانی از جانب اصلاح‌طلبان منتفی است؛ آن هم در حالی که این اواخر و پیرو احتمال طرح مباحثی درخصوص عدم حضور رییسی در این انتخابات، اصولگرایان در چرخشی تامل‌برانگیز لاریجانی را نیز در رده چند گزینه اصلی خود قرار داده‌اند.
اکنون در شرایطی که پیش از این بسیاری از اصلاح‌طلبان تکلیف‌شان را نسبت به لاریجانی مشخص کرده بودند حالا کارگزارانی‌ها هم همراه با دیگر اصلاح‌طلبان حمایت از او را ناممکن می‌خوانند. چنانچه غلامحسین کرباسچی، دبیرکل این تشکل سیاسی نیز در دیداری مجازی با اعضای کارگزاران سازندگی در استان گلستان در پاسخ به پرسشی درباره حمایت از نامزدی لاریجانی برای انتخابات پیش‌رو گفته است: «این مساله دروغ یا انحراف در گفته‌هایم است.
در انتخابات مجلس دهم، من در قم از آقای لاریجانی در برابر جناح تندرو حمایت کردم و گفتم که ما باید تا می‌توانیم از جناح مقابل یارگیری کنیم، اما برای انتخابات اخیر حرفی در حمایت خودم یا حزب یا اصلاحات از ایشان نزده‌ام. ممکن است سوءبرداشتی نسبت به صحبت‌های من در دفاع از عملکرد آقای لاریجانی در مجلس وجود داشته که موجب انتشار این شایعات شده است.»
احتمال کاندیداتوری ظریف
اما در این شرایط موضوع کاندیداتوری ظریف همچنان سوژه مباحث انتخاباتی اصلاح‌طلبان است و اظهارات و مواضع ضد و نقیضی نیز درباره او به گوش می‌رسد. آن هم در حالی که اخیرا زمزمه‌هایی درباره تداوم فعالیت کمیته‌ای در دولت با عضویت اسحاق جهانگیری، بیژن زنگنه و محمدجواد ظریف درباره انتخابات و بررسی شرایط کشور مطرح شد و حالا حسین مرعشی در این باره به ایلنا گفته است: «تا آنجا که من مطلع هستم این کمیته هنوز به فعالیت خود ادامه می‌دهد؛ به این علت که نسبت به آینده ایران حساس هستند.»
مرعشی درباره کاندیداتوری محمدجواد ظریف نیز گفته است: «من سخنگوی ایشان نیستم، ولی پیش‌بینی من این است که آقای ظریف نام‌نویسی نمی‌کند.» هر چند محمد عطریانفر، دیگر عضو ارشد کارگزاران دیروز در اظهاراتی خلاف آنچه از مرعشی خواندیم به پایگاه خبری-تحلیلی خبرآنلاین گفته است: «جبر زمانه و منحصر شدن امر منافع ملی، ظریف را مجبور می‌کند که بیاید.» عطریانفر در عین حال می‌گوید: «ما به صفت جبهه‌ای ظریف و به صفت حزبی، محسن هاشمی را برگزیده‌ایم.»
از دیگر سو مصطفی کواکبیان، دبیرکل حزب مردم‌سالاری هم که پیش‌تر رسما اعلام کاندیداتوری کرده بود دیروز درباره کاندیداتوری ظریف به ایرنا گفته است: «ظریف گفته که نمی‌آید مگر اینکه شرایط خاصی پیش بیاد. اگر او حضور داشته باشد، موضوع متفاوت می‌شود. بنده خدا نیامده این همه هجمه علیه او ایجاد می‌کنند.»
اصلاح‌طلبان و کاندیدای اصلاح‌طلب
اینکه اصلاح‌طلبان درنهایت سراغ کدام یک از گزینه‌ها می‌روند هنوز نامعلوم است و شاید باید تا زمان نام‌نویسی کاندیدا‌ها و حتی اعلام نتایج بررسی صلاحیت آنان از جانب شورای نگهبان منتظر بمانیم، اما آنچه مسلم است این است که اولا گزینه نهایی این جریان سیاسی چهره‌ای است تماما اصلاح‌طلب و نیز اینکه حالا سیدحسن خمینی که به زعم بسیاری، گزینه اصلی اصلاح‌طلبان بود، اقدام به کاندیداتوری نخواهد کرد و مطابق توصیه رهبری در این عرصه فعال نخواهد بود.
هر چند همچنان رفتار و گفتار و کردار یادگار، اما در تصمیم‌گیری‌های سیاسی-انتخاباتی اصلاح‌طلبان نقشی تعیین‌کننده خواهد داشت و احتمالا طی روز‌ها و هفته‌های آینده باز هم شاهد سخنان و دیدار‌هایی مشابه آنچه دیروز با حضور اعضای ارشد حزب اعتماد ملی برگزار شد، باشیم.
