شمارش معکوس مذاکرات وین/ ابوالفتح: طرفین مذاکره خود را محدود به یک «زمان» و انتخابات نمی‌کنند
رویداد۲۴ پیشرفت در مذاکرات وین. این خبری است که اولیانوف نماینده روسیه در وین از آن پرده برداشته است. هنوز مشخص نیست اعلام آن خبری که رسانه‌ها انتظارش را می‌کشند، چه زمانی میسر باشد. خبر‌هایی که از وین می‌رسند محدودند و مذاکرات در حالی ادامه می‌یابد که جزییات زیادی از آن منتشر نمی‌شود.
آنچه از مذاکرات وین می‌دانیم این است که همه طرف‌ها به لزوم بازگشت به توافق هسته‌ای باور دارند. در این میان ایران خواسته هایش را روشن کرده و شرط خود را برای بازگشت به تعهدات برجامی، لغو همه تحریم‌ها دانسته است. به نظر میرسد که ایالات متحده برای پذیرش شرط ایران در داخل امریکا معذوریت‌هایی دارد. از سوی دیگر بحث راستی آزمایی هم در میان است. تهران می‌خواهد مطمئن باشد که پس از بازگشت ایالات متحده به برجام، می‌تواند از مواهب آن به طور کامل بهره‌مند شود و تجربه پیشینی که شاهدش بوده تکرار نخواهد شد.
به نظر میرسد که همه طرف‌ها به نحوی به موضوع زمان در مذاکرات خود توجه دارند. به ویژه اینکه ایران انتخابات را هم پیش روی خود دارد. به همین خاطر جمع بندی مذاکرات وین در بهار یا تابستان، اتفاق مطلوبی است که همه طرف‌ها مایلند رخ دهد. اما همانقدر که ایران از فرسایشی شدن گفتگو‌ها استقبال نمی‌کند، اما به نظر میرسد که علاقه‌ای هم به تعجیل کردن در کار نمی‌بیند و ترجیح می‌دهد تا سر فرصت همه جوانب رویداد‌ها را بررسی کند و البته مهم‌تر از همه این‌ها اینکه مسیر گفتگو‌ها کماکان ناهموار است و با وجود برخی توافقات، اختلافات زیادی هنوز وجود دارد و چانه زنی بر سر مسائل مورد اختلاف کار ساده‌ای نیست.
سوی دیگر این ماجرا هم آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای قرار دارد. ایران و آژانس سال گذشته موفق به ایجاد تفاهمی با یکدیگر شدند که کمک می‌کرد تا نظارت آژانس نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران متوقف نشود. با این حال این توافق زمان محدودی داشت و حالا این سازمان به دنبال آن است تا بتواند توافق را تمدید کند. چرا که بر خلاف آنچه که امیدوار بود، ایران و ایالات متحده در این مدت نتوانسته اند به توافقی با یکدیگر دست پیدا کنند. اگر اژانس نتواند نظر ایران را در این زمان جلب کند، اجرای پروتکل الحاقی و دسترسی‌های برجامی به طور کامل متوقف و صرفا تعهدات پادمانی ایران اجرا می‌شود. بر این اساس، طبق قانون مجلس هیچ دسترسی فراپادمانی به آژانس اعطا نخواهد شد و هیچگونه بازرسی فراپادمانی نیز انجام نمی‌شود.
همچنین به تازگی یک دیپلمات اروپایی حاضر در مذاکرات در این رابطه به یورونیوز فارسی گفته: «ایران اصرار دارد که سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران و برخی از نظامیان از لیست سازمان‌های تروریستی آمریکا خارج شود، این در حالیست که آمریکا چنین چیزی را نمی‌پذیرد.» به نظر میرسد که ایالات متحده برای پذیرش چنین موضوعی زمان بیشتری را می‌خواهد چرا که هم باید در داخل این کشور با مخالفان چنین طرحی برخورد کند و هم شرکای منطقه‌ای خود را راضی به پذیرش آن کند. به نظر نمی‌رسد که برای واشنگتن این اتفاق به سادگی رخ دهد.
حالا اعلام شده که کمیسیون مشترک برجام قرار است در وین برگزار شود. پیش از این سخنگوی وزارت خارجه کشورمان گفته بود که توافق اولیه‌ای وجود نخواهد داشت و اگر لازم شود، کمیسیون مشترک در اتریش برگزار خواهد شد. او در مورد این دور از مذاکرات گفته بود: "به نظر میرسد باید فرصت بدهیم. ضمن اینکه نمی‌خواهیم این گفتگو‌ها فرسایشی شود، حتما هم نمی‌خواهیم توافقی صورت بگیرد که در چارچوب سیاست‌های عالی نظام و دستورالعمل‌های اجرایی مرکز نباشد". به نظر می‌آید که کماکان هیات‌های دو طرف در رفت؛ و آمد به کشورهایشان باشند و این روند را ادامه دهند. چرا که این مذاکره کنندگان مستقیما از پایتخت‌های خود دستور می‌گیرند و مسائل حل نشده نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر دارد به ویژه اینکه وقتی اینبار قرار است وین را ترک کنند، تنها یک هفته قرصت باقی می‌ماند تا آژانس انرژی اتمی فکری به حال توافق با تهران کند.
امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با خبرآنلاین می‌گوید: چیزی که ما در مورد مذاکرات وین می‌دانیم این است که گفتگو‌ها بین مقامات ایرانی و ۴+۱ و مقامات امریکایی و این کشور‌ها در جریان است. اگر مواردی نیاز به اطلاع رسانی به عموم مردم باشد، مقامات کشور‌ها اینکار را انجام خواهند داد، اما فعلا گفتگو‌ها در شرایطی انجام می‌شود که جزییات آن چندان منتشر نمی‌شوند. یکی از مواردی که باید به آن توجه کنیم این است که گفتگو‌ها برای بازگشت به برجام موضوعی چند وجهی است. اتفاقی پیجیده است که لایه‌های مختلقی اقتصادی، سیاسی، بین المللی، حقوقی و ... دارد. همچنین ما نمی‌توانیم بگوییم که فقط دو کشور ایران و آمریکا در این گفتگو‌ها نقش دارند. پای ۴+۱ هم در میان است. هر موضوعی که مطرح می‌شود موافقین و مخالفینی دارد و با این حساب اینکه ما منتظر باشیم تابه سرعت همه چیز سر و سامان پیدا کند انتظاری واقعی نیست.
او در مورد اهمیت زمانبندی در مذاکرات و ارتباط آن با انتخابات ایران توضیح می‌دهد: موضوع انتخابات ایران به گفتگو‌ها بی ارتباط نیست. اما دو طرف می‌دانند که تصمیماتی از این دست در سیستم حاکمیت گرفته می‌شوند و در شورا‌های بالادستی تصمیم گیری می‌شود و تیم‌های مذاکره کننده اجرا کننده این تصمیمات هستند. به همین خاطر هر دولتی که سر کار بیاید و انتخابات هر طور که پیش برود، تصمیمی که حاکمیت گرفته است، اجرایی خواهد شد. دستگاه وزارت خارجه در این زمینه خیلی تاثیرگذار نیست و فقط اجرا کننده است. با این حساب طرفین خود را محدود به یک زمان و انتخابات نمی‌کنند.
اما یکی از موضوعاتی که باعث پیچیدگی گفتگو‌های وین شده، بحث نظارت بر فعالیت‌های هسته ایران و پروتکل الحاقی و توافقی است که بین ایران و آژانس انجام گرفته و مهلت آن هم رو به پایان است.
ابوالفتح در مورد اتفاقات اخیر در منطقه و اثر آن بر گفتگو‌های وین هم می‌گوید: در عالم سیاست هرچیزی به چیز دیگر ارتباط دارد. اسراییل و امریکا می‌گویند راکت‌هایی که از نوار غزه به سمت سرزمین‌های اشغالی پرتاب می‌شوند، کار ایران است. تلاش‌های نتانیاهو هم به همین بهانه برای اینکه مذاکرات بین ایران و آمریکا به نتیجه نرسد بیشتر شده است. با همه این‌ها همین قدر که هیات‌های مذاکره کننده بی توجه به این کارشکنی‌ها هنوز در وین در حال گفتگو هستند به این معناست که نقشه نتانیاهو نتوانسته ایالات متحده را نسبت به ادامه گفتگو‌ها سرد کند. این را هم باید در نظر بگیریم که دولت بایدن معتقد است که امنیت اسراییل هم در گرو توافق هسته‌ای و وجود آن است. دموکرات‌ها برای قانع کردن تلاویو می‌گویند که در صورتی که برجام دوباره اجرایی شود، اسراییل هم از آن در منطقه سود خواهد برد.
به هر حال مشخص است که دولت امریکا به عنوان یک عامل تاثیرگذار بر ماندن یا نماندن برجام، مایلند تا این توافق احیا شود و به همین خاطر است که هیات دیپلمات هایشان در وین حضور دارند.
این کارشناس مسائل بین الملل ادامه می‌دهد: مذاکرات ممکن است سال‌ها طول بکشد، تیم‌های مذاکره کننده تغییر کنند، اما اصراری نیست که استراتژی کلان دولت‌ها عوض شود. دستور العمل‌ها برای تیم‌های مذاکره کننده مستقیما از پایتخت هایشان ارسال می‌شود. البته توانمندی دیپلمات‌ها و اشناییشان با مسائل مرتبط با دیگری و برجام متفاوت است و مهارت‌های گوناگونی دارند، اما اینطور نیست که با عوض شدن دولت‌ها استراتژی کلی تغییر زیادی کند.
