توقف مذاکرات وین به مدت نامعلوم/ آیا ابراهیم رئیسی ترمز بازگشت به برجام را کشیده است؟

رویداد۲۴ منابع آگاه به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که ایران به مقامات اروپایی اطلاع داده دور کنونی مذاکرات وین برای احیای برجام تا اواسط ماه آگوست باید متوقف شود. یک منبع دیپلماتیک روز چهارشنبه به رویترز گفته ایران آماده ادامه مذاکرات برای بازگشت به برجام قبل از روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی نیست.

این منبع مطلع اضافه کرده این پیام ایران به مقامات اروپایی که نقش واسطه مذاکرات غیر مستقیم با آمریکایی‌ها را در وین بازی می‌کنند مخابره شده و به نظر می‌رسد مذاکرات دور جدید وین قرار است تا اواسط ماه آینده میلادی متوقف شود. او گفته: ایرانی‌ها قبل از روی کار آمدن دولت جدید آماده بازگشت به برجام نیستند.

بیشتر بخوانید:رابطه ایران و کشورهای عربی در دولت رئیسی چگونه خواهد شد؟

رویترز نوشته معلوم نیست منظور این مقام آگاه از روی کار آمدن دولت جدید صرفا تحلیف رئیس جمهور منتخب در تاریخ ۱۳ مرداد یا همان ۵ آگوست است یا منظور این است که دولت بر مصدر کار سوار شود.

یکی از سخنگو‌های وزارت خارجه آمریکا نیز این خبر را تایید کرده و گفته ایران درخواست زمان بیشتری تا زمان انتقال قدرت به رئیس جمهور جدید مطرح کرده است.

این سخنگوی وزارت خارجه گفته ما آمادگی داریم که مذاکرات را ادامه دهیم، اما ایرانی‌هایی زمان بیشتری خواسته‌اند تا انتقال قدرت به ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری منتخب انجام گیرد. هر وقت این فرآیند‌ها در ایران تمام شود ما آمادگی داریم که بازگشت به وین و ادامه مذاکرات را برنامه‌ریزی کنیم. ما به بازگشت متقابل به تعهدات برجامی علاقه‌مندیم. البته همان طور که وزیرخارجه آنتونی بلینکن هم به وضوح اعلام کرده این پیشنهادی نیست که تا ابد روی میز باقی بماند.

مذاکرات وین برای احیای برجام از ماه آپریل آغاز شد اما بعد از گذشت ۶ دور مذاکره هنوز توافق حاصل نشده است. هر دو طرف مدعی‌اند که پیشرفت خوبی در مذاکرات حاصل شده اما یکی از موانع مهم بر سر راه، درخواست ایران برای ایجاد یک ضمانتی است که به دولت‌های آتی آمریکا اجازه خروج از توافق داده نشود. یک مانع دیگر هم تلاش آمزیکا و اروپا برای مذاکره درباره برنامه‌های موشکی و منطقه‌ای و حقوق بشری ایران و جا دادن بند‌هایی در همین رابطه در برجام است.

هم در ایران و هم در آمریکا مخالفان سرسختی علیه برجام وجود دارند. دولت آمریکا و اروپا به اذعان واشنگتن پست امیدوار بودند که در دولت روحانی به یک توافق دست پیدا کنند و قبل از انتخابات ریاست جمهوری با یک دولت میانه‌رو کار را به اتمام برسانند. اما این اتفاق نیافتد و آن‌ها بین تاریخ انتخابات و تاریخ روی کار آمدن دولت ابراهیم رویسی در ماه اگوست گیر کرده‌اند.

با اعلام مواضع جدید از سوی ایران که به گزارش واشنگتن پست از سوی یک شخص سوم به اطلاع آمریکایی‌ها رسیده، معلوم نیست که تاریخ دور بعدی مذاکرات وین قرار است چه زمانی باشد.

ابراهیم رئیسی ۳۱ خردادماه در اولین کنفرانس خبری خود رسما اعلام کرد تیم سیاست خارجی‌اش در وزارت خارجه مستقر شده‌اند و مذاکره کنندگان وین گزارش جلسات مذاکره را در اختیار تیم او قرار می‌دهند.

از همان تاریخ خبر استقرار علی باقری کنی در وزارت خارجه به نمایندگی از دولت آینده ابراهیم رئیسی منتشر شد. در اولین دیدار دیپلماتیک ابراهیم رئیسی با وزیر خارجه هند، باقری کنی در کنار ظریف دیده شد و برای همه محرز شد که او گزینه اصلی وزارت خارجه است و به عنوان سرتیم دولت رئیسی به منظور دریافت گزارش‌ها از نشست وین در وزارت خارجه مستقر شده است.

سرعت مذاکرات وین از زمان انتخاب ابراهیم رئیسی کند شده است. دور پنجم مذاکرات وین، آخرین دور قبل از انتخابات ریاست جمهوری در ایران بود. قبل از این دور یعنی در دور چهارم طرف‌های مذاکره نسبت به احتمال امضای یک توافق اولیه ابراز امیدواری کرده بودند. نماینده روسیه در مذاکرات به حدی به رسیدن به یک توافق امیدوار بود که اظهارنظر او درباره توافق نهایی قیمتی نفت را به طرز چشم گیری کاهش داد. اما در ماهی که به انتخابات ریاست جمهوری ایران ختم می‌شد طرف‌های برجام ترمز مذاکرات را تا نهایی شدن نتیجه رقابت‌ها در ایران کشیدند.

با انتخاب ابراهیم رئیسی سرعت مذاکره از قبل هم کمتر شد. لارا روزن روزنامه‌نگار آمریکایی در یادداشتی که در نشریه دیپلماتیک منتشر شد نوشت قدرت‌های بین‌المللی منتظرند تا ایران در پی انتخابات ریاست جمهوری و پیش از شروع دور جدید مذاکرات احیای برجام در وین، رایزنی‌های داخلی خود را انجام دهد.

دور هفتم مذاکرات وین در چنین شرایطی قرار بود آغاز شود که با نامه ظریف شائبه توقف آن عملا مطرح شد. وزارت خارجه ایران در آخرین گزارشی که روز ۲۱ تیرماه درباره نحوه اجرای برجام به مجلس شورای اسلامی ارائه داد، ابراز امیدواری کرد که مذاکرات مربوط به احیای برجام در ابتدای دولت ابراهیم رئیسی تکمیل شود.

او در یک نامه ضمیمه با عنوان «آخر دعوانا» نوشت: «پس از دو سال مذاکرۀ فشرده و طاقت‌فرسا برای دستیابی به یک توافقِ قابل قبول، نیز ۶ سال کوشش نفس‌گیر برای حراست از حقوق ملّت شریف ایران و جلوگیری از متلاشی شدن توافق همراه با هشت سال ناسزا شنیدن، خون خوردن و دم برنیاوردن بر سر اتهاماتی ناروا، اینک در آستانه واگذاری مسئولیت به برادران و خواهرانی تازه نفس هستم.»

اما به نظر نمی‌رسد توقف مذاکرات و انتقال آن به دولت بعدی با روی گشاده و دل خوش انجام شده باشد. اظهار نظر حسن روحانی در روز ۱۶ تیرماه نیز شائبه توقف مذاکرات وین توسط تیم دولت آتی را تقویت کرد و انتقاد دولتش نسبت به این تصمیم را آشکار ساخت. روحانی در جلسه هیات دولت گفت حل مشکل رفع تحریم‌ها دست خود ایران است و «می‌توانیم همین هفته تصمیم بگیریم که آن را تمام کنیم یا می‌توانیم تصمیم بگیریم که ماه‌ها ادامه پیدا کند.»

این اظهار نظر روحانی و تهدید سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به عدم لایتناهی بودن گزینه مذاکره برای احیای برجام، نشان می‌دهد امید‌ها به نتیجه رسیدن مذاکرات توسط تیم ابراهیم رئیسی در داخل و خارج پایین است.

جریان نزدیک به رئیسی سال‌هاست برجام را خسارت محض می‌خوانند. ابراهیم رئیسی در اولین نشست خبری خود امکان مذاکره مستقیم با رئیس جمهوری آمریکا حتی در صورت استیفای تمام حقوق ملت ایران را به طور قطعی رد کرده است. سیاستی که هرچند در اختیار روسای جمهور در ایران نیست اما دست کم در ظاهر در دولت حسن روحانی به گونه دیگری تبیین می‌شد.