تیر خلاص بر پیکر گاوخونی: تالاب زاینده رود غرق در فاضلاب و لجن نفتی

رویداد۲۴ یک تانکر پسماند ویژه نفتی اواسط هفته گذشته در ضلع شمالی تالاب بین‌المللی گاوخونی و در دو کیلومتری کوه سیاه تخلیه شده است.

در همین ارتباط رضا خلیلی ورزنه مدیرعامل انجمن دوستداران میراث طبیعی و محیط زیست ورزنه می‌گوید: یک تانکر ۱۰ تنی پسماند‌های نفتی را چهار روز پیش در دو کیلومتری کوه سیاه کنار جاده تخلیه کرده و هنوز فرد یا افراد خاطی شناسایی نشده‌اند.

مدت زیادی است که نائین درگیر معضل تخلیه پسماند ویژه نفتی اسیدی است

وی با بیان اینکه این معضل در شرق اصفهان بار‌ها اتفاق افتاده، اما تاکنون به آن رسیدگی نشده است، می‌افزاید: مدت زیادی است که شهرستان نائین درگیر معضل تخلیه پسماند ویژه نفتی اسیدی است و به گفته مردم محلی این موضوع بار‌ها با ادارات حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی شهرستان مطرح شده است.

خلیلی ادامه می‌دهد: این پسماند‌های اسیدی خاصیت خورندگی دارد و خاک را به ریزگرد تبدیل می‌کند و تنفس آن خطرناک است، اما به رغم اینکه این معضل با ادارات مربوطه مطرح شده به وفور شاهد تخلیه ضایعات نفتی در طبیعت هستیم.

وی با اشاره به چندین مورد مشابه در شرق اصفهان، خاطرنشان می‌کند: چندی پیش یک تانکر پسماند نفتی در سرچشمه قنات روستای حاجی آباد -از توابع نائین- خالی شده بود که اداره منابع طبیعی سریع آن را از منطقه جمع‌آوری کرد که به منابع آب زیرزمینی نفوذ نکند، یا در یک مورد در جاده پل راه آهن، به علت تخلیه پسماند نفتی یک دستگاه پژو بر اثر لغزندگی جاده واژگون شده که با ورود راهداری این مواد از جاده پاکسازی شد.

تخلیه پسماند اسیدی در جرقویه

مدیرعامل انجمن دوستداران میراث طبیعی و محیط زیست ورزنه با اشاره به اینکه در روستای زفره، زیر پل جرقویه و مجاورت کوهستان‌های نائین نیز پسماند اسیدی تخلیه شده و اکنون این معضل در تالاب گاوخونی مشاهده شده است، می‌گوید: پسماند‌ها را در طبیعت رها می‌کنند و کسی پاسخگو نیست در حالی که به راحتی می‌توان خاطیان را شناسایی کرد، اما کسی همکاری نمی‌کند.

خلیلی اضافه می‌کند: گفته می‌شود هزینه دفن بهداشتی پسماند‌های ویژه حدود ۶۰ میلیون تومان است و شرکت‌ها برای اینکه از این امر شانه خالی کنند به صورت گردشی این مواد سمی را در همه جای شرق اصفهان تخلیه می‌کنند و این معضل بزرگ در آینده سلامت مردم را به خطر می‌اندازد.

این دوستدار محیط زیست همچنین به وضعیت بغرنج گاوخونی اشاره کرده و می‌افزاید: آبی که تیرماه امسال به مدت یک هفته برای کشاورزی شرق اصفهان رهاسازی شد حتی به استخر‌های کشاورزی مردم ورزنه نیز نرسید که تالاب حتی سهمی از زهاب کشاورزی داشته باشد و این در حالی است که پساب‌هایی که به سمت ورزنه رها می‌کنند نیز به این منطقه نمی‌رسد و فقط تا پایین دست رودخانه زاینده رود جریان دارد و با گرمای هوا شرایط خشکیدگی گاوخونی بدتر می‌شود.

تالاب بین‌المللی گاوخونی با وسعت ۴۷ هزار هکتار در نقطه پایانی زاینده رود در جنوب شرقی استان اصفهان و ۲۰ کیلومتری شهر ورزنه قرار دارد. روند خشکی تالاب گاوخونی از سال ۱۳۷۸ شروع شروع شد و در دو دهه اخیر به دلیل نبود آب بسیاری از زیستمندان تالاب گاوخونی از جمله ماهی‌ها، وُحوش، خزندگان و انواع پرندگان بومی از بین رفته‌اند.

کارشناسان و دانشگاهیان همواره نسبت به تبعات خشکی تالاب گاوخونی هشدار می‌دهند، زیرا اگر تالاب گاوخونی کامل خشک شود به کانون خطرناک ریزگرد‌های سمی تبدیل خواهد شد که تا شعاع ۱۰۰۰ کیلومتری و ۱۰ استان کشور را درگیر خواهد کرد. با وجود این‌ها گاوخونی همچنان پنجه در پنجه بی تدبیری چشم در انتظار آب است.

به گفته حسین اکبری معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان اصفهان به جز مقدار بسیار ناچیز ۴۱ میلیون متر مکعب در نیمه دوم سال ۱۳۹۸ تقریباً در دو دهه اخیر، هیچ حقابه‌ای به تالاب گاوخونی داده نشده و در روند توسعه ناپایدار و بارگذاری‌های بیش از حد ظرفیت حوضه آبی زاینده رود، امروز شاهد خشکی این تالاب بین‌المللی هستیم و هم اکنون صد در صد این تالاب خشک است.

سوم اردیبهشت ماه سال جاری نیز یک شهروند اصفهانی با انتشار ویدئویی از تخلیه پسماند‌های صنعتی در ۱۰ کیلومتری زفره- ورتون در منطقه سجزی شرق اصفهان خواستار پیگیری مسئولان محیط زیست شد.

در آن زمان نیز نزدیک به ۱۰ هزار لیتر لجن اسیدی در مسیری به طول ۲ کیلومتر رها شده بود که با ورود فرمانداری و بخشداری و محیط زیست پس از سه روز جمع‌آوری و به لندفیل کارخانه پسماند‌های ویژه منتقل شد.

تخلیه پسماند‌های صنعتی حیات خاک را از بین می‌برد

در همین ارتباط حمیرا صفی قلی معاون فنی حفاظت محیط زیست استان اصفهان به خبرنگار می‌گوید: لجن‌های تخلیه شده بیشتر لایه‌های سطحی و در درجه اول خاک را آلوده می‌کند، اما تأثیر آن بر منابع آب زیرزمینی در درجه دوم است، زیرا به عمق نفوذ مواد آلاینده بستگی دارد؛ با توجه به اینکه این لجن‌ها افقی حرکت می‌کند مساحتی که خاک را پوشش می‌داده زیاد است و ترکیبات آلی فرار خاک را از حالت احیا خارج کرده و حیات خاک را می‌گیرد.

وی می‌افزاید: واحد‌های صنعتی باید پسماند‌ها را مدیریت کنند؛ با توجه به اینکه پسماند صنعتی ویژه است هزینه مدیریت آن بالاست و اگر کارشناسان ما هنگام پایش واحد صنعتی، این پسماند‌ها را مشاهده کنند آن‌ها در لیست واحد آلاینده قرار می‌گیرند. از این رو برای اینکه خود را را نجات دهند دست به تخلف زده و پسماند ا در محیط خارج از واحد صنعتی تخلیه می‌کنند.