معنای عکس جنجالی سفارت روسیه در تهران/ ائتلاف دیپلماتیک بین‌المللی علیه ایران در حال شکل گیری است؟

رویداد۲۴ یارا سعیدی: سفرای انگلیس و روسیه در محل سفارت روسیه در تهران اقدام به بازسازی تصویری تاریخی از کنفرانس تهران کردند که با واکنش گسترده در فضای مجازی همراه شد؛ وزیر خارجه و رئیس مجلس ایران نسبت به آن واکنش نشان دادند و خواستار عذرخواهی سفرای بریتانیا و روسیه شدند.

سفارت روسیه با انتشار این عکس نوشت: «ملاقات لوان جاگاریان سفیر روسیه در ایران با رئیس جدید نمایندگی دیپلماتیک انگلیس در ایران سایمون شرکلیف در راه پله تاریخی جایی که کنفرانس تهران در سال 1943 در آن برگزار شد»

سایمون شرکلیف سفیر جدیدالورود انگلیس به ایران با حضور در سفارت روسیه در تهران به همراه سفیر روسیه عکس یادگاری در محل باغ سفارت انداختند که این تصویر از در حساب توییتری روسیه در تهران منتشر شد. در این تصویر لوان جاگاریان به همراه سایمون شرکلیف تصویر مربوط کنفرانس تهران در سال ۱۹۴۳ را بازسازی کردند و صندلی مربوط به آمریکا را خالی گذاشتند. در تصویر مربوط به کنفرانس تهران وینستون چرچیل، فرانکلین دلانو روزولت و ژوزف استالین در کنار یکدیگر نشسته‌اند. در این جلسه که به صورت سرّی و محرمانه در سفارت شوروی در تهران برگزار شده بود آمریکا به همراه انگلیس و روسیه درباره سرنوشت ایران گفتگو و توافق کردند. در آن زمان ایران در اشغال متفقین بود.

چرچیل، روزولت و استالین در کنفرانس تهران متعهد شدند که پس از جنگ به اشغال ایران خاتمه دهند و استقلال ایران را به رسمیت بشناسند. در عکس سفارت روسیه، سفیر انگلیس در جای چرچیل و سفیر روسیه در جای استالین نشسته‌اند و جای روزولت رئیس‌جمهوری وقت آمریکا را خالی گذاشته‌اند.

این عکس از چند لحاظ دارای معنی است.

اولین نکته این است که سفیر انگلیس که به تازگی به ایران سفر کرده و تنها چند روز از حضورش در تهران می‌گذرد چرا بلافاصله پس از حضور در ایران به سفارت روسیه رفته و ترتیب چنین دیداری با سفیر روسیه را داده؟ ذات حضور سفیر انگلیس در سفارت روسیه خود دارای معنی است.

سایمون شرکلیف، بیست سال پیش به عنوان دبیر دوم سفارت انگلیس در تهران حضور داشت و پس از دو دهه کسب تجربه بار دیگر امروز به تهران بازگشته است و به نظر می‌رسد ماموریت پرونده ویژه‌ای را دنبال می‌کند. خبرگزاری فارس با انتشار گزارشی شرکلیف را مامور امنیتی در پوشش دیپلماتیک معرفی کرده و در این باره نوشته که سفیر جدید انگلیس در ایران پیش از آنکه سابقه دیپلماتیک داشته باشد، یک مأمور امنیتی کارکشته است که سابقه مدیریت در بخش امنیت ملی وزارت امور خارجهٔ بریتانیا را در کارنامه دارد. سایمون شرکلیف فارغ‌التحصیل دانشگاه کمبریج است که در یمن، نیجریه، کابل، واشنگتن و بغداد نیز سابقهٔ کار داشته است. در ادامه این گزارش به دوران حضور دیپلماتیک شرکلیف در یمن اشاره شده و آمده است: آخرین مأموریت شرکلیف به مدت یک سال، از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ در یمن بوده است. در این تاریخ انگلیسی‌ها برای اولین بار به‌صورت مستقیم در موقعیت میدانی جنگ یمن حاضرشده.

این بار پرونده‌ای که شرکلیف را پس از بیست سال راهی تهران کرده شامل چه موضوعاتی است که به این سرعت او را به سفارت روسیه و گرفتن این عکس کشانده است؟

دومین نکته درباره این عکس این است که این تصویر یادآور یک واقعه تلخ و تاریکی برای ایران است که غرور ملی ایران را زیرپا می‌گذارد. در کنفرانس تهران در سال ۱۹۴۳ ابرقدرت‌های جهان بدون حضور ایران سرنوشت این کشور را رقم زدند و برای پایان جنگ جهانی دوم تصمیم گرفتند. در آن زمان ایران در اشغال متفقین بود. نکته تحقیرآمیز این کنفرانس این است که حضور روسای جمهور آمریکا، انگلیس و روسیه در محل سفارت روسیه به صورت محرمانه انجام شد و محمدرضا پهلوی، آخرین شاه ایران در این نشست حضور نداشت.

بیشتر بخوانید:لابی آمریکا در تل آویو علیه ایران/ ویلیام برنز در اراضی اشغالی به دنبال چیست؟

محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران در واکنش به این عکس در توییتر نوشت: «امروز عکسی فوق‌العاده نامناسب مشاهده کردم. لازم است یادآور شوم که اوت ۲۰۲۱، نه اوت ۱۹۴۱ است و نه دسامبر ۱۹۴۳. مردم ایران نشان داده‌اند - از جمله در طول مذاکرات برجام - که سرنوشت آن‌ها هرگز نمی‌تواند برآمده از تصمیمات سفارت‌های خارجی یا قدرت‌های خارجی باشد.»

ایران نسبت به تعیین سرنوشتش از سوی دیگران از نظر تاریخی بسیار حساس است و این موضوع همواره یک دغدغه ملی در ایران است.

انتشار این عکس در شرایطی صورت گرفته که قدرت‌های بین‌المللی در حال رایزنی درباره مسائل مرتبط با ایران هستند و این رایزنی‌ها در روز‌های اخیر بیشتر شده که این امر موجب نگرانی مقام‌های ایران شده است. به عنوان مثال وزیر خارجه آمریکا اخیرا با وزیر خارجه عربستان درباره ایران صحبت کرده. سفارت ایران در انگلیس در واکنش به این دیدار گفت ایران نباید موضوع مذاکرات دیگران باشد و ایران باید خود طرف مذاکره باشد.

در متن توییت سفارت ایران در انگلیس آمده است: «همه باید بدانند که ایران نمی‌تواند موضوع مذاکرات‌شان باشد. ثابت شده که این روش بی‌ثمر است. ایران باید طرف قدرتمند هرگونه مذاکرات باشد.» اخیرا رئیس سازمان جاسوسی آمریکا نیز به اسرائیل سفر کرده و طرفین درباره دولت جدید ایران و مذاکرات هسته‌ای و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران گفتگو کردند. روزنامه تایمز اسرائیل نوشته که در جریان دیدار با مقامات جاسوسی اسرائیل گزارش‌هایی را درباره رئیس جمهور ایران ارائه کرده‌اند.

در حالی که ایران نسبت به دیدار‌ها و رایزنی‌های غرب در قبال ایران نگرانی‌هایی دارد، اکنون این عکس منتشر شده و به این نگرانی‌ها دامن زده و این سوال را ایجاد کرده که آیا بار دیگرغرب به همراه روسیه و متحدانشان بار دیگر وسوسه شده‌اند تا برای ایران تصمیم گیری کنند؟

نکته سوم این است که این تصویر می‌تواند پیامی به تهران درباره ائتلاف سازی قدرت‌های منطقه‌ای علیه ایران مخابره کند.

شواهد نشان می‌دهد آمریکا در حال ائتلاف سازی علیه ایران با محوریت انگلیس و اسرائیل است. نورنیوز سایت نزدیک به شورای عالی امنیت ملی به نقل از یک منبع آگاه از ارسال پیامی از انگلیس به ایران خبر داده و نوشته: اخیرا انگلیس با واسطه‌تراشی پیغامی را به ایران منتقل و تاکید کرده قصدی برای بالا بردن تنش و اقدام نظامی علیه ایران ندارد و تلاش می‌کند با ائتلاف‌سازی علیه ایران موضوع را پیگیری کند.

پس از حادثه مرسراستریت کشتی نفت کش اسرائیلی در آب‌های دریای عمان و کشته شدن دوسرنشین آن از جمله یک بریتانیایی، انگلیس ایران رابه انجام این حمله متهم کرد. ایران قویا هرگونه دخالت در حمله به این کشتی را رد کرده بود.

در نهایت معنای این عکس این است که ائتلافی دیپلماتیک و بین المللی علیه ایران در حال شکل گیری است. روسیه نیز در آستانه پیوستن به این ائتلاف دیپلماتیک علیه ایران است. روسیه‌ای که تصور می‌شد از متحدان نزدیک به ایران است!

نکته چهارم درباره این تصویر این است که سفرای انگلیس و روس یک صندلی خالی برای آمریکا در این عکس در نظر گرفته بودند. در واقع جزئیات در نظر گرفته شده در این این عکس این پیام را القا می‌کند که سه کشور روسیه انگلیس و آمریکا که در یک زمانی درباره ایران نظر مشترکی داشته‌اند اکنون بار دیگر به یکدیگر نزدیک شده‌اند، آیا این سه کشور اکنون نیز نظر مشترکی درباره ایران دارند؟ فراتر از این، آیا گذاشتن صندلی به نشانه جای خالی آمریکا استقبال از بازگشت آمریکا به ایران است؟

نکته پنجم و پایانی درباره این عکس این است که دیپلماسی انگلیسی در رابطه با ایران بسیار محافظه کارانه است. دیپلمات‌های انگلیسی معمولا از هرگونه اقدام ایجاد کننده سوء تفاهم با ایران پرهیز می‌کند. انگلیسی‌ها به خوبی می‌دانند که ذهنیت تاریخی ایران نسبت به انگلیس تاریک و سیاه است و ایران به شدت نسبت به هرگونه مداخله انگلیس در ایران حساس است.

نمونه این امر، سریال گاندو است که هم اکنون در حال پخش است و به طرح‌های نفوذ و جاسوسی انگلیس در ایران می‌پردازد. انگلیسی‌ها ذهنیت ضد انگلیسی ایرانیان را می‌شناسند. به عنوان نمونه، جک استراو وزیر خارجه اسبق انگلیس کتابی درباره ایران نوشته که عنوان آن «کار، کار انگلیسی‌هاست» است و در آن با طعنه و کنایه ذهنیت «اغراق آمیز» ایران درباره قدرت انگلیس را زیرسوال می‌برد. علاوه بر آن، جمله طنزی در محافل انگلیس وجود دارد که می‌گوید ایران تنها کشوری است که فکر می‌کند انگلیس هنوز ابرقدرت است. معنای این جمله این است که انگلیس دیگر ابرقدرت نیست، اما ایران هنوز فکر می‌کند انگلیس در همه امور دست دارد. حالا با توجه به آگاهی انگلیس به ذهنیت ایرانیان، آیا اقدام سفیر جدید انگلیس فی البداهه بود؟ به عبارت دیگر آیا سفیر انگلیس مرتکب خطا شده یا عامدانه با انتشار این عکس موافقت کرده؟

سایمون شرکلیف، سفیر جدید انگلیس در ایران کارشناس و متخصص مسائل ایران است و یکی از دیپلمات‌های برجسته انگلیس است؛ بنابراین بسیار بعید است که شرکلیف بدون قصد و غرض با انتشار عکس موافقت کرده است. اگر بپذیریم که این عکس معنایی دارد، آن معنا چیست؟ آیا همزمان با تغییر سفیر، انگلیس رویکرد جدیدی را به همراه متحدان دور و نزدیکش در قبال ایران اتخاذ کرده است؟