شمارش معکوس برای بازگشت القاعده/ افغانستان دوباره مهد تروریست‌ها می‌شود؟

رویداد۲۴ رابین رایت در نیویورکر نوشت: در ماه مارس، من با ژنرال کنت مکنزی فرمانده ستاد فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا به افغانستان و خاورمیانه سفر کردم. او بر تخلیه دیوانه وار نیرو‌ها از کابل نظارت می‌کرد. در یکی از چندین مصاحبه در هواپیما از او پرسیدم: آیا واقعاً فکر می‌کنید، با توجه به ارتباط نزدیک طالبان و القاعده، طالبان واقعاً قادر یا مایل خواهد بود که القاعده را از اقدام علیه ما بازدارد؟ در آن زمان، طالبان تقریبا نیمی از افغانستان را تقریباً به وسعت تگزاس در اختیار داشت. مکنزی به طرز وحشتناکی صادق بود. وی گفت: من فکر می‌کنم برای طالبان بسیار سخت خواهد بود که علیه القاعده اقدام و توانایی آن را در حمله به خارج از کشور محدود کند. من فکر می‌کنم این امکان پذیر، اما دشوار است.

در ادامه این مطلب آمده است: دولت ترامپ و بایدن بیش از یک سال هشدار‌هایی را از طرف ارتش و دیپلمات ها، کنگره و گروه مطالعاتی اش، بازرس کل خود و سازمان ملل متحد در مورد سقوط دولت افغانستان دریافت می‌کردند. این هشدار‌ها همچنین به معنای تجدید حیات القاعده بود. در ماه آوریل، ارزیابی جامعه اطلاعاتی ایالات متحده به کنگره هشدار داد که رهبران ارشد القاعده به حملات و استفاده از درگیری‌ها در مناطق مختلف ادامه خواهند داد. سازمان ملل متحد در ماه ژوئن گزارش داد که گروه تروریستی‌ای که حملات ۱۱ سپتامبر را به مرکز تجارت جهانی و پنتاگون انجام داد، در پانزده استان از سی و چهار استان افغانستان عمدتا در مناطق شرقی و جنوبی فعالیت دارد.

طالبان و القاعده همچنان در یک راستا هستند و هیچ نشانه‌ای از قطع رابطه‌ی آن‌ها وجود ندارد. در همین ارتباط، شبه نظامیان همفکر، تحولات در افغانستان را به عنوان پیروزی رادیکالیسم جهانی جشن گرفتند. جان سوپکو، بازرس کل ویژه افغانستان در امور بازسازی این کشور در گزارش نهایی دلخراشی در مورد درس‌هایی که از طولانی‌ترین جنگ آمریکا گرفت، هشدار داد که تصمیم ایالات متحده برای خروج آخرین سربازان آمریکایی این موضوع را مبهم باقی می‌گذارد که آیا دستاورد‌های نسبتاً کمی که در دو دهه اخیر در افغانستان به دست آمد، پایدار خواهد بود یا خیر.

با تسلط طالبان، سرمایه گذاری یک تریلیون دلاری آمریکا در کمپین مهار القاعده، از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ تا کنون تغییر چندانی ایجاد نکرده است. بروس هافمن که به خاطر دیدگاه هایش در مورد تروریسم و شورشیان شناخته شده است، در این باره با صداقت صحبت کرد. او به من گفت: وضعیت در سال ۲۰۲۱ از سال ۱۹۹۹ و ۲۰۰۰ خطرناک‌تر است. وی ادامه داد: ما اکنون در وضعیت بسیار ضعیفی قرار داریم و دستاورد‌های کمی داشته ایم.

ریتا کاتز، رصدگر برجسته فعالیت‌های افراطی در سراسر جهان به من گفت که سلطه‌ی طالبان بر افغانستان بزرگترین پشتوانه برای القاعده از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ تا کنون است و به طور کلی بازی جهانی تروریسم را تغییر می‌دهد. کاتز گفت: به رسمیت شناخته شدن جهانی طالبان باعث می‌شود که القاعده از افغانستان به عنوان پناهگاهی امن استفاده و مجدداً در آن سرمایه گذاری کند. تروریست‌ها به طور موثری دارای سرزمین جدیدی می‌شوند و اولین کشور پس از فروپاشی خلافت داعش در مارس ۲۰۱۹ برای آن‌ها ایجاد می‌شود. او آینده جدیدی را پیش بینی می‌کند که متأسفانه چیزی نیست که ما پس از بیست سال جنگ امیدوار بودیم به آن برسیم. وضعیت جدید یک مزیت برای القاعده محسوب می‌شود که گستره‌ی فعالیتش را از بورکینافاسو در غرب آفریقا تا بنگلادش در جنوب آسیا می‌گستراند. کاتز افزود: ستیزه جویان سراسر جهان اعم از اسلام گرایان منطقه‌ای یا جهادی‌هایی که تمرکزشان بر فعالیت در کل جهان است، مطمئناً به دنبال ورود به مرز‌های نفوذپذیر افغانستان خواهند بود.

از زمان حمله‌ی آمریکا به مواضع القاعده در سال ۲۰۱۱ و کشتن اسامه بن لادن، هسته مرکزی القاعده اغلب فعالیت هایش را در آفریقا و شبه جزیره عربستان متمرکز کرد. اکنون این گروه توسط ایمن الظواهری، پزشک هفتاد ساله مصری رهبری می‌شود که از سوی ایالات متحده به دلیل بمب گذاری در سفارتخانه‌های آمریکا در کنیا و تانزانیا در سال ۱۹۹۸ متهم شد و ارتباط گسترده‌ای با حملات ۱۱ سپتامبر داشت. ظواهری در خط مشی‌ای که از شیوه‌ی بن لادن فاصله داشت، طی یک دهه گذشته چند پیام صوتی منتشر کرد. به گفته علی سوفان، مأمور اسبق اف بی آی زمانیکه هسته اصلی جنبش القاعده تحت فشار ارتش آمریکا قرار گرفت، الظواهری و بن لادن به عنوان بخشی از استراتژی بقای خود از ایجاد شاخه‌های القاعده در سراسر جهان اسلام حمایت کردند.

سوفان به من گفت که استراتژی صبورانه ظواهری موثر بوده است، در حالی که استراتژی داعش تهاجمی‌تر بود. اعضای داعش چندین برابر بیشتر از القاعده بود، اما جنگجویان القاعده با تجربه‌تر بودند، بیشتر بر اساس استراتژی عمل می‌کردند و در جنگ‌ها سر سخت‌تر بودند. استراتژی القاعده دارای سه مرحله است. سوفان گفت: اولین مورد شامل حملات تروریستی برای تضعیف نظم بین المللی و منطقه‌ای است. دوم، القاعده با از بین رفتن یا سقوط قدرت دولتی به دنبال جلوگیری از پر شدن خلاء توسط دیگر نیرو‌های سیاسی است. به طوری که جنبش‌های القاعده اجازه یابند تا قدرت بگیرند و بر اوضاع مسلط شوند. مرحله نهایی ایجاد یک دولت و الحاق مناطق دیگر به خلافت است.

به گفته کارشناسان، تعداد نیرو‌های القاعده در افغانستان اندکی افزایش یافته است، از چهارصد جنگنده قبل از ۱۱ سپتامبر به حدود ششصد نفر قبل از تسلط طالبان رسیده است. عملیات مشترک ایالات متحده و افغانستان، رهبران ارشد القاعده را حذف کرد و تا حد زیادی اقدامات آموزشی این گروه مسلح را که زمانی در کشور انجام می‌شد، به حالت تعطیل در آورد، اما جنبش با این مسائل سازگار شده است. در ماه اکتبر، ارتش افغانستان ادعا کرد که ابومحسن المصری، یکی از اعضای ارشد القاعده را کشته است. وی در لیست تروریست‌های تحت تعقیب اف بی آی قرار داشت. کارشناسان تصریح کردند که القاعده نقش اساسی در فعالیت‌های طالبان در سراسر افغانستان داشته است. هافمن به من گفت که اعضای القاعده تشکیل دهنده‌ی ستون اصلی نخبگان در کمپین طالبان بودند. در سال‌های اخیر، القاعده با افزایش مهارت‌های اطلاعاتی، ارتباطی و جنگی پشتیبان طالبان بوده است. جنگجویان القاعده جهان دیده‌تر و تحصیلکرده‌تر از طالبان هستند و بنابراین می‌توانند به طالبان‌ها کمک کنند. آن‌ها مهارت‌های زیادی را به لحاظ نظامی برای طالبان به ارمغان آوردند. البته تعداد نیرو‌های القاعده زیاد نیست، اما به لحاظ کیفیت اهمیت زیادی دارند.

علیرغم ادعای روسای جمهور پی در پی ایالات متحده، حضور القاعده در افغانستان و یا تمایلش برای جنگیدن در کنار طالبان چیز پنهانی نبود. در دسامبر، وزارت دفاع افغانستان اعلام کرد که پانزده نفر از عناصر القاعده را که در جنوب هلمند در کنار طالبان در حال نبرد بودند، کشته است. در هفته‌های اخیر، تعداد نیرو‌های القاعده و داعش خراسان که در افغانستان فعالیت دارند، پس از اینکه طالبان حدود پنج هزار زندانی را از زندان‌های پلچرخی و بگرام در ۱۵ اوت آزاد کرد، افزایش یافت. ایالات متحده ماه گذشته ناگهان بگرام، بزرگترین پایگاه نظامی خود را رها کرد. در‌های زندان‌های دیگر نیز با روی کار آمدن طالبان در سراسر کشور باز شد.

روز شنبه، سفارت ایالات متحده که اکنون در خارج از فرودگاه کابل به کارش ادامه می‌دهد به آمریکایی‌هایی که هنوز در افغانستان هستند هشدار داد که به دلیل تهدید جدید داعش، تا زمانی که دستورالعمل خاصی ارائه نشده است، به فرودگاه نروند. شاخه افغان داعش رقیب طالبان و القاعده و دشمن ایالات متحده است. مقامات آمریکایی نگران این هستند که داعش درگیری را در فرودگاه آغاز کند.