آنچه در وقفه دور ششم تا هفتم مذاکرات وین بر برجام گذشت
رویداد۲۴ روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی درباره تحولات اخیر پیرامون توافق هسته‌ای در آستانه مذاکرات احیای این توافق در وین نوشت: در ۲۰ ماه گذشته، عوامل اطلاعاتی اسراییل دانشمند هسته‌ای برجسته ایران را ترور کردند و باعث وقوع انفجار‌های عظیمی در چهار مورد از تاسیسات هسته‌ای و موشکی ایران شده‌اند، به این امید که سانتریفیوژ‌های تولید کننده سوخت هسته‌ای را از کار انداخته و روزی را که دولت جدید تهران خواهد توانست یک بمب هسته‌ای بسازد را به تعویق بیاندازند.
نیویورک تایمز ادامه داد:، اما مقامات اطلاعاتی آمریکا و بازرسان بین‌المللی می‌گویند، ایرانی‌ها توانسته‌اند به سرعت دوباره تاسیسات‌شان را راه بیاندازند و اغلب سانتریفیوژ‌های جدیدی را نصب کرده‌اند که می‌توانند با سرعت بسیار بالاتری اورانیوم را غنی‌سازی کنند. وقتی تاسیساتی که قطعات مهم سانتریفیوژ‌ها را می‌ساخت، اواخر بهار دچار حادثه‌ای شد که به نظر انفجاری ویران‌گر به نظر می‌آمد و موجب شد بیشتر موجودی قطعات، دوربین‌ها و سنسور‌های نصب شده توسط بازرسان بین‌المللی از بین بروند، تولید اورانیوم غنی شده اواخر تابستان از سر گرفته شد.
این روزنامه آمریکایی در ادامه می‌نویسد: این ضربه و ضربه متقابل فقط بخشی از گسترش تنش‌ها در ماه‌های اخیر میان ایران و غرب بوده است، تقابلی که قرار است باری دیگری در وین به اوج خود برسد. مذاکره کنندگان ایرانی برای اولین بار از زمانی که سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور جدید ایران اواخر تابسان روی کار آمد، قرار است اواخر این ماه [۲۹ نوامبر، ۸ آذر]با همتایان اروپایی، چینی و روسی‌شان دیدار کنند تا درباره آینده توافق هسته‌ای مذکره کنند.
این روزنامه افزود: طبق گفته بسیاری از مقامات مطلع از مذاکرات پشت پرده، مقامات آمریکایی به همکاران اسراییلی‌شان هشدار داده‌اند حملات مکرر به تاسیسات هسته‌ای ایران ممکن است از لحاظ تاکتیکی رضایت‌بخش باشد، اما در نهایت نتیجه عکس خواهند داشت. مقامات اسراییلی گفته‌اند قصد دست کشیدن از این موضوع را ندارند و به هشدار‌ها مبنی بر این که با این اقدامات فقط ممکن است بازسازی دوباره برنامه هسته‌ای را سرعت ببخشند، نادیده می‌گیرند. این یکی از زمینه‌های متعددی است که آمریکا و اسراییل در آن بر سر فواید به کارگیری دیپلماسی به جای اعمال قدرت، اختلاف نظر دارند.
در ادامه گزارش نیویورک تایمز آمده است: مقامات آمریکایی در مذاکرات وین در این شهر حاضر خواهند بود، اما در تالار مذاکرات حضور نخواهند داشت، چون ایران حاضر نیست پس از خروج آمریکا از توافق در سه سال پیش، با آن‌ها دیدار کند. در حالی که پنج ماه پیش، این مقامات نسبت به احیای توافق هسته‌ای خوش‌بین بودند، با وجود متنی که تا حد زیادی بر سر آن توافق شده بود، بدبین‌تر از موقعی که آخرین بار در ماه ژوئن مذاکرات را ترک کردند، به آن باز می‌گردند. امروز متن برجام منسوخ و بی حاصل شده است و تصور رئیس جمهور بایدن از بازگشت به توافق در اولین سال روی کار بودنش و بعد ایجاد توافقی «طولانی‌تر و مستحکم‌تر» به نظر به کلی از بین رفته می‌آید.
همچنین در این گزارش آمده است: این نشانه‌ای از رفتار تغییریافته علی باقری کنی معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران است که او به مذاکرات آتی اصلا به عنوان مذاکرات هسته‌ای اشاره نمی‌کند. باقری هفته گذشته در پاریس گفت، «ما چیزی به نام مذاکرات هسته‌ای نداریم». در عوض، او این مذاکرات را «مذاکرات لغو تحریم‌های غیرقانونی و غیرانسانی» می‌نامد. ایران می‌گوید، بر لغو تحریم‌های هسته‌ای و غیر هسته‌ای پافشاری خواهد کرد و احتیاج به تضمینی دارد که رئیس جمهور آمریکا به طور یک‌جانبه مانند دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین آمریکا از توافق خارج نخواهد شد. مقامات دولت بایدن می‌گویند، رئیس جمهور هیچ گاه چنین تعهدی نخواهد داد.
نیویورک تایمز علاوه بر این می‌نویسد: ایران مانند همیشه این موضوع را که قصد تولید یک سلاح هسته‌ای را دارد، رد می‌کند. اما محتمل‌ترین سناریو این است که در پی «توانمندی هسته‌ای آستانه» است، توانی که آن را قادر می‌سازد اگر بخواهد، ظرف چند هفته یا چند ماه یک سلاح هسته‌ای بسازد. آمریکا هم علنا نشان می‌دهد، اگر ایران در مذاکرات کارشکنی کند، تحریم‌های جدید را علیه آن در نظر خواهد گرفت.
این گزارش مطرح می‌کند: رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران اخیرا گفته است، «انتخاب با ایران است» که کدام مسیر را در پیش بگیرد، آمریکا و دیگر متحدان آن باید برای هر انتخابی که ایران انجام دهد، آماده باشند. او اشاره کرد که جو بایدن و آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا «هر دو گفته‌اند اگر دیپلماسی شکست بخورد، ابزار‌های دیگری نیز داریم و از این ابزار‌ها برای ممانعت از دست‌یابی ایران به یک سلاح هسته‌ای استفاده خواهیم کرد».
بیشتر بخوانید: توصیه خطیب زاده به غرب: جای عملیات روانی برای توافق عملی به وین بیایید! +فیلم
نیویورک تایمز افزون بر این آورده است:، اما ظرف چند روز اخیر در کاخ سفید تلاش شده بررسی شود که آیا توافقی موقتی می‌تواند غنی‌سازی بیشتر اورانیوم توسط ایران و تبدیل این سوخت به شکل آهن را که اقدامی موثر در ساخت یک کلاهک است، متوقف کند یا نه. این راهکار ممکن است مشکل را حل نکند، اما برای مذاکرات زمان می‌خرد، در حالی که تهدید‌های اسراییلی برای بمباران تاسیسات ایران را هم فعلا متوقف می‌کند. این که زمان بیشتری برای مذاکرات بخریم، ممکن است واقعا ضرورت داشته باشد. بسیاری از مشاوران بایدن تردید دارند که اعمال تحریم‌های جدید بر حکومت ایران، بخش نظامی آن یا تجارت نفتش، بیشتر از ۱۵۰۰ موردی که ترامپ اعمال کرده بود، موفقیت‌آمیزتر از اقدامات پیشین برای تحت فشار قرار دادن ایران در جهت تغییر رویه‌اش نخواهد بود.
این روزنامه آمریکایی در ادامه گزارشش نوشت: اقدامات خصومت‌آمیزتری که سال‌ها پیش موفقیت‌آمیز بودند، ممکن است آن نتایجی را که آن‌ها در سر دارند، به بار نیاورد. در سرویس امنیت ملی و فرماندهی سایبری آمریکا اتفاق نظر وجود دارد که انجام دادن آن حمله‌ای سایبری مانند آن حمله‌ای که آمریکا و اسراییل یک دهه قبل انجام دادند سخت‌تر شده است. این حمله عملیاتی سری با اسم رمز «بازی‌های المپیک» بود که سانتریفیوژ‌های تاسیسات غنی‌سازی نطنز را برای مدتی بیش از یک سال از کار انداخت. مقامات فعلی و پیشین آمریکایی و اسراییلی می‌گویند ایرانی‌ها از آن پس توان دفاعی‌شان را ارتقا داده و قوای سایبری شکل داده‌اند.
نیویورک تایمز ادامه داد: ایرانی‌ها همچنین برخلاف برخی توافق‌ها با رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به محدودسازی دسترسی بازرسان از تاسیسات مهم ادامه داده‌اند تا از اطلاعات مکان‌های مهم در برابر سنسور‌های آژانس حفاظت کنند. دوربین‌ها و سنسور‌های بازرسان که در انفجار بهاری که گذشت تخریب شده بودند، هنوز تعویض نشده‌اند. گروسی اخیرا در گفت‌وگویی مطرح کرد، «از نظر من، چیزی که اهمیت دارد بازرسی‌هایی است که انجام می‌شوند». او قرار است روز دوشنبه به تهران برود و این تلاشی خواهد بود برای از سرگیری نظارت‌ها و بازرسی‌ها پیش از آن که جلسه شورای حکام این هفته آغاز شود.
این روزنامه افزود: شکافی که در بازرسی‌ها به وجود آمده به طور ویژه‌ای نگران کننده است، چون ایرانی‌ها اعلام کرده‌اند حالا تقریبا ۵۵ پوند اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد تولید کرده‌اند. این میزان از خلوص پایین‌تر از ۹۰ درصدی است که معمولا برای تولید یک سلاح به کار می‌رود، اما زیاد. گروسی در این باره گفته است، «این میزانی است که تنها کشور‌های تولید کننده بمب در اختیار دارند»، «این به معنی آن نیست که ایران چنین کاری می‌کند. معنایش این است که مقداری خیلی زیاد است».
در ادامه گزارش این روزنامه آمریکایی آمده است: پیش از آن که دونالد ترامپ تصمیم بگیرد از توافق هسته‌ای خارج شود، ایران به محدودیت‌های اعمال شده در توافق پایبند بود که بیشتر ارزیابی‌ها نشان می‌دهند این توافق حدود یک سال زمان «گریز» را برای ایران به تعویق انداخت، نقطه‌ای که مواد کافی برای ساختن یک بمب را داشته باشد. حالا با وجود تفاوت‌هایی که در این ارزیابی‌ها وجود دارد، گفته می‌شود این بازه زمانی کوتاه‌تر شده است.
نیویورک تایمز ادامه داد: وقتی جو بایدن روی کار آمد، چند تن از دستیاران ارشدش تا حد زیادی امیدوار بودند توافق اصلی احیا خواهد شد. در عین حال، آن دسته از مذاکره کنندگان ایرانی که این توافق را انجام داده بودند، هنوز روی کار بودند، حسن روحانی رئیس جمهور ایران و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه او، اگرچه قدرتشان تا حد زیادی کم شده بود. اما دولت آمریکا حدود دو ماه را صرف اتخاذ رویکردی مناسب در قبال ورود به این مذاکرات کرد، مقامات اروپایی می‌گویند با نگاهی به گذشته، زمانی که از دست رفت به ضرر روند کلی مذاکرات بوده است. آخر ماه مارس بود که دو طرف به توافق رسیدند پای میز مذاکرات بازگردند و مذاکرات وین اوایل آوریل آغاز شد. یک مقام ارشد دولت آمریکا گفته بود، در ماه ژوئن، یک توافق تا حد زیادی تکمیل شده بود. بعد مشخص شد ایران در حال وقت‌کشی در مذاکرات است تا نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری‌اش مشخص شود. سید ابراهیم رئیسی، رئیس پیشین قوه قضائیه ایران، رئیس جمهور منتخب ایران شد.
این روزنامه آمریکایی همچنین در گزارشش آورده است: مقامات آمریکایی در ابتدا امیدوار بودند آقای رئیسی توافقی را که تا آن موقع انجام شده بود، بپذیرد، جایگزینی‌های اندکی انجام دهد و از لغو شدن بیشتر تحریم‌های غربی خوشحال باشد. طبق محاسبه آن‌ها، اگر چیزی خوب پیش نمی‌رفت، رئیس جمهور جدید می‌توانست رئیس جمهور و وزیر امور خارجه قبلی را مقصر بداند. اما این موضوع یک اشتباه محاسباتی داشت. اواخر سپتامبر، حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه جدید ایران به نیویورک‌تایمز گفت او هیچ تمایلی به انجام دادن هیچ گونه مذاکرات مفصلی مانند مذاکراتی که وزیر خارجه پیش از او سال‌ها انجام داده بود، ندارد. سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز اخیرا در یک کنفرانس خبری گفت که ایران سه شرط برای بازگشت واشنگتن به توافق دارد؛ باید خطای خروج از توافق را بپذیرد، تمامی تحریم‌ها را یک‌باره لغو کند و تضمین دهد هیچ دولت دیگری از آمریکا مانند ترامپ از توافق خارج نخواهد شد.
گزارش این روزنامه می‌افزاید: در حالی که مقامات اروپایی می‌گویند نمی‌خواهند در صورت رسیدن به بن‌بست در مذاکرات یک «پلان B» [نقشه دوم]را در نظر بگیرند که انواع متعددی از این برنامه‌ها شامل مواردی از جمله انزوای اقتصادی و خرابکاری می‌شوند، داشتن پلان B از موضوعاتی بوده است که مرتبا در دیدار‌های کاخ سفید، پنتاگون و وزارت امور خارجه آمریکا مطرح شده است.
نیویورک تایمز با اشاره به مواضع رژیم صهیونیستی در این باره نوشت: آویو کوخاوی رئیس ستاد ارتش اسراییل گفت «اسراییل در حال سرعت بخشیدن به برنامه‌های عملیاتی و آماده‌سازی‌هایش برای مواجه شدن با ایران و تهدید نظامی هسته‌ای است». این اظهارات او اشاره به موافقت نفتالی بنت نخست وزیر اسراییل با تخصیص بودجه بیشتر به برنامه‌ریزی و رزمایش حملات [ احتمالی]داشت.
این روزنامه در پایان نوشت: مقامات دولت بایدن می‌گویند ممکن است مجبور شوند بپذیرند و اعلام کنند که برنامه هسته‌ای ایران واقعا پیش‌رفته‌تر از این شده است که بتوان بدون دردسر به توافق بازگشت. رابرت مالی در یک کنفرانس خبری در ماه گذشته در این باره گفت، زمانی فرا میرسد که توافق بیش از تحلیل رفته است، چون ایران پیش‌رفت‌هایی کرده که قابل بازگردانی نیستند. نمی‌توان یک جسد را احیا کرد.
