کنترل اعتراضات اصفهان با قانون منع رفت‌وآمد/ تصمیمات نظامیان وزارت کشور شرایط را آرام می‌کند؟

رویداد۲۴ کمتر کسی باور می کند دیدگاه‌های دستگاه‌های امنیتی، نسبت به اعتراضات مردم اصفهان تا این اندازه متفاوت و متناقض باشد. سه هفته قبل بود که از صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران تا سایت‌ها و خبرگزاری و روزنامه‌های اصولگرا، تیتر یک خود را به گزارش زنده اعتراضات اصفهان اختصاص داده بودند و اعتراضات را به حق می‌دانستند و می‌گفتند این اعتراضات به ناکارآمدی دولت قبل در مدیریت منابع آبی مربوط می‌شود، با این حال زمانی که ماجرای آتش زدن چادرهای کشاورزان پیش آمد و اعتراضات تندتر شد، تمامی این رسانه‌ها تغییر موضع دادند و این بار معترضان را «فرصت‌طلبان خشونت‌طلب» و «اراذل اجاره‌ای» و «سوءاستفاده کنندگان» و ... نامیدند و زمانی که این خبر منتشر شد که کشاورزان در اعتراضات مردمی حضور ندارند و معترضان ضد انقلاب توصیف شدند، مجوز سرکوب آنها صادر شد. البته این اعتراضات به اندازه حوادث آبان ۹٨ یا دیماه ۹۶ خشونت‌آمیز نبود، با این حال برخی منابع خبری هم گزارش کرده‌اند که تعدادی از معترضان مجروح شده‌اند.

تجمع ٢٨ آبان اصفهان یک پدیده منحصربه‌فرد در تاریخ اعتراض‌ها در جمهوری اسلامی است؛ چراکه کاملا فراگیر بود و از روستایی و شهری، طبقات اجتماعی گوناگون، سیاسی و غیرسیاسی، کشاورز و کارمند و در یک کلام زن و مرد و پیر و جوان آمده بودند تا صدایشان را به حکومت برسانند؛ چه آنکه این اعتراض بر سر آب بود؛ مایع حیات.

در ابتدای اعتراضات به نظر می‌رسید رسانه‌های نزدیک به حاکمیت نیز دریافتند در موضوع زاینده‌رود کارد به استخوان مردم رسیده و از معاش تا حیات مردم استان اصفهان به جاری شدن آب در زاینده‌رود وابسته است. اما حالا برخورد‌ها با معترضان متفاوت شده است. هفته گذشته درگیری‌های زیادی در سطح شهر رخ داد که مصدومان زیاد و البته شایعاتی هم درباره تلفات جانی مطرح شد که هنوز هیچ مرجع رسمی آن را تایید نکرده است.

جمعه ۱۲ آذر هم فراخوانی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد که مردم را برای برپایی نماز باران در بستر خشک زاینده رود دعوت کرده بود. نیرو‌های امنیتی بلافاصله در گفتگو با تلویزیون اصفهان اعلام کردند نه تنها تجمعی برگزار نمی‌شود، بلکه در حاشیه زاینده‌رود، مسیر‌های منتهی به پل خواجو ممنوعیت تردد و توقف از ساعت ۵ صبح اعمال می‌شود. از شرق خواجو محدوده پل غذیر، شمال و جنوب به سمت پل خواجو و از سمت غرب از میدان انقلاب و هتل پل به سمت پل خواجو، خیابان‌ها و کوچه‌های فرعی منتهی به زاینده‌رود از هر دو سمت شمال و جنوب، ممنوعیت تردد و توقف است.

این محدودیت از ساعت ۵ صبح جمعه انجام شد و اعلام شده بود تحت هیچ شرایطی اجازه تردد موتورسیکلت‌ها نیز داده نمی‌شود و اگر خودرویی از قبل پارک کرده در محل، نسبت به انتقال خودروی خود اقدام کند وگرنه نسبت به انتقال خودرو با یدک‌کش اقدامات لازم صورت می‌پذیرد. جالب آنکه همزمان با روز امنیتی اصفهان، صداوسیما هیچ اشاره‌ای به موضوع نکرد و رپرتاژی از یک جشن در چهارباغ اصفهان پخش کرد.

معاونت پیشگیری از وقوع جرم دادستانی مرکز استان اصفهان نیز طی اطلاعیه‌ای هشدار داد که کسی تجمع نکند: «با توجه به سوءاستفاده معاندین از موضوع مطالبات به حق کشاورزان و اینکه صنف کشاورزان استان اصفهان هیچ‌گونه فراخوانی برای روز‌های آتی به‌ویژه روز جمعه ۱۲ آذر ماه ۱۴۰۰ نداده و سابقه تعرض به اموال و نفوس شهروندان محترم توسط عوامل معاند و احتمال تکرار آن با پروژه‌هایی که هدف آن تخریب و آسیب به شهروندان عادی و حافظان امنیت است با هشیاری کامل از شرکت در تجمع‌های غیر قانونی تحت هر عنوان خودداری نمایند و در صورت داشتن هر گونه اطلاعات در خصوص محرکین و مرتبطین عوامل خارجی موضوع را به مراجع اطلاعاتی و امنیتی اعلام نمایند.»

بیشتر بخوانید: اگر کسی در جریان اعتراضات اقدام مخرب داشت، می‌توان به او تیراندازی کرد/ جلوی خسارت را می‌گیریم

منابع خبری به رویداد۲۴ گفته‌اند صبح جمعه هم فضای اطراف زاینده رود به شدت امنیتی و مملو از گروه‌های ضد شورش، نیروی انتظامی، بسیج و البته حضور پررنگ و محسوس لباس شخصی‌ها بود. پیشتر خوردو‌های زرهی در فضا‌های پشتیبان مستقر شدند به این ترتیب روز جمعه شهر اصفهان به یک پادگان نظامی و رژه امنیتی تبدیل شده بود.

ظاهرا برنامه نیروهای امنیتی این بود که با حضور نیروهای نظامی و ماشین‌های ضد شورش، معترضان را بترسانند که البته موفق هم شدند و همین حضور پررنگ موجب شد اعتراضی شکل نگیرد و اصفهان روز جمعه امنیتی، اما آرامی را تجربه کند.

تجربه این برخورد، در سال‌های بعد از انقلاب بی‌سابقه است. حتی در سال ۸۸ که رهبران جنبش سبز، برای تجمع در یک میدان مشخص بیانیه می‌دادند، ممنوعیتی به صورت رسمی اعلام نمی‌شد و گرچه با اقداماتی مثل عدم توقف قطار‌های مترو تلاش می‌شد از افزایش جمعیت جلوگیری شود، اما ممنوعیت‌ها شامل توقف در خیابان‌های خاصی نمی‌شد. اما در اصفهان با حضور یک فرمانده نظامی در معاونت سیاسی استانداری و یک فرمانده نظامی در فرمانداری اصفهان تصمیمات به شکل متفاوتی اخذ می‌شود.

برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی و جمعی از مردم اصفهان این اقدام نیرو‌های امنیتی را حکومت نظامی خواندند؛ این یعنی حالتی در اصفهان پیش آمد که به طور موقت برخی قوانین عبور و مرور لغو می‌شود که معمولا افراد ناچارند هر روز پیش از ساعت مشخصی به خانه‌های خود برگردند. بعید است این تصمیم بلندمدت باشد و احتمالا عمر آن به بیش از یکی دو روز نمی‌انجامد و گزارش‌هایی که از اصفهان رسیده، حاکی است که هماکنون نیز آن دستور خیلی سفت و محکم اجرا نمی‌شود و مردم برای عبور و مرور روزانه به مشکل برنخورده‌اند، با این حال این فرمان از آن جهت اهمیت دارد که بعد از انقلاب تا کنون چنین فرمانی صادر نشده بود و حتی در اوج اعتراضات سال‌های ۹۶ و حتی ۹٨ هیچ مقام مسئولی دستور منع آمد و شد صادر نکرد، با این حال همان روزی که ابراهیم رئیسی عنان وزارت کشور را به سردار احمد وحیدی سپرد، پیش‌بینی می‌شد که یکی از کارکردهای وزارت کشور نظامی، برخوردهای این‌چنینی با معترضان باشد که اتفاقا همین هم شد و سردار وحیدی نیز بخش قابل توجهی از استانداری‌ها و فرمانداری‌ها را به همرزمان خود سپرد و همین دیدگاه نظامی باعث شد کوچکترین ریسکی صورت نگیرد. 

هرچند تقریبا اعتراضات اصفهان پایان یافته، اما نکته قابل توجه این است که برخورد قهری با معترضان شاید به صورت کوتاه‌مدت جوابگو باشد و بتواند فضا را کنترل کند اما حقیقت آن است که اگر به نیازها و خواسته‌های شهروندان توجه نشود و ابتدایی‌ترین نیازهای آنها نادیده گرفته شود، حتما شرایط تغییر خواهد کرد.