آیا ایران می‌تواند نقش میانجی در جنگ روسیه و اوکراین را بازی کند؟
رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: یکی از مسائلی مهمی که در ایران مطرح می‌شود که موضع جمهوری اسلامی در قبال حمله به روسیه به اوکراین چه باید باشد؟ آیا باید جنگ را تقبیح کند و رسما طرف خود را مشخص کند یا با توجه به رابطه‌ای که با مسکو دارد، موضع سکوت اختیار کند تا رابطه‌اش را به خاطر کشور دیگر تحت الشعاع قرار ندهد. آیا ایران می‌تواند فراتر از یک نظاره‌گر عمل کند و نقش میانجی میان دو کشور را بازی کند؟ آیا جمهوری اسلامی و مهمتر از آن ابراهیم رئیسی چنین توانایی‌ای را دارد؟ یا حتی با کشورهایی نظیر ترکیه ابتکاراتی مشترک به خرج دهند؟
نکته دیگر اینکه با توجه به عدم رابطه سیاسی مناسب ایران با ناتو، آیا بهترین گزینه ایجاد فضایی است که ناتو از مرزهای ایران دورتر و دورتر شود و با حمایت از روسیه چنین اقدامی انجام دهد؟ هر کدام از این مواضع چه پیامدهایی دارند؟ تمام اینها سوالاتی است که به ذهن هر ناظر ایرانی خطور می‌کند و رویداد۲۴ نیز همین موضوع را با دکتر بهرام امیراحمدیان کارشناس روابط بین الملل و دکتر یوسف مولایی استاد حقوق بین الملل بررسی کرده است. امیراحمدیان معتقد است در گام اول مهمترین مسئله این است که نباید رفتار روسیه را تایید کرد، زیرا از منظر حقوق بین الملل، روسیه به اوکراین تجاوز کرده است و این پذیرفتنی نیست و سپس نقش میانجی را انجام داد، با این حال مولایی این سوال را طرح کرده که ایران با کدام نیرو، جایگاه و توان می‌خواهد این کار را انجام دهد؟ کسی که این کار را می‌کند باید مورد وثوق دو طرف باشد و در سطح جهانی نیز آنقدر اعتبار داشته باشد که بخواهد به عنوان بازیگر مورد اعتنا و اعتبار وارد عمل شود، صرف گفتن که در جامعه جهانی نمی‌توان عمل کرد.
باید طرف‌های مخاصمه را به حل مسالمت‌آمیز مساله دعوت کرد
امیراحمدیان می‌گوید: درباره اعلام موضع، می‌شود در جبهه موافق یا موافق قرار گرفت، ولی کشورهایی که با هر دو طرف روابط دیپلماتیک دارند و عضو جنبش عدم تعهد هستند، ضمن اعلام بی‌طرفی، باید دو طرف مخاصمه را به خویشتن‌داری و گفتگو در میز مذاکره و حل مسالمت‌آمیز مساله دعوت کنند زیرا منطق زور و تجاوز همیشه محکوم است.
این کارشناس روابط بین‌الملل می‌گوید: حمله نظامی و نقض تمامیت ارضی و حاکمیت کشوری دیگر به شدت محکوم است و بهترین راه حل مذاکره و گفتگو است. به جای کشتن انسان‌های بی‌گناه و تخریب شهر‌ها بهتر است که مذاکره کنند، زیرا در هر صورت پیروزی و شکست هر دو طرف متضرر می‌شوند و ضرر‌ها جبران‌ناپذیر است زیرا مردم بی‌گناه کشته می‌شوند و ویرانی به زیرساخت‌ها وارد می‌شود بنابراین منطق زور و جنگ محکوم است.
او ادامه می‌دهد: بسیاری از کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای اروپایی حمله روسیه به اوکراین را محکوم کرده‌اند و آن را بعد از جنگ جهانی دوم بر هم زننده امنیت و ثبات اروپا ارزیابی کرده‌اند. در شرایط کنونی برای ما اعلام بی‌طرفی به این مفهوم است که طرفین را به خویشتن‌داری دعوت می‌کنیم، زیرا با هر دو کشور روابط خوبی داریم، با روسیه روابط نزدیک داریم و با اوکراین هم خصومتی نداریم و مهمتر اینکه ما خواهان جنگ نیستیم زیرا تجربه جنگ تحمیلی عراق علیه ایران را داریم.
بیشتر بخوانید: ناتو اوکراین را مثل طعمه جلو انداخت تا زمینه تحریم روسیه فراهم شود/ پروژه آمریکا، زمین‌گیر کردن روسیه بود
ایران می‌تواند به عنوان میانجی‌گر به موضوع جنگ روسیه و اوکراین ورود کند
امیراحمدیان با بیان اینکه ایران می‌تواند به عنوان میانجی‌گر به این موضوع جنگ دو کشور ورود پیدا کند، گفت: آقای رئیسی، رئیس جمهور ما نیز گفته است که ایران می‌تواند در این خصوص نقش میانجی‌گری را بازی کند. گرجستان و ترکیه نیز چنین پیشنهادی را مطرح کرده‌اند. به نظر بنده ترکیه هم با روسیه و هم با اوکراین روابط خوبی دارد، ایران نیز همینطور، هم ایران و هم ترکیه می‌توانند ورود کنند و با روسیه برای توقف جنگ صحبت کنند. بهتر است ایران پیشنهاد آتش‌بس برای به نتیجه رسیدن مذاکرات را مطرح کند.
اگر حمایت از جدایی‌طلبی خوب است، چرا پوتین جدایی‌طلبان چچن را سرکوب کرد؟
این کارشناس ادامه داد: اوکراین به عنوان یک کشور عضو سابق اتحاد جماهیر شوروی توانایی تهدید روسیه به عنوان دومین قدرت نظامی جهان را ندارد و هیچگاه اوکراین نمی‌تواند روسیه را تهدید کند و این روسیه است که یک تهدید برای اوکراین است و اکنون هم بخشی از سرزمین اوکراین را اشغال کرده است؛ بنابراین توجیهی ندارد که اوکراین امنیت روسیه را به خطر می‌اندازد. روسیه یک قدرت اتمی است و یک کشور کوچکی مانند اوکراین تهدیدی برای آن نیست. اگر اوکراین به ناتو بپیوندد و روسیه را تهدید و برای روسیه ناامنی و تجاوز ایجاد کند، آن زمان روسیه می‌تواند وارد عمل شود، ولی حالا هیچ اتفاقی رخ نداده و این درست نیست که روسیه به خاک کشور دیگری تجاوز کرده و از لحاظ حقوق بین الملل محکوم است و کشورهای بسیاری هم او را محکوم کرده‌اند اما چون روسیه در شورای امنیت سازمان ملل دارای حق وتو است، شورای امنیت نتوانسته جلوی تجاوز روسیه را بگیرد. چون با وتوی این عضو دائم روبرو شد، پس این مورد به مجمع عمومی سازمان ملل ارجاع داده شده تا در آنجا تصمیم‌گیری شود.
امیراحمدیان با بیان اینکه پیوستن اوکراین به ناتو، باز هم نمی‌تواند تهدیدی در برابر روسیه باشد، گفت: عضویت در ناتو به معنای تهدید دیگری نیست. روسیه از جدایی‌طلبان شرق اوکراین حمایت کرده است و به بهانه عدم موافقت اوکراین با پذیرش اعلام استقلال جمهوری‌های خودخوانده لوهانسک و دونتسک به اوکراین لشکرکشی کرده است تا حقوق آنان را استیفا کند. اگر حمایت از جدایی‌طلبی خوب است، پس چرا پوتین با استقلال‌خواهی و جدایی‌طلبی‌جمهوری چچن در فدراسیون روسیه مخالفت و با حمله نظامی آنان را سرکوب کرد؟ ولی در کشور دیگر از جدایی‌طلبی حمایت می‌کند؟ این رفتار‌ها عملکرد دوگانه است. بهترین راه مذاکره است و امیدوارم این موضوع هرچه سریع‌تر با عقب کشیدن نیرو‌های نظامی از اوکراین و از طریق گفتگو حل و فصل شود.
مولایی: زمان حمله عراق، سازمان ملل از عبارت عملیات استفاده کرد، حالا ما هم می‌گوییم عملیات ویژه!
اگرچه امیراحمدیان معتقد است ایران می‌تواند نقش میانجی را بازی کند، اما یوسف مولایی کارشناس روابط بین الملل چنین نظری را رد می‌کند. او معتقد است ایران جایگاهی ندارد که بخواهد نقش میانجی بازی کند. مولایی در تشریح دیدگاه خود به رویداد۲۴ می‌گوید: ما باید اقدام روسیه علیه اوکراین را محکوم کنیم. ایران در یک موقعیت خطیری قرار دارد، زیرا مناسبات گسترده‌ای با روسیه دارد و به دلیل ملاحظاتی که دارد، نمی‌تواند موضع حقوقی شفافی را اتخاذ کند و این حمله را تحت عنوان «عملیات ویژه» معرفی می‌کند. عملیات ویژه معنا ندارد. در زمان جنگ عراق علیه ایران، شورای امنیت ملی نیز می‌گفت عملیات و یک وضعیت، اصلا نمی‌گفت که جنگ و تجاوز رخ داده است. آن زمان بسیار ناراحت بودیم و انتقاد می‌کردیم و حالا خودمان این رفتار را انجام می‌دهیم.
وی ادامه داد: حتی اگر بخواهد موضع بی‌طرفانه‌ای هم داشته باشد، بالاخره جنگ است و باید محکوم کند، زیرا تبعات بعدی دارد، ممکن است کشوری هم بخواهد به ما حمله کند، آن زمان دیگر کشور‌ها موضع درستی اتخاذ نمی‌کنند. جنگ را به لحاظ حقوقی باید محکوم کرد.
ایران جایگاهی ندارد که بخواهد نقش میانجی برای روسیه و اوکراین بازی کند
این استاد دانشگاه با بیان اینکه ایران نمی‌تواند نقش میانجی‌گر را بازی کند، گفت: ایران با کدام نیرو، جایگاه و توان می‌خواهد این کار را انجام دهد؟ کسی که این کار را می‌کند باید مورد وثوق دو طرف باشد و در سطح جهانی نیز آنقدر اعتبار داشته باشد که بخواهد به عنوان بازیگر مورد اعتنا و اعتبار وارد عمل شود، صرف گفتن که در جامعه جهانی نمی‌توان عمل کرد.
این کارشناس ادامه داد: یک‌سری اصول پایدار در روابط بین الملل وجود دارد که احترام به تمامیت ارضی و محکومیت توسل به زور و مداخله به امور داخلی کشور است. اگر شما این مسائل را رعایت نکنید، به عنوان عضو قابل احترام و اعتبار نباید شناخته شوید. اصول را نمی‌توان زیر پا گذاشت.
