جزییات جدید از پروژه یوزهای ایرانی/ مقصر مرگ گورخرهای در حال انقراض مسئول پروژه تکثیر یوزپلنگ ایرانی بود
رویداد۲۴ لیلا فرهادی: پروژه تکثیر یوزپلنگ ایرانی با نتیجه بسیار دلسردکننده‌ای همراه بوده است. از سه قلاده یوز متولد شده، دو توله یوز تلف شدند و وضعیت یوز سوم مشخص نیست. بر اساس گزارش‌های غیررسمی منتشر شده حال یوزپلنگ مادر هم خوب نیست.
نظر دامپزشکان درباره تلف شدن تولهیوزها متفاوت بود
روز گذشته (شنبه ۳۱ اردیبهشت) فراکسیون محیط زیست مجلس جلسه‌ای برای روشن شدن ابعاد این پروژه ناموفق برگزار کرد. سمیه رفیعی رئیس این فراکسیون می‌گوید دلایل تلف شدن توله یوزها در جلسه مشخص نشده، اما ظاهرا یک عزل و نصب ناگهانی در مدیریت پروژه عامل شکست آن بوده است. سمیه رفیعی رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی درباره محتوا و شرکت‌کنندگان جلسه فراکسیون محیط زیست به رویداد۲۴ گفته این جلسه برای روشن شدن ماجرای تلف شدن یوزها و اینکه چه اتفاقی افتاده تشکیل شده و در آن چند فرضیه مطرح شده و متخصصان دامپزشکی، حیات وحش، سازمان محیط ریست و سازمان دامپزشکی کشور به سوالات پاسخ دادند.
او با بیان اینکه برای پروژه تکثیر یوزپلنگ یرانی بیش از ۲ سال زمان صرف شده، اما خروجی قابل قبول نبوده می‌گوید: جمعیت یوز خیلی پایین است و بنا بر برخی گزارش‌ها تنها ۲۰ قلاده است. تلف شدن دو یوز از این تعداد، درصد بالایی از این جمعیت را شامل می‌شود.
این نماینده مجلس درباره دلایل تلف شدن تولهیوزها گفته دلیل واضحی در جلسه اعلام نشد و فقط اظهاراتی درباره اتفاقاتی که افتاده مطرح شده است. این نظرات هم در مورد نحوه شیر دادن و مابقی جریان‌ها بود که باید مورد نقد و بررسی قرار بگیرد و جمع‌بندی به کمیسیون اصل نود اعلام شود. هیچ فرضیه‌ای درباره دلایل تلف شدن توله یوزها تایید نشده، چون نظر دامپزشک‌ها با هم متفاوت بوده است.
او می‌گوید سوالاتی که باید به آن پاسخ داده شود این است که آیا از قبل امکان جراحی پیش‌بینی شده بود؟ آیا موادی که بعد از جراحی مورد نیاز بود تامین شده بود؟ یوز مادر و توله یوز باقیمانده کجا نگهداری و چطور تیمار می‌شوند؟
رفیعی به اظهارات نماینده سازمان محیط زیست درباره آخرین وضعیت ایران، یوزپلنگ مادر، در جلسه هم اشاره کرده و گفته به ما گفتند حال یوز مادر خوب است و تا فاصله ۵ هکتار هم رفت و آمد داشته؛ غذا خورده و دفع خوبی داشته است. از از شرایط تیمار یوز سوم هم اعلام رضایت کردند.
رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس در مورد برنامه سازمان برای استفاده از دامپزشک خارجی گفته در ایران دامپزشک‌های خوبی داریم و نیازی به استفاده از دامپزشک خارجی نیست.
رفیعی در مورد متهم اصلی ماجرا و نحوه رسیدگی به اتهامات گفته «ما دنبال متهم نبودیم بلکه دنبال این بودیم که عوامل شکست پروژه را کشف کنیم، چون این پروژه پروژه خوبی برای کشور بود.»
مسئول پروژه یوز ایرانی که دو سال روی آن کار کرده بود، یک‌شبه تغییر کرد
او در مورد تغییر مکان یوز سوم گفت ما در خواست صریح دادیم که توله یوز سوم در یک شرایط استریل و کاملا استاندارد قرار بگیرد. اما دلیلی برای خروج این یوز از ایران وجود ندارد، چون زادگاهش ایران است.
رفیعی در واکنش به این سوال که شاید توان لازم برای حفاظت از این گونه‌های نادر در داخل کشور وجود ندارد و لازم است توله سوم به خارج منتقل شود، گفت ما خودمان اگر بی‌دقتی نکنیم می‌توانیم از این‌ها مراقبت کنیم.
این نماینده مجلس فرضیه‌های مطرح شده درباره علت تلف شدن توله‌ها را بازگو نکرده، اما می‌گوید «مسئول پروژه که دو سال روی آن کار کرده بود یک‌شبه تغییر کرده و فردی به جای او روی کار آمده که بنا به اذعان حاضران در جلسه، سابقه درخشانی در حوزه حیات وحش نداشته است.»
مدیر پروژه حفاظت یوزپلنگ ایرانی چه کسی بود؟
پروژه تکثیر در اسارت یوز جزو پروژه‌های اداره کل محیط زیست استان سمنان است. گزارش‌ها نشان می‌دهد منظور سمیه رفیعی از عزل و نصب یک شبه در سازمان محیط زیست، روی کار آمدن دوباره یک مقام معزول به نام بهرام علی‌ظاهری است. بهرام علی ظاهری معاون سابق محیط طبیعی ادارمه کل حفاظت محیط زیست استان کرمان اواسط سال ۱۳۹۷ به دلیل قصور و کوتاهی در پروژه انتقل گورخر ایرانی برکنار شد. در این پروژه پنج رأس گورخر ایرانی در پروژه انتقال از پارک ملی توران به پارک ملی کویر تلف شدند.
در همان زمان دلیل از بین رفتن گورخرهای ایرانی مشخص نشد اما بسیاری از کارشناسان از حساسیت گورخرها به داروی بیهوشی و شرایط سخت انتقال و بیابانی و کویری بودن مسیر به عنوان دلایل این حادثه اشاره کرده بودند. مدیر کل وقت دامپزشکی استان سمنان در آن زمان اذعان کرده بود که پروژه انتقال گورخرها بدون اطلاع دامپزشکی انجام شده بود.
بعد از رسانه‌ای شدن ماجرا، عباسعلی دامن‌گیر مدیرکل وقت سازمان محیط زیست استان سمنان عذرخواهی کرد و گفته شد بهرامعلی ظاهری هم برکنار شده است. اما گزارش‌هایی در سال ۱۳۹۸ منتشر شد که نشان می‌داد عزل او صحت نداشته است. چنانچه خبرگزاری فارس هم در انتقاد از این مسئله نوشت: «بررسی‌های خبرنگار فارس نشان می‌دهد که بهرامعلی ظاهری معاون وقت محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان نه‌تنها از سمت خود عزل نشده، بلکه با همان سمت معاون محیط‌طبیعی درباره حیات‌وحش و کبک دری در تلویزیون گفت‌وگو می‌کند.»
سه سال بعد بهرامعلی ظاهری نه تنها توبیخ نشد که ارتقای مقام گرفت و در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۴۰۰ به سمت مدیر کل حفاظت محیط زیست استان سمنان منصوب شد.
مدیر انجمن یوزپلنگ ایرانی: گفتیم رایگان مشاوره می‌ذهیم و معاینه می‌کنیم
مرتضی پورمیرزایی مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی می‌گوید مجلس از این انجمن برای شرکت در جلسه فراکسیون دعوتی به عمل نیاورده، اما او هم از عزل و نصب غیر کارشناسی در پروژه تکثیر یوز را تایید کرده است. پورمیرزایی درگفتگو با رویداد۲۴ به نقش انجمن در آغاز پروژه تکثیر یوز اشاره کرده و گفته از وقتی که این پروژه آغاز شد، انجمن یوزپلنگ ایرانی پیشنهاد‌هایی به سازمان محیط زیست داد و حتی هزینه سفر دو معاون سازمان و یک کارشناس را به آفریقا تقبل کرد که از برخی مکان‌ها بازدید کنند. همان‌جا هم بر سر مشاوره و دامپزشکی رایگان به توافق رسیدیم، ولی وقتی برگشتیم ظرف چند روز آقای حمید ظهرابی (مدیرکل وقت پیشین حفاظت محیط زیست استان سمنان) ناگهان به استان فارس منتقل شد و همه چیز تغییر کرد. بعد از این تغییرات انجمن چند باری به سازمان نامه زد و اعلام آمادگی برای کمک بیشتر کرد، ولی متاسفانه نخواستند و کاری هم نمی‌شد کرد.
اصلا معلوم نیست مشاوران خارجی چه کسانی هستند و چه رزومه‌ای دارند
او در مورد اینکه آیا در پروژه تکثیر از کارشناس خارجی هم استفاده شده یانه؟ گفت از یک سری موسسات در آفریقای جنوبی کمک‌هایی گرفته شده، ولی هیچ وقت نام این موسسات به صورت عمومی منتشر نشده است. مهم این است که بدانیم این مشاور‌ها چه رزومه‌ای داشتند؟ آیا صلاحیت داشتند در چنین پروژه‌ای مشاوره بدهند؟ ما فقط می‌دانیم با آفریقایی‌ها و بعضی موسسات اورپایی در ارتباطند، ولی اینکه این‌ها چه کسانی هستند یا اینکه آیا همه مشورت‌ها عملی شده یا نه را نمی‌دانیم. شواهد نشان می‌دهد یک جایی کم کاری شده؛ حالا یا در گرفتن مشورت یا در اجرای مشورت‌ها.
توله یوزها را کالبدشکافی کردند اما دلیل مرگ را نگفتند
مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی درباره علت تلف شدن یوزها هم گفته هیچ گزارشی تا الان منتشر نشده و حتی کالبدشکافی یوز اول هم توسط خودشان انجام شده و گزارش آن منتشر نشده است. فقط گفته‌اند ما کم تجربه بودیم.
پورمیرزایی گفته انجمن یوزپلنگ ایرانی ۲۰ سال است که در این حوزه فعالیت می‌کند و دوربین‌های این انجمن است که آمار‌ها را اعلام می‌کند. از سوی دیگر انجمن از شروع پروژه تکثیر در اسارت حضور داشته و پروتکل‌های این پروژه را برای سازمان نوشته است.
سازمان محیط زیست هم از طرح شفافیت معاف شد. 
