هر زیر زمین یک کمپ ترک اعتیاد / در مراکز غیر قانونی ترک چه می‌گذرد؟

رویداد۲۴ شادی مکی: وجود کمپ‌های غیرمجاز ترک اعتیاد مساله‌ای است که سال‌هاست درباره آن هشدار داده می‌شود، با این حال همچنان این کمپ‌ها مشغول به کار هستند، بعضا در فضای مجازی تبلیغ می‌کنند، یکی هم که بسته شود، چند کمپ دیگر سر بر می‌آورند، کمپ‌هایی که نه تنها تاثیری در بهبود حال افراد دارای اعتیاد ندارند که شرایط فرد دارای اعتیاد را بدتر هم می‌کنند.

یکی از افرادی که خود بهبودیافته از اعتیاد بوده و این روز‌ها در حوزه کمک به معتادان متجاهر فعالیت می‌کند درباره فعالیت‌های این نوع کمپ‌ها می‌گوید: «دو سال پیش یکی از نزدیکانم پسرش را به یکی ازاین مراکز سپرد، کمپ را دوستی معرفی کرده بود و به همین دلیل هم توجه نکرد که آیا مرکز مجوز دارد یا نه بعد‌ها متوجه شد که کمپ تابلو ومجوز ندارد.»

شدیدتر شدن اعتیاد در سایه حضور در کمپ‌غیرمجاز

این فرد ماجرا را اینگونه برای رویداد۲۴ تعریف می‌کند: برای ترک اعتیاد حامد مبلغ یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان پرداخت و با مسئولان کمپ هماهنگ کردند تا یک روز ظهر که کسی خانه نیست بیایند و حامد را برای ترک اعتیاد به کمپب ببرند. وقتی بعد از ۲۱ روز حامد به خانه‌اش بازگشت اعتیادش شدیدتر شده بود. حامد شیشه مصرف می‌کرد که یک ماده محرک و روانگردان است. در آن کمپ ۲۱ روز به حامد قرص متادون داده بودند که اقدامی غیرتخصصی است.

آن‌ها با این کار باعث شدند اعتیاد حامد سنگین‌تر شود شخصا با کمپ تماس گرفته و اعتراض کردم که شما چگونه ادعای کار تخصصی دارید درحالیکه نمی‌دانید به فرد معتاد به محرک قرص متادون نمی‌دهند. حالا حامد علاوه بر شیشه هروئین هم مصرف می‌کند، چون برای ترک متادون ناچارشد از هروئین استفاده کند!

سوء استفاده جنسی از معتادان در کمپ‌های ترک اعتیاد غیرمجاز

او می‌گوید سایر افرادی که به این مراکز می‌روند با رفتار‌هایی غیرتخصصی و آزارگرانه مواجه می‌شوند. در واقع معتادان بستری در این مراکز برای مسئولان این نوع کمپ‌ها تنها ابزار درآمد هستند و هرقدر خانواده‌ها پول بیشتری بپردازند، عزیزشان خدمات بهتری دریافت می‌کند. مثلا برای بوفه حامد پول جداگانه خواسته بودند. خانواده او ناچار شده بودند که برایش پتو و مواد غذایی فراهم کنند و مشخص نبود که هزینه گرفته شده خرج کدام نیاز این افراد می‌شود.

این فرد عنوان می‌کند: در چنین مراکزی معمولا مواد مخدر و حتی مشروبات الکلی به راحتی در دسترس است. در مواردی پسران بسیار جوان در این مراکز مورد تعرض قرار می‌گیرند یا دختران جوان و زیبا مورد زد و بند قرار می‌گیرند یعنی برای کسب درآمد به روسپیگری وادار می‌شوند. اتفاقی که برای فرزند یکی از دوستانم افتاده بود. او برای تعریف کرد که و وقتی به ملاقات فرزند نوجوانش رفته پسر اطلاع داده که در آنجا مورد تعرض و اصطلاحا دستمالی قرار گرفته است، اما دوستم حرف پسرش را باور نکرده و فکر می‌کرد که پسرش بهانه‌تراشی می‌کند تا از کمپ خارج شده و به مصرفش ادامه بدهد. در نهایت هم دوستم قانع نشد که فرزندش را از آن محل خارج کند.

تبدیل زیر زمین خانه‌ها به کمپ ترک اعتیاد

وی اضافه می‌کند: تعداد کمپ‌های غیرمجاز زیاد است و هر کس هر زیرزمینی را تبدیل به کمپ کرده است تا درآمدزایی کند. به عنوان مثال در یکی از مناطق تهران دو سه کمپ سراغ دارم که در یک زیرزمین واقع شده و محیط کوچک مانند زندان ایجاد کرده‌اند و به آن کمپ ترک اعتیاد می‌گویند. کمپ‌های زیرزمینی که تابلو ندارند قاعدتا غیرمجاز هستند.

سعید صفاتیان درمانگر اعتیاد نیز درباره کمپ‌های ترک اعتیاد به رویداد ۲۴ می‌گوید: حدود ۲۰ سال است که کمپ‌های ترک اعتیاد توسط «سازمان‌های مردم نهاد» (سمن) در کشور اداره می‌شوند و از سال ۹۰ که عضو کارگروه مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام بودم در بحث اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر جایگاه قانونی را برای چنین کمپ‌هایی تعریف کردیم.

وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر کمپ‌هایی که از سازمان بهزیستی مجوز می‌گیرند یک بازوی درمانی قوی در حوزه اعتیاد هستند. با این حال خلا‌ءهایی وجود دارد که علت آن هم به معتادانی باز می‌گردد که به کمپ‌ها مراجعه نمی‌کنند و در عین حال خانواده‌های‌شان را اذیت و خسته می‌کنند مثلا جوان مصرف کننده هروئین که از خانه دزدی می‌کند یا پرخاشگری می‌کند و برای درمان هم به مراکز مراجعه نمی‌کند در چنین شرایطی کمپ‌های دارای مجوز نمی‌توانند فرد را به زور از خانه به مرکز ببرند.

این پژوهشگر حوزه اعتیاد می‌گوید: در چنین شرایطی افرادی به نام کمپ مراکزی را راه‌اندازی کردند که چنین افرادی را شناسایی کرده و با هماهنگی خانواده فرد معتاد را به زور به مرکزشان می‌برند و قول می‌دهند که چند ماه فرد را نگهداری کنند. خانواده‌ها هم از این ماجرا راضی است و فکر می‌کند هم فرد دردسرساز چند ماهی در خانه نیست و هم اینکه حداقل چیزی که رخ می‌دهد آن است که مواد مصرف نمی‌کند. اما اگر او را مورد آزار قرار بدهند و مثلا در یخ بیندازند هم خانواده باخبر نمی‌شوند، اما خانواده آرامش خود را به دست می‌آورد. مسئول کمپ بعد از چند ماه باز هم با خانواده تماس گرفته و پیشنهاد می‌دهند که فرد معتاد را مدتی دیگر نگهداری کنند که خانواده باز هم موافقت می‌کند.

صفاتیان عنوان می‌کند: بهتر است دولت کمپ‌های خاصی را طراحی کند که مجوز داشته باشند افراد معتادی که برای خانواده دردسرساز بوده و برای ترک اعتیاد هم اقدام نمی‌کنند را خودشان به کمپ آورده و مورد درمان تخصصی قرار بدهند برعکس مراکز غیرقانونی که کار تخصصی انجام نمی‌دهند. البته این پیشنهاد قبلا در ستاد مبارزه با مواد مخدر مطرح شده بود.

به گفته او کمپ‌های ترک اعتیاد غیرمجاز معمولا در حاشیه شهر‌ها قرار داشته و تابلو ندارند ارتباطی هم با سیستم‌های دولتی ندارند در نتیجه تحت نظارت هم قرار ندارند. سازمان بهزیستی هم نمی‌تواند به تنهایی نسبت به جمع‌آوری آن‌ها اقدام کند. این مراکز توسط سازمان بهزیستی قابل شناسایی هستند و این سازمان می‌تواند در کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر مراکز را معرفی کند و ستاد موضوع را با نیروی انتظامی و قوه قضاییه مطرح کند تا این مراکز تعطیل شود، اما با تعطیلی این مراکز باید فکری به حال این گروه از معتادان کرد که از یک سو برای درمان مراجعه نکرده و خانواده را آزار می‌دهد و از طرف دیگر کارتن‌خواب هم نیستند که نیروی انتظامی بتواند جمع‌آوری کرده و به مراکز ماده ۱۶ ارجاع بدهد.

بیشتر بخوانید: اعلام میانگین سن اعتیاد در ایران؛ مرگ سالانه ۴۰۰۰ نفر بر اثر مصرف مواد مخدر

کلاهبرداری به شیوه کمپ‌های غیرمجاز ترک اعتیاد

این درمانگر اعتیاد می‌گوید: کمپ‌های ترک اعتیاد غیرمجاز مرتکب بسیاری از تخلفات می‌شوند مثلا گاهی برای معتادانی که وضعیت مالی خانواده‌شان خوب است مشکل ایجاد می‌کنند یا به بهانه‌های مختلف و واهی از آن‌ها میلیون‌ها تومان پول می‌گیرند. معتادانی که از این کمپ‌ها ترخیص می‌شوند نه تنها اعتیادشان ترک نمی‌شود بلکه میل‌شان به اعتیاد بیشتر شده و حتی به شدت جامعه‌گریز می‌شوند، زیرا مورد درمان‌های روانشناختی قرار نگرفته‌اند و تحت فشار‌های روحی و جسمی هم بوده‌اند این افراد هرگز به سمت ترک مصرف متمایل نمی‌شوند و در واقع شرایط آن‌ها نسبت به قبل از حضور در کمپ غیرقانونی بدتر می‌شوند.

صفاتیان اضافه می‌کند: بهزیستی چنین مراکزی را به نهاد‌های ذیربط معرفی می‌کند، اما یک مرکز که تعطیل می‌شود بعد از مدتی چند خیابان آن‌طرف‌تر یکی دیگر راه‌اندازی می‌شود، زیرا موضوع مالی و کسب درآمد‌های چند ده میلیون تومانی است؛ لذا برای حل شدن ریشه‌ای معضلات این مراکز تنها راهکار همان است که مراکزی زیر نظر دولت تاسیس شوند که این افراد را با اجبار به مراکز برده و تحت درمان‌های تخصصی قرار دهند در غیر اینصورت شاهد رشد قارچ‌گونه کمپ‌های ترک اعتیاد غیرمجازی خواهیم بود.

تقاضای زیاد برای خدمات کمپ‌های ترک اعتیاد

این پژوهشگر اعتیاد اظهار می‌کند: بار‌ها برای چنین کمپ‌هایی پرونده قضایی تشکیل شد، اما در نهایت اتفاقی رخ نداد و این کمپ‌ها همچنان رشد می‌کنند، زیرا تقاضا در بازار زیاد است ونمی‌توان جلوی تقاضا از طرف خانواده‌ای که توسط عضو معتاد عاصی شده است را گرفت. امروز کمپ‌های خصوصی مجاز تنها به صورت خودمعرف کار می‌کنند که این معتادان حاضر به مراجعه نیستند.

وی می‌گوید: باید از ستاد مبارزه با مواد مخدر پرسید که چرا با توجه به بازار تقاضا چنین کمپ‌هایی را راه‌اندازی نمی‌کنند اگر نیاز به اصلاح قانون دارند این کار را انجام بدهند. اگر آئین‌نامه نیاز دارند آن را تدوین کنند و... همه موارد قابل حل است. به نظر من در هر شهری به ازای هر ۴۰، ۵۰ هزار نفر نیاز به ۲ یا ۳ مورد از چنین کمپ‌هایی داریم که به صورت قانونی معتادان غیرمتجاهر را از دل خانواده برداشته و به کمپ ببرند.

این پژوهشگر اعتیاد تاکید می‌کند: تعداد چنین معتادانی بسیار بالاست، اما با گران شدن ماده تریاک افراد به سمت روان‌گردان‌هایی مانند شیشه، حشیش و گل حرکت کرده‌اند که این باعث افزایش مصرف روان‌گردان‌ها خواهد شد که در نتیجه وجود این مراکز بیش از پیش مورد نیاز خواهند بود.

لزوم وجود مدل‌های مختلف درمان برای کمک به معتادان

لیلا ارشد مددکار اجتماعی و فعال حوزه اعتیاد نیز در اینباره می‌گوید: از آنجایی که هر فرد معتاد شرایط خاص خود را داشته و نمی‌توان با همه به یک شکل برخورد کرد ضروری است که مدل‌های مختلفی برای کمک به معتادان برای ترک اعتیاد در کشور وجود داشته باشد. وجود مراکز دارای مجوز که معتادان غیرمتجاهر و دردسرساز را به صورت قانونی از خانواده به کمپ ترک اعتیاد ببرد هم یکی از این مدل‌هاست که ضروری هم هست. در درمان اعتیاد این بسیار مهم است که بدانیم برای همه افراد نمی‌توان از یک مدل استفاده کرد.

مسئول برخورد با کمپ‌های ترک اعتیاد غیرمجاز کیست؟

فرهاد اقطار سرپرست معاونت پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور نیز در گفتگو با رویداد۲۴ می‌گوید: براساس قانون مصوب پیشگیری و مبارزه با مواد مخدر مجوز مراکز اقامتی میان‌مدت به نام ماده ۱۵ یا همان کمپ ترک اعتیاد را سازمان بهزیستی باید بدهد و بعد از ارائه مجوز بر طبق قوانین، نظارت و سرکشی ما بر این کمپ‌ها به جریان افتاده و هرجا هم نیاز به حمایت باشد حتما این کار را انجام می‌دهیم، اما افرادی که شرایط لازم برای کسب چنین مجوزی را نداشته و مقاصد متخلفانه دارند کمپ‌های ترک اعتیاد بدون مجوز را راه‌اندازی می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: مسئولیت جمع‌آوری این نوع کمپ‌ها بر عهده نیروی انتظامی است، اما سازمان بهزیستی خط ۱۴۸۲ و ۰۹۶۲۸ را راه‌اندازی کرده است تا مردم درباره ترک اعتیاد راهنمایی بگیرند و همچنین مردم می‌توانند تحقیق کنند که آیا کمپ ترک اعتیاد مورد نظرشان مجوز دارد یا نه همچنین مردم می‌توانند نسبت به اعلام تخلفات کمپ‌ها به این خطوط اقدام کنند. اگر کمپ اعلام شده فاقد مجوز باشد اپراتور نام آن را نوشته و وارد سامانه می‌کند و با ستاد مبارزه با مواد مخدر سریعا برای پلمپ کمپ مذکور نامه‌نگاری می‌کنیم.

سرپرست معاونت پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور می‌گوید: مراکز دارای مجوز تابلویی آبی نارنجی دارند که روی آن مشخصات مربوطه نوشته شده و خط ۱۴۸۲ به عنوان خط بازرسی درج شده است. اما سازمان بهزیستی نمی‌تواند وارد مراکز غیرمجاز شود، زیرا غالبا این موارد تابلو نداشته و خانه یا باغ و ... شخصی هستند و ما اجازه ورود به آن‌ها را ندارند بنابراین ارگان‌هایی مانند اماکن و نیروی انتظامی که قدرت ورود به این مراکز را دارند باید اقدام کنند، اما اگر مردم مواردی را مشاهده کردند حتما به دو خط اعلام شده گزارش کنند.

اقطار با اشاره به روند نظارت بر مراکز دارای مجوز می‌گوید: اگر مرکزی دو اخطار از ما بگیرد به صورت موقت تعطیل می‌شود، اما اگر در یک مرکز جان مددجو به خطر بیفتد براساس قانون می‌توانیم مرکز را پلمپ کنیم. قوانین ما نسبت به مراکز تحت نظر خودمان سخت است، اما درباره مراکز غیرقانونی ما مجوز قانونی برای برخورد و ورود به مکان غیر را نداریم.