گسترش افراد بی‌خانمان؛ از بیکاری تا سیاست‌های غلط یک کشور

رویداد۲۴ به یاد آوردن کارتن‌خواب‌ها در فصل‌های سرد، بسیار عادی شده و متاسفانه این روند فراموشی آسیب اجتماعی کارتن خوابی، صدمات زیادی را در گام نخست به خود این افراد و در مراتب بعدی به جامعه وارد می‌کند.

از پیامدهای جامعه مدرن و البته در حال توسعه وجود افرادی است که امکانات اولیه برای زندگی خود را ندارند. افرادی که در گذشته خانه به دوش خوانده می‌شدند، اکنون به آنها کارتن‌خواب می‌گویند.

دلیل عمده کارتن خواب شدن افراد به مهاجرت برمی‌گردد. به حاشیه رانده شدن افراد به دلیل فقر و سپس رفتن این افراد از حاشیه‌ها به کنار پل، جوی، پارک و گوشه‌های خیابان به دلیل مشکلات اقتصادی و نبود امکانات، کارتن خوابی را به امری رایج در گوشه و کنار شهرهای بزرگ تبدیل کرد. 

گسترش افراد بی‌خانمان

محرومیت، فقدان امکانات رفاهی و همچنین روند رو به رشد ناامیدی در بین جوانان جامعه، باعث روی آوردن افراد به اعتیاد و زندگی در پارک‌ها برای تامین مواد مورد نظر خود، بسیار گسترش یافته است. این پدیده در همه‌جای دنیا وجود دارد ولی در کشورهای در حال توسعه به دلیل بالا بودن نمودار فقر، بیکاری و نبود امید در بین جوانان برای زندگی مناسب در آینده، حجم کارتن خواب‌ها روز به روز افزایش داده است. کارتن‌ خوابی فقط محدود به یک قشر خاص مانند معتادین، بزهکاران، افراد الکلی و... نیست، بلکه گاهی اوقات دیده شده است که مردان به دلایلی همچون ورشکستگی مالی و یا زنان به دلایل مختلف مانند جدایی و نداشتن سرپناه به بی‌خانمانی و خیابان خوابی روی می‌آورند.

وضع معیشت درمیان پارک‌خواب‌ها، آنقدر ضعیف است که حتی برای استحمام، پول کافی ندارند و طبق شواهد میدانی و به گفته یکی از افرادی که درپارک زندگی می‌کند، اگر پول خود را برای استحمام بدهند برای تهیه مواد غذایی دچار مشکلات زیادی خواهند شد و به ناچار تن به سرقت می‌دهند.

بیشتربخوانید: چرا افراد بی سرپناه از مددسراها گریزانند؟/ گلایه کارتن خواب‌ها: حاضرم شام ندهند، فقط احترام بگذارند

سیاست های اشتباه از عوامل مهم افزایش افراد بی‌خانمان

رئیس انجمن علمی مددکاری در گفت‌وگو با گسترش نیوز اظهار کرد: سیاست‌های اشتباه یک کشور از عوامل مهم افزایش افراد بی‌خانمان است چراکه کارتن خوابی قطعا خواسته بسیاری از افراد نیست و یک فرد بی‌خانمان قطعا خود چنین شرایطی را انتخاب نکرده است. وضعیت معیشت افراد، قطعا ساخته دست خودشان نیست و شرایط جامعه چنین سرنوشتی را برایشان رقم زده است.

مصطفی اقلیما در انتقاد به رشد نامتناسب خیریه‌ها و انداختن وظایف دولت روی دوش آنها گفت: خیریه‌ها در دیگر نقاط دنیا، کار دولت را انجام نمی‌دهند درحالی که در ایران، خیریه‌ها وظیفه دولت را انجام می‌دهند. دولت‌ها موظف هستند به امور معیشت افراد بی‌خانمان رسیدگی کنند. در تمام شهرهای کشور، خیریه‌های بسیاری وجود داد که باید قبل از آنکه افراد به این وضع دچار شوند و معیشتشان دچار مشکل شود به آنها کمک کنند.

رئیس انجمن علمی مددکاری با تاکید بر اینکه باید سیاست‌های دولت در این زمینه تغییر کند افزود: دولت باید به نحوی عمل کند که افراد جدید به این تعداد کارتن‌خواب افزوده نشود و این امر به نتیجه سیاست‌های دولت بستگی دارد. دولت باید معیشت، شرایط زندگی و حمایت را به نحوی سامان بخشد که افراد دچار چنین شرایطی نشوند. در غیر این صورت هرچقدر خیریه‌ها تلاش کنند تا وضع معیشت قشر ضعیف جامعه بهبود بخشد، سیاست‌های اشتباه دولت ممکن است این تلاش هارا بی‌نتیجه کند.

وی در ادامه گفت: بیکاری، مهم‌ترین دلیل بی‌خانمانی افراد است، سپس خانواده ازهم می‌پاشد و در ادامه، فقر، اعتیاد، بیماری و... امری طبیعی خواهد بود چراکه بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی، مانند یک زنجیر به یکدیگر متصل هستند.

وی با تاکید بر اینکه وضع معیشت، تاثیر بسیاری در بی‌خانمانی افراد دارد ادامه داد: اگر در یک کشور، وضع معیشت و رفاه در شرایط مناسبی قرار داشته باشد و تمام افراد از سرپناه برخوردار باشند، که این امر از حداقل امکاناتی است که دولت موظف است فراهم کند، بساط کارتن‌خوابی و بی‌خانمانی برچیده خواهد شد.

اقلیما ادامه داد: جمع آوری افراد بی‌خانمان، بدون تغییر در روش زندگی آنها مشکلی را حل نمیکند. اگرخواهیم این موضوع ریشه کن شود باید تمام دستگاه‌ها با تغییر در سیاست‌های خود و تعامل با یکدیگر به رفع این معضل و همچنین بهبود وضع معیشت افراد جامعه بپردازند. قطعا اگر از امروز شروع شود تا ۴۰ سال آینده کارتن‌خوابی وجود نخواهد داشت چراکه موفقیت در چنین امری، فرآیندی بلند مدت را می‌طلبد. وضع معیشت و در ادامه آن بی‌خانمان شدن افراد، محصول بی‌توجهی هایی از سوی دولت است و در کوتاه مدت رفع نمی‌شود.

وی درباره شیوه حمایت از افراد کارتن خواب در دیگر نقاط دنیا گفت: شهرداری‌ها افراد بی‌خانمان را سامان می‌دهند و در گرمخانه‌ها، خدمات بهداشتی، غذا، درمان و لباس را برای آنها فراهم می‌کنند. اگر بیمار شوند، مراجعه به پزشک و بیمارستان برای آنها رایگان است و داروخانه‌ها برای تحویل دارو، هیچ هزینه‌ای از آنها نمی‌گیرد. اما در ایران، هیچ یک از این خدمات برای افراد بی‌خانمان را شاهد نیستیم. اگر هم کسی نخواهد در گرمخانه‌ها بماند، بن غذا به آنها داده می‌شود و معیشتشان تامین خواهد شد.

رئیس انجمن علمی مددکاری گفت: برای رفع این معضل باید برنامه مدونی داشته باشیم. زمانی که فرد تحصیلات دانشگاهی را به پایان می‌رساند، اگر شغلی داشته باشد و میزان درآمدش کافی باشد و به موقع ازدواج کند، با این تدبیر، قطعا نه کسی کارتن خواب می‌شود و نه بی‌بضاعت. شرایط نامساعد معیشت در یک کشور، افراد را به دامن آسیب‌های اجتماعی می‌کشاند.

وی در پاسخ به این سوال که وضع معیشت افرادی که در پارک و خیابان زندگی می‌کنند چگونه است گفت: بسیاری از این افراد به معنای واقعی کارتن خواب نیستند و به علت بدهی‌های سنگین که دارند مجبور می‌شوند درپارک بمانند، به نوعی فرار از ترس طلبکار است. اما عده‌ای دیگر واقعا کارتن خواب هستند و در شرایط ناگواری زندگانی می‌کنند. بعضا مشاهده شده شخصی به همراه خانواده خود در یک چادر کوچک زندگانی می‌کنند که تماشای این صحنه بسیار ناگوار است. وضع معیشت این افراد به گونه‌ای است که شاید در طول روز تنها ۱‌وعده غذا بخورند.

وی با تاکید بر اینکه اگر سازمان‌های مربوطه برای ساماندهی افراد بی‌خانمان اقدام نکنند مکان‌های عمومی داخل شهر‌ها، مکان اسکان این افراد می‌شود گفت: وجود کارتن خوابی یا افراد بی‌خانمان که دارای معیشت ضعیف و بیماری‌های خص هستند، باعث ایجاد آسیب‌های اجتماعی در سطح شهر می‌شود و به نحوی، مکان‌های عمومی، امنیت اجتماعی خود را از دست می‌دهند. چراکه به درست یا غلط، نوعی خوف اجتماعی در ذهن جامعه از این افراد وجود دارد.

اقلیما در ارتباط با دستگاه‌ها و نهاد هایی که در کنترل میزان آسیب‌های اجتماعی نقش دارند خاطرنشان کرد: درمورد گرم‌خانه‌ها، صرفا گروه‌های هدف معتادان نیستند بلکه، متکدیان و افراد فراری از خانه، همچنین کسانی که به واسطه وضع معیشت زندگی در پارک و خیابان زندگی می‌کنند مطرح می‌شود که متولی اصلی کنترل این افراد بهزیستی است. دومین دستگاهی که موظف به ساماندهی این امور است شهرداری‌ها هستند.

وی درپایان صحبت هایش درباره مشکلات افراد بی‌خانمان گفت: ۵۰درصد افراد بی‌خانمانی که به گرم‌خانه‌ها مراجعه می‌کنند، با انواع بیماری هایی مانند ایدز، هپاتیت، بیماری‌های روحی و روانی، کهولت سن روبه‌رو هستند. این درحالی است که مراکز درمانی خصوصی و دولتی، خدماتی را به گرم خانه‌ها ارائه نمی‌دهند. درنهایت این افراد، باوجود مشکلات فراوان، تحت حمایت سازمان بهزیستی قرار می‌گیرند.