صادرات خیالی یک میلیون دستگاه خودرو به ناکجا!

رویداد۲۴ سیدرضا فاطمی‌امین، وزیر صمت در ابتدای نشستن بر مسند این وزارتخانه وعده تولید ۳ میلیون دستگاه در سال را داد و اعلام کرد از این تعداد خودرو حدود یک میلیون دستگاه نیز صادر خواهد شد. رقم اعلامی به قدری عجیب بود که بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار اعلام آن را ناشی از ناآگاهی وزیر صمت جدی نسبت به صنعت خودرو دانستند. از این افزایش شگفت‌انگیز تولید که عبور کنیم بحث بعدی مربوط به صادرات خودرو است، صادرات یک میلیون دستگاه خودرو نیز با توجه به کیفت نازل نیز موجی از انتقادات به وزارت صمت و خودروسازان را به دنبال داشته است.

مشتری کو؟

محمدرضاباهنر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص صادرات خودرو گفت: «عده‌ای می‌گویند می‌خواهیم در کشورمان سالی سه میلیون خودرو تولید و یک میلیون از آن را صادر کنیم. اما شما که چنین ادعایی دارید چه چیزی را می‌خواهید صادر کنید؟ اصلا به چه مشتری‌ای می‌خواهید کالای صادراتی خود را بفروشید؟ با ۵ هزار دلار در کشور‌های همسایه بهترین ماشین را به ما می‌دهند، ما می‌خواهیم پراید را صادر کنیم، اما چه کسی این خودرو را می‌خرد؟»

نارضایتی از کیفیت خودروسازان داخلی به قدر بالاست که حتی تصور حضور این تولیدات در بازار‌های بین المللی نیز بسیار سخت است، با وجود این در ماه‌های اخیر خبر‌هایی از انعقاد تفاهم‌نامه‌های برای صادرات این خودرو‌های بی‌کیفیت به بازار‌های منطقه مخابره می‌شود. در همین خصوص علیرضا پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران درباره ایجاد خط تولید خودرو‌های ایرانی در ارمنستان می‌گوید: «یک خودروساز ایرانی و یک سرمایه‌گذار از ارمنستان برای راه‌اندازی خط تولید خودرو‌های ایرانی در این کشور اعلام آمادگی کرده‌اند. خودرو‌های صادرشده به ارمنستان تولید ایران خودرو هستند. این مرحله آزمایشی بوده و منتظر بازخورد‌های آن هستیم.

استقبال سرد از خودروی ایرانی

در حالی که علیرضا پیمان پاک در گفتگو با «جام‌جم» از افزایش ۵۰درصدی صادرات در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه سال گذشته به کشور‌های آفریقایی خبر داد، اما به نظر می‌رسد سهم خودرو‌های داخلی از این صادرات رقم قابل توجهی نیست. در همین خصوص حسن خسروجردی، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و شرق آفریقا اعلام کرد: وضع همکاری خودرویی ایران و آفریقا اصلا مناسب نیست و استقبالی برای واردات خودرو از ایران وجود ندارد، چون فکر می‌کنند در مورد لوازم یدکی به مشکل برمی‌خورند.
علاوه بر ناکامی در صادرات خودرو به کشور‌های آفریقایی وضعیت صادرات به کشور‌های همسایه نیز چندان امیدوارکننده نیست. در گذشته خودرو‌های ایرانی سهمی از بازار عراق داشتند، اما با تغییرات سیاسی و حضور خودروسازان خارجی به تدریج خودرو‌های ایرانی به حاشیه رفتند و دیگر تمایل چندانی برای خرید آن‌ها وجود ندارد. به گفته فعالان حوزه خودرو مهمترین دلیلی که سبب شد عراق خودرو‌های ایرانی را نپذیرد این بود که خودروسازان ایران استاندارد‌های بین‌المللی را رعایت نمی‌کنند و در عراق خدمات پس از فروش برای خودرو‌های ایرانی وجود ندارد. این دو انتقاد طرف عراقی با واقعیت‌های خودروسازان همخوانی دارد، در حال حاضر تعداد روز‌های آلوده در پایتخت افزایش یافته و کارشناسان حوزه هواشناسی، صنعت خودرو را متهم ردیف اول می‌دانند. از سوی دیگر نحوه خدمات‌رسانی خودروسازان در داخل کشور نیز قابل دفاع نیست. حال به این نحوه خدمات‌رسانی بعد مسافت نیز اضافه شود و قطعا در این شرایط کیفیت ارائه خدمات نیز کاهش خواهد یافت.

تاکسی ایرانی

صادرات خودرو به کشور ترکمنستان نیز به دلیل پاره‌ای از مشکلات هنوز نتیجه خاصی به دنبال نداشته است، سال گذشته دیدار مدیرعامل شرکت ایران‌خودرو و رئیس آژانس حمل و نقل و ارتباطات ترکمنستان، ایران‌خودرو برای صادرات خودرو‌های دوگانه‌سوز به بازار ترکمنستان اعلام آمادگی کرد و نماینده ترکمنستان هم اعلام کرد خودروی دنا، برای حوزه تاکسیرانی این کشور مناسب است.».

اما شرط طرف ترکمنستانی برای گازسوز کردن این خودرو‌ها اجرای این تفاهم‌نامه را مسکوت نگه داشته است.

سرایت ناکامی به اورسیا

علاوه بر ناکامی در صادرات خودرو به عراق، بازار اوراسیا نیز روی خوشی به خودرو‌های ایرانی نشان نداده است، علیرضا پیمان پاک، معاون وزیر صمت در مورد وضعیت صادرات خودرو به روسیه گفت: ما در صادرات به روسیه سابقه‌های خوبی حتی در حوزه خودرو داشته‌ایم، خودروی سمند که در درون کشور انتقاداتی به آن وارد است سابقه خوبی در صادرات داشت، اما صادرات آن متوقف شد. این توقف صادرات را می‌توان در قالب کیفیت پایین و عدم خدمات دهی مناسب برای تامین قطعات عنوان کرد، تجربه‌ای که در گذشته نیز وجود داشته و خودرو‌های ناقص فراوانی در ونزوئلا به دلیل عدم تامین قطعات در کنار خیابان خاک می‌خورند. میلاد بیگی، کارشناس حوزه خودرو در گفتگو با «جام‌جم» با اشاره به‌ظرفیت صادرات خودرو در کشور اظهار می‌کند: «صادرات خودرو با انعقاد چند تفاهم نامه امری دور از ذهن است و برای صادرات باید کالایی متناسب با خواست آن کشور مقصد تولید کرد، البته خودرو‌های ایرانی به دلیل قیمت پایین می‌توانند در بازاری مانند روسیه که به دلیل تحریم‌های بین المللی امکان واردات خودرو‌های ارزان قیمت خارجی را ندارند، حضور موثری داشته باشند، اما این بازار نیازمند پیش شرط‌هایی است».

این کارشناس حوزه خودرو ادامه می‌دهد: «مساله صادرات تنها به عامل قیمتی مربوط نمی‌شود و باید از ظرفیت سیاسی نیز استفاده کرد. تصاحب بازار‌های کشور‌های همسایه با روش‌های فعلی امکان‌پذیر نیست و باید با استفاده از مشارکت‌های منطقه‌ای و درگیرکردن آن‌ها در جریان تولید، محصول نهایی را به آن‌ها بفروشیم در غیر این صورت به دلیل مزیت نسبی برای معامله با سایر تولیدکنندگان ژاپنی و کره‌ای کشور‌های منطقه بازار خود را در اختیار ما قرار نخواهند داد».