تماشای فوتبال توسط مردان و زنان در ورزشگاه امجدیه

رویداد۲۴ علیرضا نجفی: تصویر ثبت شده توسط «جک گاروفالو» عکاس برجسته آمریکایی که در سال ۱۳۳۹ که حضور زنان و مردان در استادیوم امجدیه تهران (ورزشگاه شهید شیرودی کنونی) را نشان می‌دهد.

ورزشگاه امجدیه که امروز ورزشگاه شهید شیرودی نام دارد، پیش از ساخته شدن ورزشگاه آزادی مهمترین و بزرگترین استادیوم ورزشی کشور بود. در سال ۱۳۰۶ هجری شمسی بازی دوستانه‌ای میان ایران و انگلستان برگزار شد. در واقع این رقابت میان تیم ملی فوتبال ایران و اعضای کارکنان سفارت انگلستان بود. در این رقابت تیم ایرانی شش گل به انگلیسی‌ها زد و انگلیسی‌ها نتوانستند بیش از دو گل به ایران بزنند. این مساله باعث خوشحالی رضاشاه شد و به علی‌اصغر حکمت دستور داد ورزشگاهی مختص فوتبال بسازد. حکمت نیز باغ بزرگی را که متعلق به فردی به نام امجد یا امجدالسلطنه بود خریداری کرد. امجدالسلطنه شرط فروش زمین خود به دولت را نامگذاری ورزشگاه به نام خود گذاشته بود و این‌چنین بود که ورزشگاه اصلی پایتخت تحت عنوان امجدیه نامگذاری شد.

ساخت و ساز امجدیه سال‌ها طول کشید. «نیکلای مارکف» معمار روس، طراحی و معماری ورزشگاه را بر عهده گرفت و کار ساخت ورزشگاه در سال ۱۳۱۷ به پایان رسید و نهایتا در مهرماه سال ۱۳۱۷ با گنجایش ۲۵ هزار نفر افتتاح شد.

ببینید: جام قهرمانی آسیا در دستان پرویز قلیچ‌خانی

نخستین رخداد ورزشی در ورزشگاه امجدیه

نخستین رخداد مهم ورزشی در امجدیه، بازی ایران و هندوستان بود که در نتیجه آن ایران برای نخستین بار به مسابقات المپیک در توکیو راه پیدا کرد. همچنین نخستین قهرمانی در لیگ قهرمانان آسیا برای تیم ملی ایران در این ورزشگاه و با پیروزی ایران بر اسرائیل به‌دست آمد.

از سال‌های ۱۳۲۱ تا ۱۳۵۳، امجدیه محل برگزاری مسابقات مهم فوتبال بود و به‌ویژه مسابقات شهرآورد در این ورزشگاه برگزار می‌شد و بسیاری از خاطرات جمعی اهالی فوتبال در آنجا رقم خورد.

حمیدرضا صدر در کتاب «روزی روزگاری فوتبال» امجدیه را چنین وصف می‌کند: «آن جا امجدیه بود. خانه تو و خانه خیلی‌های دیگر. خرامیده وسط شهر، محصور میان چهار خیابان، قلب تپنده‌ای در خیابان روزولت پیش از انقلاب و خیابان مفتح بعد از انقلاب. با سکو‌های نزدیک به زمین که صدای ضربه زدن توپ را می‌شنیدی. صدای فریاد بازیکنان، نق‌زدن مربی‌ها را و سوت داور‌ها را. خانه تو می‌توانست میان بیست و پنج تا سی هزار نفر را در خود جای دهد. خانه تو پنج شنبه و جمعه‌های شلوغی داشت. خانه تو به‌رغم بضاعت کم (چند باری در بخش‌هایی روی سکو‌های چوبی در ارتفاعی بالا می‌نشستی و از لای الوار‌های چوبی زیر پایت را نگاه می‌کردی و سرت گیج می‌رفت) میهمان نواز بود و برای اهالی‌اش فاخر به نظر می‌رسید»

پس از پیروزی انقلاب و در سال ۱۳۶۳، بازی پاس و پرسپولیس در ورزشگاه امجدیه که اکنون شیرودی نام داشت، برگزار شد و به دلیل ازدحام جمعیت به خشونت کشیده شد. در این مسابقه تشک‌ها و سکو‌های امجدیه آتش زده شدند و زمین چمن نیز تخریب شد. پس از این رخداد، رئیس هیات فوتبال تهران بازداشت و با قرار وثیقه روانه زندان شد.

روز جمعه بیست و هفتم بهمن ۱۳۶۸ نیز از روز‌های پر تب و تاب امجدیه بود. قرار بود هفته آخر جام باشگاه‌های تهران بین تیم‌های پرسپولیس و ژاندارمری برگزار شود. از آنجا که پرسپولیس تنها با نیم امتیاز برتری از استقلال پیش بود، اوج حساسیت برقرار بود. اگر چه هوا کاملاً آفتابی بود، اما به دلیل بارندگی شدید شب پیش از آن، هیات فوتبال تهران در صبح روز مسابقه تصمیم به لغو بازی‌ها می‌گیرد. با این حال نخستین بخش خبری صداوسیما که هواداران را مطلع می‌سازد، ساعت ۱۴ رادیو است.

بسیاری از ساعت‌ها قبل مقابل ورزشگاه امجدیه حاضر شده بودند و تعداد پرشماری نیز از تهران و شهرستان‌ها در مسیر بودند. به ان ترتیب فضای استادیوم به سرعت متشنج شد و بسیاری شعار‌های سیاسی دادند. این شعار‌ها درحالی سر داده می‌شد که تنها پنج روز از راهپیمایی ۲۲ بهمن می‌گذشت.

عبدالله نوری وزیر وقت کشور درباره این رویداد مصاحبه کرد و گفت: «شکست‌خورده‌هایی که بعد از راهپیمایی بزرگ ۲۲ بهمن هیچ دستاویزی نداشتند، با تبلیغات بسیار گسترده عنوان کردند مردم در حال جدایی از نظام جمهوری اسلامی هستند. بعضی از رسانه‌های خارجی هنوز هم این داستان را با تحلیل‌های ذهنی و خیالی ادامه می‌دهند.»

حضور ملکه الیزابت در استادیوم امجدیه

به گزارش رویداد۲۴ علاوه بر رویداد‌های ورزشی، امجدیه شاهد رویداد‌های سیاسی بسیاری بود نیز بود. در تاریخ ۱۳ اسفند ۱۳۳۹ ملکه الیزابت دوم و همسرش برای سه روز به ایران سفر کردند. ملکه الیزابت ابتدا تاج گلی به مقبره رضاشاه پهلوی برد و سپس به استادیوم امجدیه آمد تا شاهد برگزاری جشن استقبالی باشد که برایش برپا کرده بودند. همچنین قسمت‌های زیادی از مراسم تاج‌گذاری محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۴۶ در ورزشگاه امجدیه برگزار شد.

اما رویداد سیاسی مهم دیگری که در امجدیه رخ داد، در تاریخ ۱۸ دی سال ۱۳۵۷ بود. هواداران شاپور بختیار و محمدرضا شاه پهلوی برای تجمع و حضور در میتینگ سیاسی به استادیوم امجدیه رفتند تا نشان دهند که هواداران حکومت پهلوی هم کم نیستند.

خبر رادیو تهران مبنی بر درگیری انقلابیون با هواداران بختیار را تعدادی از انقلابیون از جمله ناطق نوری تایید کرده‌اند. مسعود بهنود که ظاهرا شاهد ماجرا بود اینگونه می‌نویسد: «جمعی از طرفداران قانون اساسی با اجتماع در امجدیه اعلام داشتند فردا در تهران تظاهرات آرامی برپا می‌کنند. یک روحانی، دو نماینده مجلس در این مراسم سخنرانی کردند. از مردم خواسته شده بود شعار طرفداری از سلطنت ندهند، ولی یکی دو تن از بانوان به نفع شاه و بختیار شعار دادند.» البته این میتینگ نیز مانند دیگر رویداد‌های سیاسی که در امجدیه برگزار شدند هیچ دردی از برگزار کنندگان دوا نکرد.

در عملیات طبس نیز قرار بود نیرو‌های آمریکایی ابتدا در استادیوم امجدیه پیاده بشوند و سپس به سفارت آمریکا که در نزدیکی استادیوم بود هجوم ببرند که این عملیات نیز شکست خورد. سازمان مجاهدین خلق نیز در اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۹ میتینگ سیاسی در امجدیه برگزار کردند و کمتر یک سال پس از این میتینگ سیاسی وارد مبارزه مسلحانه با حکومت شده و از صحنه سیاسی کشور حذف گشتند.

گویی تمام رویداد‌های سیاسی که در امجدیه رخ می‌داد محکوم به شکست بودند و این ورزشگاه برای فوتبال و خاطرات جمعی ورزشی ساخته شده و قرارگاه سیاسی نبود.