چگونه اسلام در دوران خودش تأثیرگذار بود؟

رویداد۲۴| مهسا زرگری: یکی از موضوعات مهم تاریخی در جهان، بررسی علل و عوامل گسترش سریع اسلام است. البته مسیحیت و تا حدودی دین بودا نیز از ادیانی هستند که در سطح جهانی گسترش یافته‌اند. مسیحیت، که مهد آن بیت‌المقدس است، عمدتاً در غرب جهان، به ویژه در اروپا و آمریکا، بیشتر از شرق گسترش یافته و اکثریت مردم این مناطق را شامل می‌شود. دین بودا نیز در هند ظهور کرد، اما گسترش آن بیشتر به کشورهای خارج از هند مانند ژاپن، کره و چین مربوط می‌شود. 

تاریخ اسلام با بعثت محمد بن عبدالله در قرن هفتم میلادی در عربستان آغاز می‌شود. مسلمانان بر این باورند که محمد پیامبر خداوند بوده و قرآن معجزه‌ای است که به او نازل شده است. توسعه تاریخی اسلام تأثیرات عمیقی بر ساختارهای سیاسی، اقتصادی و نظامی در داخل و خارج از دنیای اسلام گذاشته است. در این مقاله بررسی می شود که چگونه اسلام به دوران خودش تأثیرگذار بود؟ و عوامل تاثیر گذار بر گشترش اسلام چه چیزهایی بوده اند؟

معرفی اسلام

اسلام دینی یکتاپرستانه و یکی از ادیان ابراهیمی است که پیروان آن مسلمان نامیده می‌شوند. مسلمانان معتقدند که خداوند به بسیاری از پیامبران وحی کرده و محمد آخرین آنهاست. از نظر تعداد پیروان، اسلام در مقام دوم پس از مسیحیت قرار دارد. کتاب مقدس مسلمانان قرآن است که بر اساس اعتقاد آنان، محمد آن را از طریق وحی الهی دریافت و به دیگران ابلاغ کرده است. دین اسلام عمدتاً به دو مذهب سنی و شیعه تقسیم می‌شود که هر کدام شامل زیرمجموعه‌های متعددی هستند. سنی‌ها بیشتر جمعیت مسلمانان جهان را تشکیل می‌دهند.

بعثت و دعوت به اسلام

ابوالقاسم محمد بن عبدالله (۵۷۰ – ۶۳۲) بنیان‌گذار و پیامبر دین اسلام است و در نظر مسلمانان، او آخرین و بزرگترین پیامبر خدا به شمار می‌آید. مسلمانان او را به عنوان مفسر کتاب آسمانی قرآن و بازگرداننده آیین یکتاپرستی می‌دانند. محمد به عنوان سیاست‌مدار، بازرگان، فیلسوف، خطیب، قانون‌گذار، اصلاح‌طلب و فرمانده جنگی نیز شناخته می‌شود و برای مسلمانان مأمور تعلیم فرامین الهی است. به اعتقاد مسلمانان، او قبل از بعثت نیز پیرو دین حنیف بوده است.

بیشتر بخوانید: اسلام چگونه شکل گرفت؟

محمد در سن ۴۰ سالگی به پیامبری برگزیده شد و اولین کسانی که به او ایمان آوردند، علی بن ابی‌طالب در میان مردان و خدیجه در میان زنان بودند. او در سه سال ابتدایی دعوت خود را به‌طور مخفیانه ادامه داد و پس از آن، با وحی الهی دعوت خود را علنی کرد. اولین گروهی که او به‌طور علنی به اسلام دعوت کرد، عمو زادگانش بودند و سپس به کوه صفا رفت و تمام قریش را به اسلام دعوت نمود.

خاتمیت اسلام

یکی از دلایلی که اسلام به دوران خودش تأثیرگذار بود، خاتمیت آن است. خاتمیت به معنای این است که حضرت محمد (ص) آخرین پیامبر و اسلام آخرین دین آسمانی است و پس از او پیامبر یا دین الهی دیگری نخواهد آمد. این مفهوم در قرآن و احادیث اسلامی به وضوح ذکر شده و علمای مسلمان آن را از ضروریات دین اسلام می‌دانند.

به گزارش رویداد۲۴ در آیه چهلم سوره احزاب، پیامبر اکرم به عنوان «خاتَم النبیین» معرفی شده است و علمای اسلامی این عبارت را به معنای آخرین پیامبر خدا تفسیر کرده‌اند. جامعیت دین اسلام و عدم تحریف قرآن از دلایل خاتمیت و عدم نیاز به دین جدید به شمار می‌آید.

چگونه اسلام به دوران خودش تأثیرگذار بود؟

اینکه چه عواملی باعث گسترش و پذیرش اسلام شدند، نیاز به بررسی جامعی دارد. اما مهمترین عوامل تاثیر گذاری اسلام بر مردم آن زمان به شرح زیر است: 

جاذبه قرآن و محتوای آن

بدون شک، عامل اصلی نفوذ و گسترش اسلام، خود قرآن و محتوای ارزشمند آن به عنوان یک معجزه جاوید است. این کتاب تأثیر عمیقی بر سرنوشت جوامع اسلامی و بشریت داشته است. تاریخ نشان می‌دهد که هیچ کتابی به اندازه قرآن بر زندگی انسان‌ها و جوامع بشری تأثیرگذار نبوده است. قرآن اصول اعتقادات، تربیت، اخلاق و نظام‌های اجتماعی و خانوادگی را بیان کرده و راه سعادت در دنیا و آخرت را نشان می‌دهد.

سیره نظری و عملی پیامبر (ص)

شخصیت و خلق و خوی پیامبر اکرم، سیره عملی و طرز رفتار او، از عوامل کلیدی در گسترش اسلام بوده است. این سیره حتی پس از وفات او نیز به عنوان عاملی مؤثر در پیشرفت اسلام باقی مانده است. خداوند به پیامبرش می‌فرماید: «به موجب رحمت الهی، تو نسبت به مسلمانان اخلاق نرم و ملایمی داری» (آل‌عمران- 159). اگر پیامبر دارای خلق و خوی سخت و خشن بود، مسلمانان از دور او پراکنده می‌شدند.

نرمش در سلوک فردی و صلابت در مسئولیت‌های اجتماعی

پیامبر اکرم در مسائل فردی و شخصی نرم و ملایم بود، اما در قبال مسئولیت‌های اجتماعی و اصول اسلامی قاطع و جدی عمل می‌کرد. او در برابر اهانت‌ها با مدارا برخورد می‌کرد، اما در مواقعی که احکام اسلام نقض می‌شد، با صلابت و قاطعیت عمل می‌کرد. این رفتار نشان می‌دهد که باید در سلوک فردی نرم و در مسئولیت‌های اجتماعی محکم بود.

جغرافیا و جمعیت مسلمانان

مسلمانان در اکثر کشورهای جهان حضور دارند. براساس گزارش مؤسسه پیو (Pew Research Center) در سال ۲۰۲۰، جمعیت مسلمانان جهان به یک میلیارد و ۹۰۷ میلیون نفر معادل ۲۴.۹ درصد از جمعیت کل جهان رسیده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ این تعداد به دو میلیارد و ۷۶۱ میلیون نفر (۲۹.۷ درصد) افزایش یابد. حدود ۶۲ درصد مسلمانان در منطقه آسیا و اقیانوسیه زندگی می‌کنند.

پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان، اندونزی با ۲۳۱ میلیون مسلمان است و پس از آن پاکستان، هند و بنگلادش به ترتیب با ۲۱۲، ۲۰۰ و ۱۵۳ میلیون مسلمان قرار دارند. همچنین، کشورهایی مانند موریتانی و مالدیو با ۱۰۰٪، سومالی و تونس با ۹۹.۸٪ و افغانستان با ۹۹.۶٪ بالاترین درصد مسلمانان را دارند. کشورهای دیگری همچون الجزایر، ایران، یمن، مراکش و ترکیه نیز درصد بالایی از جمعیت مسلمان را شامل می‌شوند.