تفکیک جنسیتی به نام «پاتوق‎ دختران»؛ با کدام منطق؟

الهه عطایی، مدیرکل امور بانوان شهرداری تهران از ساخت پاتوق‌های ویژه دختران گفته بود. به گفته وی؛ قرار است دو شهردخت در منطقه ۱ و ۳ در نزدیکی دانشگاه‌های الزهرا (س) و شهید بهشتی در شش‌ماهه اول سال ۹۶ راه‌اندازی شود. این مکان‌ها می‌تواند به‌عنوان یک پاتوق سالم برای دختران مورداستفاده قرار گیرد.

به اعتقاد عطایی؛ هدف از راه‌اندازی مراکز شهردخت فراهم‌سازی شرایطی مطلوب برای دختران برای گذران و غنی‌سازی اوقات فراغتشان است و دانشجویان به‌ویژه دانشجویان خوابگاهی بدون نیاز به طی مسافت زیادی بتوانند از امکانات فراغتی بهره ببرند.

اما چرا شهرداری باوجود همه هزینه‌های سنگینی که بر دوش دارد تصمیم به ایجاد فضایی برای بهره‌وری از امکانات فراغتی خاص دختران گرفته است؟ هرچند گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر به دست آوردن آراء زنان در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو وجود دارد اما جامعه زنان نسبت به این موضوع ابراز تمایل نکرده‌اند و از ایجاد فضاهای تفکیک جنسیتی احساس خوبی ندارند.

احداث فضاهای جدید ویژه زنان منطقی نیست

از همین رو نوشین آهوران، پژوهشگر و فعال امور زنان در گفت‎وگو با رویداد۲۴ درباره احداث «شهردخت» ها یا همان پاتوق ویژه دختران گفت: احداث چنین اماکنی نیازمند مطالعاتی ویژه و عمیق است. ایجاد فضاهای خاص برای خانم‌ها برنامه‌ای بود که پیش‌ازاین با احداث پارک‌های بانوآن‌هم عملی شده بود.

آهوران درباره نتیجه‌بخش بودن احداث پارک‌های بانوان و اقبال زنان نسبت به این موضوع گفت: انجام تحقیقاتی میدانی و ارائه آمارهایی مبنی بر رضایت عمومی نسبت به پارک‌های بانوان می‌توانست نتیجه اجتماعی چنین تصمیماتی را منعکس کند. تا زمانی که هیچ پژوهشی درباره ایجاد فضاهای قبلی ویژه بانوان ارائه نشده، احداث فضاهایی جدید منطقی نیست.

وی با تأکید بر این‌که هیچ لزومی به احداث چنین فضاهایی آن‌هم بانام‎گذاری پاتوق دختران نیست، افزود: اگر قرار است خانم‌ها بدون حجاب و راحت تفریح کنند، پارک‌های بانوان این فضا را ایجاد کرده و نیازی به فضایی جدید نیست.

فضای شهری متعلق به همه شهروندان است

در شرایطی که ایجاد فضاهایی تفکیک‌شده از سوی فعالان و پژوهشگران امور زنان با نگاهی کلان، امتیاز خاصی برای زنان ایجاد نمی‌کند، باید دید آیا ایجاد فضاهای تفکیک‌شده در فضای عمومی شهری از منظر شهرسازی راهکاری علمی و صحیح است یا خیر؟ چگونه می‌توان گوشه‌ای از شهر را به دختران اختصاص داد و انتظار داشت نگاه عمومی جنسیت زده نباشد؟

گیتی اعتماد، معمار و شهرساز درباره تفکیک فضای جنسیتی در شهر در گفت‎وگو با رویداد۲۴ گفت: به‌طورقطع معتقدم تفکیک زنان و مردان در فضای عمومی شهرها اتفاقی مثبت و خوشایند نیست. به‌هرروی پارک‌ها و فضاهای عمومی فضایی متفاوت با مترو و اتوبوس را به خود اختصاص داده‌اند.

اعتماد با اشاره به جدا بودن مراکز آموزشی از آغاز دوره ابتدایی تا پایان دوره دبیرستان گفت: اولین مواجه دختران و پسران در فضایی عمومی و دانشگاه‌ها است. به هر حال دختران پسران به تعامل سالم نیازمند هستند و این تعاملات که به‌گونه‌ای از دانشگاه‌ها آغاز می‌شود، بهتر است در فضاهای عمومی شهر ایجاد شود.

این کارشناس حوزه شهرسازی همچنین در ادامه افزود: دختران و پسران باید تعامل در فضای شهری را یاد بگیرند. به‌هرروی یکی از مسائلی که منجر به عدم شناخت کافی دختران و پسران از یکدیگر می‌شود، نداشتن فضای مناسب ارتباطی برای شناخت عمیق است. هرچه این فضاهای سالم در محیط عمومی حذف شود، بیشتر شاهد خزیدن آسیب‌ها به محیط‌های زیرزمینی خواهیم بود.

وی با اشاره به هزینه‌هایی که شهر تهران در حال حاضر به‌طورجدی نیازمند آن است گفت: در شرایط فعلی احداث «شهردخت» ها هزینه سنگینی بر دوش شهرداری خواهد گذاشت. این در حالی است که احداث پارک‌های بانوان هزینه‌بر بوده است و اگر هم خانم‌ها نیاز به فضایی مجزا داشته باشند به نظر می‌رسد پارک‌های بانوان پاسخگوی این نیاز باشد.

به گفته اعتماد؛ فضاهای عمومی شهر متعلق به قشری خاص یا جنسیتی خاص نیست که با حصار کشی و تفکیک آن منطقه دیگر اقشار جامعه را از آن محروم کنیم. در شرایطی که سینما، پارک و کافی‌شاپ در سطح شهر وجود دارد، منطقی نیست که همین فضا این بار در فضایی محصور و با نگاهی جنسیتی به بهره‌برداری برسد.