آصفی: ترامپ در فضایی هیجانی تصمیم می‌گیرد

ترامپ همچنان پیش بینی ناپذیر. مردی که می خواهد به دور دموکراسی خود دیوار بکشد تا کسی نتواند به آن لطمه بزند. اینکه موضوع پناهجویان یکی از چالشهای امریکا و اروپاست غیر قابل انکار است اما پاک کردن صورت مسئله با کشیدن دیوار به دور خود رفتاری عجیب و شگفت انگیز است. ترامپ در تازه ترین رفتار خود قانون تحریم پذیرش مهاجر و صدور ویزا برای ایرانیان و شش کشور دیگر را امضا کرد. این رفتار او در فضایی احساسی و بدور از عقلانیت تعبیر می شود. چه چشم اندازی برای رفتارهای دیگر او در مقابل ایران متصور است؟ آیا ترامپ در راستای فشار بر ایران جهت نقض برجام این رفتار را نشان می دهد؟ در این باره با حمید رضا آصفی سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.

به نظرتان امضای تحریم پذیرش مهاجر و صدور ویزا از سوی ترامپ چگونه قابل تحلیل است؟ رفتارهای غیر قابل پیش بینی ترامپ در مسائل مختلف از جمله در رابطه با ایران ادامه خواهد داشت؟

به نظر می رسد که ترامپ در یک فضای هیجانی تصمیم می گیرد و تصور می شود که او هنوز در جوی تبلیغاتی فکر و عمل می کند تا اینکه مانند یک دولتمرد عمل کند و تصمیماتش را با مطالعه های بیشتری بگیرد. موضع گیری اصلی ترامپ در مورد برجام و پاره کردن آن بود که بحثهای زیادی هم در ایران و هم در امریکا در رابطه با آن شکل گرفته بود. امریکایی ها به هر حال می دانند که نمی توانند آنرا به سادگی لغو یا پاره کنند. آنها زیر فشار کشورهای اروپایی هستند و می دانند که اگر آنرا لغو کنند ایران می تواند به راحتی به سیاستهای هسته ای گذشته خود روی آورد، سایتهای هسته ای را گسترش دهد و غنی سازی بیست درصد را دنبال کند و تبعات آن می تواند شامل خود امریکا گردد.
ترامپ بعد از مشاوره هایی که بعد از انتخابات از جاهای مختلف گرفت و خانم ترزا می هم به تازگی با او ملاقات کرده بود، به هر حال به این نتیجه رسیده اند که با برجام مقابله ای نداشته باشند، اما این را باید در نظر گرفت که تیم ترامپ یک تیم بسیار ضد ایرانی و طرفدار رژیم صهیونیستی است و در صدد این هستند که ضربه هایی بزنند و اقدامات ایزایی انجام دهند. موضوع لغو و محدودیت ویزا در این قالب قابل تحلیل است که وجهه آمریکایی ها با این عمل می تواند خدشه دار شود. وجود ایرانی های نخبه در امریکا که از لحاظ دانش، ثروت و استعداد باعث فخر و مباهات هستند، همچنین روشنفکران امریکایی و دیگر کشورها این موضوع را نژادپرستانه و غیر اصولی تلقی خواهند کرد و این موضوع را محکوم خواهند کرد.
از این قبیل اقدامات به نظر می رسد که در آینده شاهد خواهیم بود به این علت که هم سنا و هم مجلس نماینگان جمهوری خواه هستند و نوعی اجماع را در این مسائل می توانند شکل دهند و این می تواند آغازی بر اقدامات این چنینی باشد.

رفتار و شعارهای ترامپ در مقابل مسائل دیگر و در رابطه با دیگر کشورها نیز از چنین فراز و نشیبی برخوردار خواهد بود؟

ترامپ در دوره تبلیغات خود شعارهایی داده بود که بعضی از آنها را بتدریج عوض کرد یا تغییراتی در آن بعمل آورد و بعضی ها را می خواهد عملی کند.
به عنوان مثال او شعار لغو طرح اوباما کر را داده بود و آنرا را به عنوان یکی از اهداف خود تعیین کرده بود که بعد از سر کار آمدن، آن را لغو کرد. کشیدن دیوار در مرز مکزیک که در مورد آن شعار داده بود که در حال حاضر طرح آنرا امضا کرده و می خواهد در راستای آن حرکت کند. همین موضوع سو تفاهم هایی را بین امریکا و مکزیک بوجود آورده است که سفر رئیس جمهور مکزیک در این رابطه لغو شد و برخوردهای لفظی و توئیتری هم شکل گرفت. شعارهای او در مورد روسیه هم به نظر می رسد که در آن تجدید نظر می شود و رفته رفته این موضوع تعدیل می شود و مشخص نیست که روابط بین دو کشور چگونه پیش برود. همچنین در مورد سوریه هم چیزهایی گفته شده بود که به تازگی موضوع منطقه امن در سوریه مطرح شده است که نگرانی هایی هم ایجاد کرده است.

قبل از روی کار آمدن ترامپ، ایران با تیم اوباما ارتباط داشت و مخصوصا در موضوع هسته ای و برجام گفت و گوهایی شکل می گرفت، به نظرتان ایران نباید در حال حاضر هم اقداماتی در راستای تاثیرگذاری و همچنین ارتباط گیری با تیم ترامپ انجام دهد؟ وزرات خارجه ایران معتقد است به علت تمام شدن پرونده برجام هیچگونه کار و بحثی با امریکا ندارد. این نمی تواند هزینه هایی در بر داشته باشد؟

این موضع را باید در نظر گرفت که البته تاثیر گذاری بر این تیم سخت است و اصولا روی این سیستم یا این تیمی که روی کار آمده نمی توان تاثیر خاصی داشت که قسمتی از سیاستهای کلی یا جزیی امریکا را مورد تاثیر یا تغییر قرار داد. در دوره گذشته هم شکل گرفتن مذاکرات و برجام با اراده طرف امریکا و ایران شکل گرفت و این موضوع بر اساس نیاز اوباما و ضروری دانستن آن برای شرایط پیش رو و همچنین دنبال کردن آن از طرف ایران انجام شد.
همچنین این موضوع وجود دارد که ضرورتا هر ارتباط گیری به شکلی مستقیم نیست. می توان از دفتر حفظ منافع آمریکا در سفارت سوئیس برای اعلام اعتراض استفاده کرد. در گذشته هم این موضوع صورت گرفته و در زمانهایی اعتراض و انتقادهایی صورت گرفته است. لغو و محدودیت ویزا نوعی گروگانگیری مدرن است، از این نظر که ایرانی هایی که در آمریکا هستند نتوانند به ایران سفر کنند و ایرانی های اینجا نتوانند به اقوام خود در آنجا سر بزنند یا سفرهای تفریحی، کاری و دانشگاهی انجام نشود. این موضوع کاملا مغایر اصول شناخته شده بین المللی و کنوانسیون های دیپلماتیک و معاهدات بین المللی است. از این رو از طریق سفارت سوئیس باید اعتراض تند و شدیدی داشت و آنرا محکوم کرد.

این موضوع روی دولت ایران تاثیر گذار است یا روی مردمی که با سیاستهای امریکا و ترامپ هم سرو کاری ندارند؟

باید گفت که این کار نشان داد که امریکا به دروغ می گوید طرفدار مردم و شهروندان ایران است. چون این محدودیت ها علیه مردم و شهروندان عادی است. چون چیزهایی مانند گذرنامه های دیپلماتیک و از این قبیل چیزها که مردم را شامل نمی شود مستثی می شود. از این رو این نشان داد که امریکا به دروغ اعلام می کند که طرفدار مردم است و بعضی کارها را در مقابله با دولت و مخالفت با نظام ایران انجام می دهد. اشتباه است که ما فکر کنیم امریکا نمی داند که ایرانیان چگونه اند و خدمات آنها به بشریت چگونه است. این اشتباه است که آنها از سر ناآگاهی این رفتار را انجام می دهند. این یک اقدام سیاسی و ایزایی برای تحت فشار قرار دادن ایران است.

در حالی که ایران می خواهد با بانک های بین المللی امریکا ارتباط برقرار کند و با ارتباط با شرکتهای بزرگ و قراردادهایی که انجام گرفته هواپیما و تجهیزات خریداری کند و مبادلات اقتصادی دیگری انجام دهد، چنین چیزی اتفاق می افتد. چشم انداز را چگونه می توان دید؟ این تنشها ادامه خواهد داشت؟

در مورد بانکها تردید وجود دارد که روند عادی در پیش گرفته شود. در مورد هواپیما، آقای ترامپ به منافع اقتصادی توجه می کند و در حالی که مشاهده کند از شرکتهای دیگر مانند ایرباس عقب می افتد بعید است که خللی در آن بوجود بیاورد. این نوعی معامله است که نگاه اقتصادی به آن می شود و ممکن است شروطی گذاشته شود ولی بعید است با اصل قرارداد مخالفتی گردد.

به نظرتان این موضوع رفتارهای هشمندانه ای از سوی امریکا است تا بدون دست زدن به برجام، در موضوعات دیگر بر ایران فشار آورده شود؟

ترامپ ترجیح می دهد ایران برجام را نقض کند. خودشان نقض نکنند که در افکار عمومی کشورها زیر سوال نروند. ترجیح می دهد که با رفتارهایی خاص ایران را تحت فشار قرار دهند تا ایران مجبور به واکنشهایی گردد که هوشمندی ایران در این زمینه مهم است.
بالاخره در مورد برجام هم شاید رویکردهایی وجود داشته باشد که بخواهد فضای سفت و سختی برای ایران رقم بخورد. برجام تفاهم شکننده ای است. به هر حال در ابتدا هم گفته می شد که اجرای برجام سخت تر از رسیدن به تفاهم است. اکنون در این مرحله قرار گرفته ایم، برجام از لحاظ بین المللی فضای خوبی را برای ایران بوجود آورده است، موثر و مفید بوده است ولی مفاد برجام با بدقلقی و بدعهدی امریکایی ها مواجه است و باید به شکلی عمل کرد که از آن مراقبت شود تا ترامپ نتواند از آن سو استفاده کند.

با توجه به اینکه روابط خوبی بین ایران و اروپایی در حال شکل گیری است، به زودی وزیر خارجه فرانسه هم به ایران خواهد آمد. در ان بحبوحه این قانون صادر می شود. به نظرتان شکافهایی می تواند بین اروپا و امریکا در مورد ایران ایجاد شود؟

به نظر می رسد اروپایی ها با ترامپ در مواردی دچار مشکلاتی شوند ولی معلوم نیست این موضوع چگونه بر ایران تاثیرگذار باشد. باید صبر کرد و دید که چه مناسباتی شکل خواهد گرفت. اروپایی ها تلاش می کنند در ابتدای ورود ترامپ با او ارتباط برقرار کنند و بر او تاثیر بگذارند. البته ایران می تواند از این فضا بهره برداری کند، ولی هر کدام از این مسائل شرایط خاص خود را دارد. هر کدام از اینها، رابطه انگلیس با امریکا، تعامل آمریکا با ناتو، تعامل انگلیس با اتحادیه اروپا، روابط چین با امریکا دارای مسائل خاص خود هستند. همه اینها روند یکسانی ندارند و به یک شکل تحلیل نمی شوند. در این فضا نمی توان حرکت یکسانی را انجام داد. باید مجموعه مسائل را دید و حرکت صحیحی را انتخاب کرد.