گرد و خاک در ایران، مقدمه بحران‌های حادتر/ مرگ در حوزه آبی مارون و جراحی/ کارون آب شیرین ندارد
حجت‌الاسلام والمسلمین مجید ناصری‌نژاد در نشست هم‌اندیشی انتقال بین حوضه‌ای آب که دیروز، 19 اسفندماه در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، گفت: معتقدم این نشست تاحدودی دیر تشکیل شده و باید بسیار زودتر از این، چنین جلسات و مجالسی برگزار می‌شد. روی اسم این نشست نیز دغدغه وجود دارد؛ چراکه شاید این‌گونه تصور شود که می‌خواهیم برای انتقال آب بین‌حوضه‌ای هم‌اندیشی کنیم، در حالی‌که فکر می‌کنم برای جلوگیری از انتقال آب بین‌حوضه‌ای گردهم آمده‌ایم. بنابراین این‌گونه تلقی نشود که می‌خواهیم راه را برای انتقال آب هموار کنیم.
وی با اشاره به وجود نگرانی‌های جدی در خصوص منابع آب، گفت: انتظار می‌رفت که مجامع علمی بسیار زودتر از اکنون، به داد این قضایا می‌رسیدند. مردم حرف‌شان را زده‌اند؛ کارشناسان هم جلسات و اظهارنظرهایی داشتند، اما تاکنون یک نظر علمی قاطع اجماعی روی این مسأله صادر نشده است یا بیانیه قوی که مواضع را اعلام کند، وجود ندارد. ما نمایندگان هم حرف‌ها و مواضع خود را گفته‌ایم.
نماینده مردم شادگان در مجلس شورای اسلامی گفت: چند نگرانی جدی در استان وجود دارد. فکر می‌کنم مسأله ریزگردها یک مقدمه است زیرا بحران‌های بعدی و مشکلات حادتری در پیش است که باید هم نگران آن‌ها باشیم.
ناصری‌نژاد گفت: تحلیل عامیانه‌ای می‌شود که خوزستان آب زیاد و رودخانه‌های پرآبی دارد و حیف است که این آب به دریا بریزد، این استدلال موجب شد که آب از سرشاخه‌های کارون و دیگر رودخانه‌های استان منتقل و توزیع شود؛ در حالی‌که این‌گونه نیست و اکنون همه می‌دانند که این آب باید به سمت دریا برود.
وی ادامه داد: نتیجه چنین تحلیل‌هایی این شد که اکنون کشاورزی در آبادان، خرمشهر، هندیجان و شادگان دارد از بین می‌رود. برای اساتید کاملاً بدیهی است که آب‌های سطحی و زیرزمینی مرتبط هستند و هرچه دبی آب را کاهش دهیم و آب کمتری به سمت دریا جریان یابد، آب شور دریا به خشکی برمی‌گردد. اکنون زمین‌های خوزستان در حال تبدیل شدن به شوره‌زار است.
ناصری‌نژاد عنوان کرد: برخی فکر می‌کنند که رودخانه کارون، آب شیرین دارد؛ در حالی‌که همین آب ناچیز از برگشت مد دریا است و اگر آب شیرین بالادست را هم ببندند، باز هم می‌بینند که آب از سمت دریا تا اهواز می‌رسد، اما به این موارد نگاه نشده است و حتی برخی تصمیم‌گیران کلان کشور به این موارد توجه نکرده‌اند.
رئیس مجمع نمایندگان خوزستان گفت: اکنون حوزه بزرگ مارون دارد از بین می‌رود، از بالادست بهبهان تا شادگان و تالاب شادگان، دچار مشکلات جدی است. تالاب‌ها این نعمت عظیم الهی را از بین می‌بریم و مشکلات زیادی برای خوزستان و کشور و حتی کل منطقه ایجاد می‌کنیم. اکنون مشکلات عدیده‌ای ایجاد شده که اساتید فن باید نظرات علمی خود را در این خصوص بدهند؛ مشکلات فرامنطقه‌ای، فراملی و فرامرزی است.
ناصری‌نژاد گفت: حوزه مارون و جراحی با مرگ مواجه است، باید برای حیات این حوزه فکری شود؛ هنوز حتی در خصوص کانون‌های گردوغبار در مجامع علمی، این مسأله جا نیافتاده که منشأ گردوغبار داخلی و خطر آن نیز بسیار بیشتر است.
وی توضیح داد: آنچه موجب قطع برق و تکرار این حادثه شد، ریزگردهای داخلی بودند زیرا این گردوغبار به دلیل رطوبت و چسبندگی می‌تواند شبکه برق را تحت تأثیر قرار دهد. باید به این مسائل توجه شود و مجامع علمی هشدارهای لازم را بدهند؛ باید حقیقت بیان شود و اگر این حقیقت نیست، از نظر علمی ثابت شود.
رئیس مجمع نمایندگان خوزستان با بیان اینکه آنچه اکنون خیلی روی آن تأکید می‌کنند انتقال آب برای شرب است، افزود: می‌گویند مگر می‌شود منطقه‌ای از تشنگی بمیرد و خیلی به این مسأله دامن زده می‌شود، اما واقعیت نشان می‌دهد که این‌گونه نیست. مگر نیاز آب شرب چقدر است؟ خوشبختانه تاکنون هم نشنیده‌ایم که منطقه‌ای به‌خاطر نیاز آب شرب از بین برود، اما برای انتقال آب چقدر هزینه می‌شود و آیا راهکارهای بهتری وجود ندارد؟ ما می‌خواهیم که نظرات علمی بیان شود و جلوی این بحران و مرگ تدریجی را بگیریم.
ناصری‌نژاد تأکید کرد: معتقدیم این یک بحث منطقه‌ای و فقط معضل خوزستان نیست. نه‌تنها کشور بلکه برای کره زمین مشکل ایجاد می‌کند. امیدواریم با هم‌اندیشی بتوانیم خوزستان و کارون را احیا و سدهای مخرب را خراب کنیم.
نمی‌توان روی همه پروژه‌های انتقال آب خط قرمز کشید
مهدی قمشی مشاور استاندار خوزستان در امور مدیریت آب و صیانت نیز در این نشست با اشاره به فراگیری مسائل اجتماعی در موضوع انتقال آب در استان‌های مختلف از سال 92، گفت: باید شروع‌کننده گفت‌وگو بین مناطق باشیم و در راستای معضلی که می‌تواند مسائل حادی ایجاد کند، گام برداریم.
وی با بیان اینکه سابقه انتقال آب در کشور از سال 1332 وجود دارد، اظهار کرد: برخی از این طرح‌ها به اشتباه و برخی درست، بوده و طرح‌های دیگری نیز در آستانه انجام است. و اکنون کشور با پروژه‌های انتقال آب جدی مواجه است. که یکی از این پروژه‌ها، انتقال آب‌های مرزی است که به شکل درستی انجام می‌شود بنابراین نمی‌توانیم روی این مسئله به طور کلی یک خط قرمز بکشیم.
وی گفت: با بیان اینکه مسأله انتقال آب از سرشاخه‌های دز و کارون از سال 80 به‌طور فراگیر و جدی مطرح شد و به مباحثی دامن زد، گفت: انتقال‌های عمده از سرشاخه‌های کارون مانند طرح بهشت‌آباد و ادامه طرح کوهرنگ سه، نگرانی‌ها و واهمه‌های جدی در پایین‌دست ایجاد کرده است.
این استاد علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: در این 15 سال سمینارها، کنفرانس‌ها و جلسات زیادی برگزار و تصمیم‌گیری‌های زیادی نیز در حوزه وزارت ایجاد شده است، متأسفانه جلسات متفرق بودند و افراد مخالف به‌طور مجزا و موافقان هم به‌طور جداگانه جلسات خود را برگزار و مواردی را مطرح می‌کردند اما هیچ‌گاه تعامل و هم‌اندیشی بین این دو دسته فکری وجود نداشت که یک راهکار درست اتخاذ شود.
قمشی گفت: از سال 92 مسائل اجتماعی نیز در رابطه با انتقال آب در استان‌های مختلف به‌طور فراگیر آغاز و مقدار زیادی از این مباحث به مردم و اجتماع منتقل شد، انتظار می‌رفت متولیان امر به‌خصوص وزیر نیرو 2 طرف این ماجرا را در یک نشست گردهم می‌آوردند که تصمیم معقولی گرفته شود، اما این آرزو تاکنون محقق نشده است.
وی گفت: التبه دستگاه‌های دیگری نیز سعی کردند که جلسات مشترکی برگزار کنند اما توفیقی حاصل نکردند؛ به‌طور مثال نهاد ریاست‌جمهوری و اتاق‌های فکر استانی حدود 2 سال پیش درصدد تشکیل چنین نشستی بودند اما یکی از استان‌های دخیل اعلام کرد که حاضر به شرکت نیست و تعامل مشترک شکل نگرفت.
این استاد دانشگاه گفت: کشور ما به‌قدر کافی با مسائلی مانند تنوع قومیتی، مذهب و ... مواجه است که شرایط اجتماعی خاصی را ایجاد کند، چنین مسائلی شرایط اجتماعی را تاحدودی برای کشور از روند عادی خارج می‌کندف حال اگر مسأله دیگری که برای آینده و امنیت کشور اهمیت دارد، اضافه شود می‌تواند مسائل حادتری ایجاد کند؛ بنابراین لازم است که چنین مسائلی به مردم یا اجتماع کشیده نشود یا مردم قانع شوند.
مشاور استاندار خوزستان در امور مدیریت آب و صیانت از رودخانه‌های استان گفت: بر این اساس اولین قشری که باید قانع شوند، متخصصان و کارشناسان امر هستند. این نشست نیز که این گفتمان از قشر دانشگاهی آغاز شود، با این هدف بوده است. در شأن کشور و جامعه فرهیخته ما نیست که نتوانیم با یکدیگر صحبت و ننتیچه‌گیری درستی را استخراج کنیم.
قمشی گفت: باید شروع‌کننده گفت‌وگو بین مناطق باشیم و در راستای معضلی که می‌تواند مسائل حادی ایجاد کند، گام برداریم. برای این نشست نیز از اقشار مختلف در دانشگاه‌های لرستان، تهران، شهرکرد، اصفهان، صنعتی اصفهان، مسئولان وزرات نیرو، سازمان آب و برق خوزستان و محیط زیست دعوت شد که همه استقبال کردند.
وی همچنین گفت: در ادامه این نشست سه کمیسیون تخصصی برای بررسی مسائل انتقال آب درون استان خوزستان، حوزه‌های انتقال آب و استان‌های فلات مرکزی که دچار مشکل آب هستند برگزار می‌شود، انتظار می‌رود همه مباحث منتقل شود و بتوانیم نتایج خوبی بگیریم.
