جان‌مان رفت چه‌برسد به بازارمان/ نظر کسبه‌اطراف میدان‌ولیعصر از مجتمع‌تجاری وسط میدان پس از ۸سال ساخت‌وساز
پس از چهارراه تاریخی ولیعصر و میدان امام حسین (ع) دیروز چهره تازه میدان ولیعصر هم برای شهروندان رونمایی شد و در مراسمی با حضور شهردار تهران و مدیران شهری، پلازای ولیعصر یا «ایوان انتظار» آماده فعالیت شد. میدانی که در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی، یکی از میادین پررفت‌و‌آمد و مهم شهر بود در هشت سال گذشته برای عملیات نوسازی از چشم شهروندان پوشانده شد و تنها گرد و خاک و صدای ابزار آلات در حال فعالیت در آن دیده و شنیده می‌شد، حالا تبدیل به زیرگذری در هفت طبقه و با ۴۲ هزار متر مربع زیربنا، ۳هزارمتر مربع فضای فرهنگی و ایستگاه خطوط ۳ و ۶ مترو شده است.
اگر چه هنوز بسیاری از مردم اطلاعی از چهره تازه این میدان ندارند اما بعضی از کارشناسان شهری و معماران در ماه‌های گذشته، چنین پروژه‌ای را در راستای اولویت «سواره بر عابر پیاده» دانستند و نسبت به گسترش چنین روندی که منجر به مهاجرت یا به اصطلاح کوچاندن مردم به زیر زمین می شود، اعلام نگرانی کردند. با این حال و در کنار چنین انتقاداتی کسبه اطراف این میدان از بازگشایی آن به هر شکل و شیوه‌ای استقبال می‌کنند و امیدوارند که این میدان به روزهای زنده و پویای خود نزدیک شود؛ دورانی که به گفته بازاریان قدیمی حالا بیش از ۸ سال از آن می گذرد.
جان‌مان رفت چه برسد به بازارمان
اگرچه در این هشت سال که میدان ولیعصر درحال بازسازی بود کارکرد بسیاری از مغازه‌های اطراف دایما تغییر می‌کرد اما بعضی از آنها هم سال‌هاست که هویت خود را حفظ کرده‌اند. «حسین» همراه خانواده‌اش نزدیک به ۳۰ سال است که در ضلع غربی این میدان مغازه کفش فروشی دارد.
او درباره تجربیات زندگی و کارش در این میدان می‌گوید: «۸ سال پیش اینجا جای سوزن انداختن نبود، از بس‌که رفت‌و‌آمد زیاد بود اما در این سال‌ها هر روز خلوت‌تر و مرده‌تر شد؛ انگار که میدان تبدیل به یک پیاده‌رو شده بود. تا دو سال پیش پیاده‌رو این میدان کمتر از یک متر بود و دور میدان کاملا پوشانده شده بود. معلوم است که در این فضا امکان کسب‌و‌کار هم کم می‌شود. مردم کم‌کم با این میدان قهر کردند.»
او که از طرح تازه میدان اطلاعات چندانی ندارد درباره احتمال تاثیر این بازگشایی بر کار خود هم می‌گوید: «اگر آن پایین تجاری و فروشگاه شود که کسبه لطمه می‌بینند ولی درکل همین‌که قرار است چشم‌مان میدان را ببیند نه گونی‌ها و حصار، جای شکرش باقی است.»
«رضا» هم سالیان سال است که در نبش شرقی این میدان مغازه «پیراشکی و شیرکاکائو داغ» دارد. آن‌طور که خودش می‌گوید این مغازه کوچک روزگاری رونق خاصی داشت و چندین نفر برای او کار می‌کردند. او هم از ماموران مستقر در گوشه‌گوشه میدان و آب‌پاشی و تمیزکاری آن فهمیده که امروز قرار است اتفاق تازه‌ای بیفتد: «این چند سال از بس گرد و خاک خوردیم جان‌مان رفت، چه برسد به بازار و کسب‌و‌کارمان، الان که شب عید است و می‌بینی که بیکار نشستیم. حالا هم توکل به‌خدا. باید ببینیم این زیر چه خبر می‌شود.»
نارضایتی از ۸ سال ساخت‌و ساز در یکی از مهم‌ترین میادین شهری، بی‌اطلاعی از برنامه‌های شهرداری برای غرفه‌های درنظرگرفته شده در طبقات این میدان و همچنین رضایت از اینکه بالاخره چهره تازه‌ای از این میدان رونمایی شد، فصل مشترک سخنان بسیاری از کسبه اطراف میدان ولیعصر است. آنها امیدوارند که این افتتاحیه و زیرگذر جان و حیات تازه‌ای به این میدان ببخشد.
قالیباف: ایوان انتظار به فعالیت‌های فرهنگی و هنری تبدیل می‌شود
مجموعه افتتاح‌شده زیرگذر میدان ولیعصر دارای هفته طبقه یا تراز است که دو طبقه به گونه‌ای طراحی‌شده که امکان رفت‌و‌آمد و نشستن مردم وجود دارد و در این دو طبقه غرفه‌هایی هم طراحی شده است. تراز یک (سطح خیابان ـ عمق صفر) برای ورود مسافران به پلازا و ایستگاه تراز ۲ جهت تردد عابران پیاده در جهات مختلف، تراز ۳ به عنوان سالن فروش بلیت و دسترسی خط ۳ و ۶، تراز ۴ به عنوان سالن توزیع مسافر، تراز ۵ سکوی ایستگاه خط ۳، تراز ۶ با کاربری فضای تأسیساتی و اتاق‌های فنی خط ۶ و تراز ۷ سکوی ایستگاه خط ۶ است.
شهردار تهران دیروز و در مراسم افتتاحیه این زیرگذر، آن‌را فرصت بزرگ اجتماعی و فرهنگی برای تهران دانست و اعلام کرد که شهرداری نگاه اقتصادی به این پروژه ندارد. «محمدباقر قالیباف» از برنامه‌ریزی برای نصب یک نماد شهری در ایوان انتظار میدان ولی عصر (عج) هم خبر داد و گفت: «پیش بینی های فنی لازم برای نصب این نماد صورت گرفته اما نیاز است که برای این کار مسابقه بین المللی با حضور هنرمندان و طراحان داخلی و خارجی با موضوع انتظار برگزار شود.»
معمار و پژوهشگر امور شهری: با تبدیل میادین به گودال‌باغچه موافق نیستم
«پلازا» اصطلاحی با ریشه اسپانیایی است که در ادبیات شهرسازی و معماری به معنای محل و معبری که در آن پیاده رو بر سواره‌رو و خودرو غلبه دارد به کار می‌رود. مطابق این تعریف و براساس برخی برنامه‌ریزهای شهری قرار است که در ۳۰ مورد از میادین شهری تهران، پلازا ساخته شود. اما برخی کارشناسان شهرسازی و معماری، طراحی تازه میدان ولیعصر را در تناقض با این تعریف می‌دانند و معتقدند فرستادن مردم به زیر زمین و تخلیه میادین از عابران و در خدمت سواره‌ها، به معنای توسعه مناسب فضای شهری نیست.
«گیتی اعتماد»، معمار و پژوهشگر امور شهری با تاکید بر این موضع می‌گوید: « من با این شیوه شهرسازی و گودال‌باغچه ساختن از میدان های مهم موافق نیستم. ما برای میدان محمدیه طرحی دادیم ولی الان آنجا یک خروجی اضطراری مترو قرار دادند. آنجا میدان باسابقه و تاریخی است که به اسم میدان اعدام هم شناخته می‌شود. ما گفتیم که در مقابل مرگ و اعدام بیایم نماد جاودانگی و زندگی قرار دهیم ولی الان وسط میدان قرار است خروجی اضطراری قرار دهند.»
او در ادامه می‌گوید: «خالی‌کردن چهارراه‌ها و میدان ها از مردم، کار وحشتناکی است و در مورد چهارراه ولیعصر هم اتفاق افتاد. من با شهردار آن منطقه که معمار هم بود حرف زدم و گفتم این خیابان نماد یک زندگی شهری و مدنیت بوده است ولی الان شهر و میدان تاریخی ولیعصر تبدیل به یک سواره‌رو شده است. اگر شهر بخواهد زنده و پویا باشد باید مردم حضور داشته باشند. ما با دست خود اولویت را به ماشین‌سواری می‌دهیم و می‌گوییم چرا شهر آلوده است. وقتی امکان پیاده‌روی را سخت می‌کنیم مردم را تشویق به سمت سفر و خرید ماشین می‌کنیم. این سیاست مردم را به سمت سواره شدن و همچنین خودروهای تک‌سرنشین پیش می‌برد.»
اعتماد معتقد است که در معماری جدید تهران کمتر به زیباسازی شهر توجه شده و نشانه‌ها و ایستگاه‌های مترو را چندان زیبا نمی‌داند و این درحالی‌است که در بسیاری از شهرهای مهم دنیا، مترو تبدیل به فضایی فرهنگی با نمادهای بومی و هنری شده است. اما در کنار این انتقادات، چه کسی مقصر این وضعیت است و چگونه می‌توان با این شیوه شهرسازی مقابله کرد؟
نائب‌رئیس انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار و شهرساز در این باره می‌گوید: «در چنین مواردی نمی‌توان تنها یک نفر و یا یک مجموعه خاص را مقصر دانست؛ شهردار تنها یک نفر است و هم مشاوران و هم پرسنل مختلف شهری در این شرایط مقصر هستند. اعضای شواری شهر مقصر اصلی هستند چون وظیفه آنها نظارت بر عملکرد مدیریت شهری است، نظارت باید با اعضای شورا باشد که متاسفانه این اقدام به درستی صورت نمی‌گیرد. همه با هم مقصریم و حتی من شهرساز هم به واسطه سکوتم دربرابر این پروژه‌‌ها مقصر هستم و نمی‌توان این شرایط را به اشتباه یک نفر یا یک مجموعه کاهش داد.»
این پژوهشگر امور شهری، میدان مشق و پیاده‌رو خیابان ۱۵ خرداد را نمونه‌هایی از عملکرد مناسب تیم کنونی مدیریت شهر تهران می‌داند ولی معتقد است که گسترش تقدم سواره بر عابران پیاده در میدان های مهم شهر بسیار نگران‌کننده است.
