راه‌هایی برای بهبود فرهنگ و هنر کشور

رویداد۲۴ ۱. بخشی از علاقه‌مندان به تئاتر، ازجمله «دانشجویان»، «خبرنگاران» و «منتقدان»، از تمکّنِ مالی لازم برای دیدن برخی تئاتر‌ها برخوردار نیستند؛ بنابراین دولت باید در سال ۹۸ با استفاده از محل یارانه‌های فرهنگی، ترتیبی اتخاذ کند تا قشر متوسطِ کم‌درآمد، آثار هنری را با هزینه‌های کمتری ببینند. اگر این مهم صورت نگیرد، طبقه‌های اجتماعیِ گفته‌شده، نمی‌توانند نظرات انتقادی خود را درباره‌ی این آثار ابراز کنند؛ و در خلأِ نظراتِ انتقادی این اقشار فرهیخته، اما کم‌درآمد، ممکن است شاهد افت کیفیت برخی از سبک‌های هنری در تئاتر باشیم.

۲. ضرورت ایجاد سرمایه‌ی اجتماعی و نشاط و آرامش در فضای شهری ایجاب می‌کند تا پخش فیلم در پارک‌ها، کنسرت‌ها و تئاتر‌های خیابانی افزایش یابد. با توجه به شرایط سخت اقتصادی، می‌توان با حمایت و دست‌کم، عدمِ مزاحمت برای این دسته از هنرمندانِ خیابانی، اندکی فضای شهر‌ها را در ایامى مانند نوروز تلطیف کرد.

۳. شفاف‌سازی در عرصه بودجه فرهنگی - هنری الزامی است؛ برخی سازمان‌ها و افراد به اسم تئاتر و سینما بودجه می‌گیرند ولی فعالیتی حداقلی در تئاتر و سینما دارند و یا برخی از هنر به مثابه پولشویی استفاده می‌کنند یا سعی می‌کنند تفکر خاصی را در قالب هنر به جامعه القا کنند و راه را بر تمایزات فرهنگی جامعه ببندند.

۴. عدم اهمیت به مناسبت‌هاى فرهنگى و وضعیت اسفبار مسابقات فرهنگی مدارس، رهاسازی دانش آموزان پس از کسب مقام و عدم توجه به هنر در آموزش پایه، موضوعی است که در طول سال‌ها شاهد آن بودیم. یادمان باشد استعدادیابی و پرورش آن‌ها یک اصل است.

۵. فرهنگ، تزریق‌شدنی و دستوری نیست. هرچند در برخی موارد تقنین می‌تواند فرهنگ‌ساز باشد؛ اما برای شکوفایی فرهنگی، اول از همه باید بحث آموزش فرهنگ را جدی گرفت که آن نیز در مدارس اتفاق می‌افتد! چیزی که اهمیت زیادی به آن داده نمی‌شود. از طرفی، مدارس پر شده از بخش‌نامه‌های مربوط به مسابقاتی که اصلاً ذائقه دانش آموز امروزی را در نظر نمی‌گیرد. بها دادن به آثار هنری نه تنها پرورش دانش آموز است، بلکه کاهش وابستگی دانش آموز به فضای مجازی است، فضایی که متاسفانه سرشار از محصولات خارجی است.

۶. سرعت پیشرفت تکنولوژی باعث بهبود بهره‌وری در نحوه‌ی مصرف فرهنگ شده است؛ بنابراین نسل فعلی و جوان‌تر، فرهنگ را سریع‌تر از پدر و مادر خود می‌گیرند. گوشی هوشمند یک نمونه شگفت‌انگیز از این است که در عرض چند ثانیه می‌توان از طریق یک دستگاه به تعداد زیادی از کتاب‌ها، موسیقی، گفت‌وگو، آثار هنری و... دسترسی پیدا کرد که باید از این فضا برای ارتقای سطح فرهنگ جامعه استفاده کرد نه اینکه در حالتی منفعلانه، آن را رها کرد یا صرفاً به برخورد قهری اکتفا کرد. نمونه اقدام خوب در این فضا، جشنواره کودک آنلاین است که براى اولین بار تولید داخلی را به این فضا وارد کرد.

۷. متأسفانه این باور در بین مسئولان وجود دارد که چانه‌ی فرهنگ کوچک است؛ چراکه تنها هفت‌دهم درصد بودجه‌ی سالانه به فرهنگ اختصاص دارد؛ یعنی کمتر از یک درصد بودجه‌ی کل کشور! این در حالی است که کشور اتریش، بعد از جنگ نخست جهانی، کمک‌های مالی کشور‌های اروپایی را برای زیرساخت‌های فرهنگی، چون سالن‌های اپرا و نمایش و گالری خرج کرد! اما در ایران اساساً هنر را یک موضوع فرعی می‌دانند.

۸. انتقاد از وزارت ارشاد بابت تخصیص تنها ۵ میلیارد تومان به تئاتر در سال ۹۷. هرچند این مبلغ در سال جدید به ۳۲ میلیارد تومان رسیده، اما معلوم نیست چه مقداری از آن تخصیص یابد. در حالی که در تهران در هر شب حدود ۱۲۰ اجرای تئاتر داریم.

۹. متأسفانه، علی‌رغم مخالفت من و اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس، به پیشنهاد وزارت ارشاد و تصویب کمیسیون تلفیق، سال ۹۸ باید ۱۰ درصد از فروش کنسرت‌ها در کلان‌شهر‌ها به جیب دولت واریز شود. این مصوبه بهای بلیت را افزایش داده و نه تنها مردم را دلسرد مى کند، بلکه این مبلغ نه یارانه براى ورود دانشجوی هنر و دیگر طبقات می‌شود و نه جهت تخصیص عمرانی صرف می‌شود.

۱۰. احضار کارگردانان تئاتر به دادسرا براى یک اجرا و حتی بازداشت موقت آن‌ها، اقدامی بازدارنده است. در عرصه هنر راه‌های دیگری براى تذکر دادن وجود دارد!

۱۱. امروزه اهل هنر، از کمبود مخاطب رنج می‌برند. در این شرایط و بدون حمایتِ بی‌دریغ و بی‌منتِ دولت به هنر، هنرمند به دنبال جلب رضایت اوست. یعنی در اینجا در دوگانه‌ی هنر و فروش، دومی برنده می‌شود و به‌تدریج چیزی از هنر ناب و فاخر باقی نمی‌ماند. از طرفی، حمایتِ هدفمند دولت از هنرمند، باعث می‌شود هنرمند اثری خلق کند برای جلب رضایت دولت! و در اینجا نیز باز با نابودی هنر ناب مواجه می‌شویم.
این دو مورد، مهم‌ترین نقد امروز به هنر ایران است. هنرمند برای فروش بیشتر، دست به تولید اثر هنری‌ای می‌زند تا پول بیشتری درآورد یا برای اینکه بودجه‌ای از فلان نهاد بگیرد، خود را در قالب خواسته‌های آن نهاد عرضه می‌کند. تا زمانی که هنر از این دو معضل رهایی نیابد، امید به داشتنِ هنر فاخر و فرهنگ فاخر در جامعه، دور از انتظار است.

*عضو کمیسیون فرهنگی مجلس دهم