هیاهو برای هیچ!/ دربی ایرانی؛ جدالی بدون هویت تاریخی
رویداد۲۴ رشد و گسترش فوتبال بدون شک وابستگی تام و تمامی به تماشاگرانی دارد که با حضور در ورزشگاه‌ها و حمایت از یک تیم خاص این رشته ورزشی را بدل به مهم‌ترین و پُرطرفدارترین رشته ورزشی در سراسر دنیا کرده است.
یک ورزشگاه خالی هیچ جذابیتی برای هواداران و تماشاگران فوتبال ندارد و این ورزشگاه پُر از تماشاگر پُرشور است که فوتبال را بدل به یک پدیده جهان شمول می‌کند. همین پُرطرفدار بودن و ماهیت جهان شمول فوتبال است که باعث شده این پدیده به پدیده‌ای هویت بخش برای سراسر مردم جهان بدل شود. هر تیم باشگاهی فلسفه خاصی دارد و ریشه‌های باشگاه‌ها از از ایدئولوژی‌های خاصی تغذیه می‌کنند.
در سالیان دور هواداران فوتبال صرفاً هوادار فوتبال نبودند. آن‌ها با انتخاب تیم‌شان هویت خودشان را انتخاب می‌کردند. تیم‌های فوتبال صرفاً یک تیم فوتبال نبودند. بلکه نماد یک ایدئولوژی خاص یا یک فرهنگ بومی بودند. مشهورترین مثال این تقابل هویت بخش ال‌کلاسیکو است که هنوز با اختلاف زیاد مهم‌ترین و حساس‌ترین بازی باشگاهی در سطح جهان است.
بارسلونایی‌ها از کاتالان می‌آیند. کاتالان ناراضی از حکومت مرکزی که همین یکی دو سال پیش بود که تصمیم گرفتند مقابل دولت مرکزی اسپانیا بایستند؛ ایستادگی که با واکنش سریع دولت اسپانیا مواجه شد و حتی کار را به جایی رساند که گوآردیولا از دست دادن با خوان کارلوس پادشاه اسپانیا اجتناب کند. رقیب بارسلونا، اما یک تیم سلطنتی و محافظه‌کار و دست راستی است که همگان آن‌ها را فرزندان ژنرال فرانکو می‌دانند. ژنرال فرانکویی که بعد از هیتلر و موسلینی مشهورترین دیکتاتور اروپا است.
حساسیت‌ها به قدری زیاد است که انتقال مستقیم یک بازیکن از بارسا به رئال واکنش‌های خشم‌آلودی به همراه دارد. مشهورترین واکنش هواداران به چنین نقل و انتقالاتی ماجرای سر خوکی است که هواداران بارسا مقابل پای لوئیز فیگو انداختند. کله خوکی که تا به امروز بدل به مهم‌ترین نماد نفرت میان هواداران رئال و بارسا بدل شده است. نفرتی که ریشه در تاریخ دو باشگاه دارد و حتی رونالدینیو توسط هواداران رئال مادرید نتوانست ذره‌ای از این آتش نفرت را خاموش کند.
عوامل هویت بخش تنها محدود به کشور اسپانیا و دو تیم بارسا و رئال نیست. در انگلستان اوضاع از این هم پیچیده‌تر است و دربی‌های بریتانیایی هم دست کمی از دربی‌های اسپانیایی ندارند. مهم‌ترین دربی بریتانیا که با مذهب گره خورده دیدار دو تیم گلاسکو رنجرز و سلتیک است. رقابتی قدیمی و جنجالی بین دو تیم با دو مذهب متفاوت. گلاسکویی‌های پروتستان در جدال با سلتیکی‌های کاتولیک.
حتی تغییر ماهیت فوتبال و بدل شدن آن به یک سرگرمی بزرگ باعث نشده که این دربی سنتی از حالت جنجالی خود خارج شود. بعد از ورشکستگی باشگاه رنجرز مدتی از رقابتی حساس بین این دو تیم خبری نبود تا این‌که امسال رنجرز با هدایت استیون جرارد اسطوره لیورپول توانست با یک گل سلتیک قدرتمند را شکست دهد و بازگشت باشکوهی به سطح اول فوتبال اسکاتلند داشته باشد.
دربی لندن بین آرسنال و لیورپول هم دیگر دربی حساس بریتانیا است که قدمت آن به صد سال قبل برمی‌گردد. اولین جنجال‌ها بین این دو تیم به سال ۱۹۱۹ بر می‌گردد. در سال ۱۹۱۹، تعداد تیم‌های دسته اول از ۲۰ به ۲۲ افزایش یافت. پس باید دو تیم به تیم‌ها اضافه می‌شد. چلسی که فصل را در رده نوزدهم جدول تمام کرده بود و باید سقوط می‌کرد، اولین جایگاه برای حضور در فصل بعد به دست آورد. دومین جایگاه به نظر می‌رسید به تاتنهام بیستم جدولی یا بارنزلی، که در دسته دوم به مقام سومی رسیده بود، برسد. اما آرسنال، تیم ششم جدول (که بعد‌ها مشخص شد به دلیل تفاضل گل باید در رده پنجم قرار می‌گرفت و اتحادیه آن را در سال ۱۹۸۰ تصحیح کرد)، موفق شد با کسب ۱۸ رأی، جایگاه دوم برای حضور در لیگ بعد را کسب کند. تاتنهام در آن رأی گیری ۸ رأی بدست آورد و بارنزلی صاحب ۵ رأی شد. این آغازی بر یک دشمنی سخت و شدید بین این دو تیم شمال لندنی بود.
در آن سال‌ها، ادعا‌هایی بود که مدیر عامل آرسنال، سر هنری نوریس، قرارداد‌های مخفیانه‌ای برای به دست آوردن آن جایگاه بسته است، چیزی که هنوز هم ثابت نشده است. این جنجال‌ها تا به امروز داشته و طرفداران آرسنال روزی طرفداران آرسنال روزی را در سال که تاتنهام دیگر نتواند فصل را بالاتر از آن‌ها تمام کند، جشن می‌گیرند و آن راسنت تاترنهامینگز دی می‌نامند. آن‌ها دوشنبه هفته جاری این روز را جشن گرفتند. همین‌طور طرفداران اسپرز نیز روز ۱۴ آوریل را جشن می‌گیرند و نام آن را سنت هاتسپر دی گذاشته‌اند.
۱۴ آوریل، سال‌گرد پیروزی ۱-۳ تاتنهام برابر آرسنال در اف. ای. کاپ ۱۹۹۱ است. تاتنهام در سنت هاتسپر دی سال ۲۰۱۰، آرسنال را در وایت هارت لین با نتیجه ۱-۲ شکست داد. در ایتالیا هم دربی‌های مهمی برگزار شده و می‌شود. یکی از دربی‌های مهم ایتالیا دلا کاپیتاله بین دو تیم پایتخت نشین رم و لاتزیو است.
رمی‌ها به طبقات پایین شهر تعلق داشته و همیشه نماینده طبقه فرودست جامعه هستند و لاتزیو هوادارانی از طبقات متوسط به بالا دارد. علاوه بر این لاتزیو داغ ننگ حمایت دوچه (موسولینی) را هم به دوش می‌کشد. دو حرف اس که در ابتدای لوگوی این باشگاه قرار دارد نمادی از گرایش‌های فاشیستی لاتزیو در طول تاریخ است.
هنوز سلام‌های فاشیستی دی کانیو متعصب در یاد هواداران فوتبال هست که بعد از هر گل برای لاتزیو آن را به هواداران نشان می‌داد. با این حال هواداران لاتزیو در سال‌های اخیر با گرفتن مواضع آزادیخواهانه نسبت به مردم فلسطین توانسته‌اند دیدگاه‌ها را نسبت به خود تغییر دهند.
به گزارش رویداد۲۴ دیگر دربی مهم فوتبال ایتالیا دربی دلامادونینا است. جدالی تاریخی بین دو تیم میلانی آ. ث. میلان و اینترمیلان. باشگاه فوتبال و کریکت میلان در دسامبر ۱۸۹۹، توسط چند مرد انگلیسی تاسیس شد. هربرت کیلپینِ متولد ناتینگهام، که به عنوان بنیانگذار باشگاه میلان شناخته می‌شود، این بازی زیبا را به منطقه لومباردی آورد و به عنوان اولین مربی و بازیکن مهم، کار خود را در میلان شروع کرد. کیلپین با کمک تاجری به نام آلفرد ادواردز از منطقه شراپشایر، که به اولین رئیس این باشگاه تبدیل شد، کار خود را شروع کرد.
او در این راه، از کمک‌های افرادی مانند ساموئل ریچارد دیویس و دیوید الیسون - اولین کاپیتان- نیز بهره برد. مدت زیادی از ثبات باشگاه نگذشته بود که تنش‌های داخلی، که انعکاس سیاست‌های کشور ایتالیا بود، باعث شد این باشگاه به دو قسمت تقسیم شود. رشد ناسیونالیسم، بر ساختار فوتبال در این کشور اثر گذاشت. در سال ۱۹۰۸، فدراسیون فوتبال ایتالیا دو عنوان و نهاد تاسیس کرد، رقابت‌های قهرمانی فدرال، اجازه حضور بازیکنان خارجی را می‌داد، اما رقابت‌های قهرمانی ایتالیا، این اجازه را نمی‌داد.
کیلپین از این امر بسیار ناراحت شده بود، یک سال بعد، در نتیجه عدم تفاهم اعضای باشگاه میلان، اینترنازیوناله به وجود آمد. این اسم، از اصل انترناسیونالیسم، الهام گرفته بود، به عنوان مثال آن‌ها چندین بازیکن سوئیسی در ترکیب داشتند و شاید شگفتی نباشد، اما آن‌ها در آن دهه بیشتر از میلانی که تا سال ۱۹۵۱ برای کسب اسکودتویی دیگر در تلاش بود، موفقیت کسب کردند. جدایی طلبی آن ها، الهام بخش هنرمندی مانند جورجو موجانی شد و توسط افراد ثروتمند و روشن فکر نیز تحت حمایت قرار گرفت و باعث شد اینتر به عنوان یک باشگاه برجسته شناخته شود، در نتیجه، دربی‌های این دو تیم، به جنگی میان اختلافات فکری و سیاسی دو حزب مخالف تبدیل شد که در طول زمان، از شدت آن کاسته شد. این رقابت حساس تا به امروز ادامه داشته و همیشه جنجال‌های زیادی را برانگیخته است.
در آلمان مهم‌ترین دربی بین شالکه و دورتموند برگزار می‌شود. دربی که به دربی روهر معروف است. ریشه اختلافات این دو تیم به زمانی بازمی‌گردد که دورتموند نماینده مردم ناراضی روهر و شالکه تیمی وابسته به امپراتوری پروس بود. ریشه این اختلافات تا به امروز ادامه داشته است و همین مسئله باعث می‌شود این دربی در حساس‌ترین شکل خودش برگزار شود.
به گزارش رویداد۲۴ در سال‌های اخیر و با هرچه صنعتی شدن فوتبال این ریشه‌های هویتی کم‌رنگ و کم‌رنگ‌تر شده‌اند. دیگر کمتر هواداری پیدا می‌شود که به خاطر تعلق خاطر به یک تفکر سیاسی از تیمی حمایت کند. این مسئله استقلال و پرسپولیس را هم در برمی‌گردد. دو تیمی که از ابتدا وابسته به حکومت پهلوی بودند. در این سال‌ها هویت خود را به تدریج از دست داده‌اند.
کمتر هواداری را پیدا می‌کنیم که از تاریخچه و ریشه پیدایش این دو باشگاه خبر داشته باشد و همه جنجال‌ها محدود شده به هیاهو‌های مجازی. دربی امروز البته یکی از حساس‌ترین دربی‌های سال‌های اخیر است. رتبه دو تیم در جدول باعث شده که جدال امروز علاوه بر جنبه حیثیتی معمولی که دربی‌ها دارند به خاطر موقعیت دو تیم در جدول بدل به جنگ قهرمانی شده است.
دربی امسال برای این دو تیم بیش از یک دربی است. برد در این بازی مساوی است با هموار شدن راه قهرمانی. اما مسئله دربی استقلال و پرسپولیس برد و باخت نیست. دربی در این سال‌ها از هویت تهی شده است. مسئله اینجاست که این دو تیم مانند تیم‌های اروپایی از هویت تاریخی مشخصی برخوردار نیستند. هر دو از یک آبشخور فکری زاده شده‌اند و همین مسئله باعث شده تفاوت چندانی با هم نشده باشند. اگر استقلال را به واسطه ریاست تیمسار خسروانی، تاج می‌نامیدند رشد پرسپولیس هم وابستگی تام و تمامی داشت به بورژوآزی مورد حمایت محمدرضا شاه.
پرسپولیسی‌ها معتقدند استقلال از ابتدا تیمی حکومتی بوده، غافل از آنکه تیم پرسپولیس هم هیچگاه تیمی نبوده که همچون باشگاه لیورنو هزینه‌های آن توسط اتحادیه‌های کارگری داده شود!
نبود یک هویت تاریخی مشخص باعث می‌شود این دربی با وجود تمام جنجال‌هایش کلاسی پایین‌تر از دربی‌های جهانی داشته باشد. هویتی که مدت‌هاست از فوتبال ایران دریغ شده و اگر خوب نگاه کنیم مشکلات فوتبال ایران به نبود همین هویت باز می‌گردد. دربی استقلال و پرسپولیس فارغ از نتیجه آن پیوستار تاریخی ندارد.
جنجال هواداران آن ریشه سیاسی و اجتماعی ندارد و هیچ کدام از هواداران دو تیم نمی‌توانند برای حمایت‌شان دلایل جدی بیاورند. اگر به عقب برگردیم و به تاریخ نگاه کنیم این دو تیم یک ریشه دارند. عنصر تمایزبخشی وجود ندارد که هویت این دو باشگاه را از هم جدا کند. همین مسئله باعث می‌شود در سطح جهانی جزو دربی‌های درجه یک نباشد. فقط می‌توانیم اُمیدوارباشیم که بازی خوبی مشاهده کنیم؛ از دربی ایرانی بیشتر از این نمی‌توان توقع داشت.
