ریشه مفاسد اقتصادی در ایران

رویداد۲۴ صادق زیباکلام در یادداشتی نوشت:

 

در پاسخ به این پرسش اساسی که چرا مبارزه با فساد آنچنان که باید و شاید از سوی جامعه به آن اقبال نشان داده نمی‌شود می‌توان گفت حداقل در میان اقشاری از جامعه که از تحصیلات نسبتا پایین‌تری برخوردار هستند، به سختی به این باور می‌رسند که مبارزه با فساد جدی است. می‌ماند لایه‌های نخبگان و اقشار تحصیلکرده کشور که آن‌ها سوالی دارند که چرا هیچ یک از مسئولانی که مدعی مبارزه با فساد هستند تا به امروز به این پرسش پاسخ نداده‌اند که چرا به‌رغم آنکه این همه سختگیری در انتصاب و گزینش مدیران اجرایی وجود دارد و همچنین با وجود آنکه مراقبتی به نسبت سایر کشور‌ها موثرتر به نظر می‌رسد، تا این میزان فساد فراتر شده و رو به افزایش است؟

 

اگر روزی یک مقام و یا یک مسئول در کشورمان به این پرسش اساسی پاسخ داد، در آن زمان می‌توان اعتماد کامل به این موضوع داشت که مبارزه با فساد جدی‌تر شده‌است. در غیر این صورت اگر عده‌ای دستگیر و زندانی شوند و شفافیت لازم وجود نداشته باشد، آن دلایل و عواملی که فساد در آن به‌وجود می‌آید باقی خواهد ماند.

 

اینکه گفته می‌شود یکی از راهکار‌های مبارزه با فساد، شفافیت اقتصادی است، نیز می‌توان گفت مسائلی همچون راهکار‌های افزایش سیستم‌های مراقبتی، شفاف‌سازی اقتصادی و... باید از حد شعار فراتر بروند. فقط و فقط تنها مساله اساسی در اقتصاد ایران این است که اقتصاد کشور یک اقتصاد دولتی است و منشأ مفاسد در اقتصاد دولتی نهفته است که خودبه‌خود ایجاد رانت می‌کند.

 

مادامی که اقتصاد ایران دولتی باقی بماند فساد ریشه‌کن نمی‌شود. آنچه که در کشور طی سال‌های گذشته تحت عنوان خصوصی‌سازی صورت گرفت عملا نمی‌توان از آن تحت عنوان خصوصی‌سازی نام برد. در چنین خصوصی‌سازی نهاد‌های دیگر دولتی و شبه‌دولتی مالک شدند. به عبارت دیگر یعنی دولت از یک جیب خود برداشت و در جیب دیگر خود گذاشت.

 

چنین مدل خصوصی‌سازی با مشارکت واقعی مردم و بخش خصوصی همراه نبود. این نکته را باید در نظر داشته باشیم که مشارکت واقعی مردم زمانی می‌تواند صورت گیرد که اقتصاد ایران از اقتصاد دولتی به‌طور کامل خارج شده و به اقتصاد آزاد مبدل شود. به عبارت دیگر یعنی همان اقتصادی که در هند، ژاپن، فیلیپین، سنگاپور، مالزی و... است. این چنین اقتصادی سبب شده تا فساد در این کشور‌ها ده‌ها مرتبه کمتر از ایران باشد.

 

اگر اقتصاد کنونی ایران را با کشور‌هایی که دارای اقتصاد آزاد هستند مقایسه کنیم خود گویای همه‌چیز است. به عنوان نمونه اقتصاد کشور‌های سوسیالیستی و کمونیستی هم فاسد و درمانده و غیر قابل رقابت بودند، اما از زمانی که نظام سوسیالیستی و کمونیستی سقوط کرد شاهد آنیم که کشور‌هایی همچون لهستان، مجارستان و بسیاری از کشور‌های اروپای شرقی سابق مبدل به اقتصاد‌های موفق شده‌اند. تا زمانی که چنین روندی ادامه پیدا کند استمرار فساد ادامه خواهد یافت. نسخه درمان چنین مساله‌ای اقتصاد آزاد آدام اسمیت بوده که امتحان خود را در کشور‌های دیگر پس داده‌است.