همسایه در مقابل همسایه/ صادرات سیمان ایران به عراق چگونه کاهش یافت؟

رویداد۲۴ آنچه در برنامه ریزی دولت برای افزایش صادرات ذکر شده، این است که کشورهای همسایه در اولویت قرار داشته باشند. رضا رحمانی وزیر صنعت نیز گفته هرچند کشورهای آفریقایی ظرفیت خوبی برای واردات محصولات ایرانی دارند، اما صادرات به این کشورها ناچیز است و صادرات به کشورهای منطقه در اولویت قرار گرفته است. بازار عراق برای صادرکنندگان ایرانی، یکی از بازار‌های استراتژیک به‌شمار می‌رود. این بازار سال‌هاست جزء پنج کشور مقصد صادراتی کالا‌های ایرانی به شمار می‌رود و تولیدکنندگان صنایع مختلف. این بازار البته چند ماهی است که مثل سابق سودی ندارد.

میزان صادرات فولاد به عراق ماه‌هاست کاهش یافته است. میزان تعرفه‌های واردات از ایران به بالاترین حد رسیده است و ادامه صادرات به این کشور برای صادرکنندگان توجیه اقتصادی چندانی ندارد. همین اتفاق در صنایع غذایی افتاده و عراق واردات تخم مرغ را ممنوع اعلام کرد.  مدت‌ها مشابه همین اتفاق در صنعت سیمان افتاده است. به گفته یحیی آل اسحاق رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق، طی یکسال گذشته عراقی‌ها با این عنوان که می‌خواهند در سیمان خودکفا شوند، حتی پروژه‌های عمرانی خود را به ایرانی‌هایی که در مزایده‌ها برنده می‌شوند، نمی‌دهند.

به گفته کارشناسان صنعت سیمان؛ محدودیت‌های تعرفه‌ای و غیر تعرفه‌ای برای محصولات ایرانی، تعرفه ترجیحی بین عراق و ترکیه و کشور‌های عربی استراتژی حمایت از تولید داخل در عراق نظیر سیمان، عدم حمایت از صادرات سیمان در ایران متناسب با رقیبانی نظیر ترکیه در بازار عراق از جمله چالش‌های بازار عراق است.

محمد اتابک رئیس هیات مدیره انجمن سیمان نیز می‌گوید: در حالی که ظرفیت مازاد تولید سال گذشته سیمان ۳۵ میلیون تن بود تنها حدود ۱۲ میلیون تن از این میزان صادر شد. به گفته او محدودیت‌هایی در صادرات سیمان به عراق نسبت به سایر کشور‌های همسایه وجود دارد که بخشی از این محدودیت‌ها به دلیل ارزان‌فروشی محصول در کشور‌های همسایه و ناشی از مشکلات مالی کارخانه‌ها رخ می‌دهد و منجر به شکل گیری رقابت منفی بین تولید‌کنندگان برای صادرات شده است.

حمید حسینی دبیر کل اتاق مشترک ایران و عراق می‌گوید نه تنها صادرات به عراق کاهش یافته، بلکه اقلیم کردستان عراق هم واردات خود از ایران را کاهش داده است. حسینی گفته اقلیم کردستان عراق در حوزه گمرکی مستقل عمل می‌کرد و قوانین مربوط به خودش را داشت و خیلی به قوانین دولت مرکزی پایبند نبود. از این رو سیمان سیاه به کردستان عراق صادر می‌شد؛ اما این روزها به دلیل اینکه گمرکات مرکزی عراق با اقلیم کردستان همگن شده‌اند، عملا جلوی صادرات سیمان از ایران به کردستان عراق نیز گرفته شده است.

آنگونه که حسینی گفته عراقی‌ها برای تولید ۴۰ میلیون تن سیمان ظرفیت‌سازی کردند و حالا نیازی به واردات سیمان از ایران نمی‌بینند. همچنین با آماده‌سازی زیرساخت‌ها در نظر دارند تنها کلینکر را از ایران وارد کشورشان کنند.

بیشتر بخوانید: جنگ تعرفه‌های تجاری همسایه‌ها/ رقابت عراق و افغانستان با ایران

«علی محمد بد» کارشناس صنعت سیمان در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی رویداد۲۴ در خصوص صادرات سیمان به عراق می‌گوید: میزان صادرات سیمان کاهش پیدا کرده این در حالی است که میزان صادرات کلینکر (یکی از مواد اولیه تولید سیمان) نسبت به سیمان بیشتر از گذشته شده است.

او ادامه می‌دهد: عراق قیمت سیمان را پایین آورده است و در عین حال میزان ساخت و ساز‌ها در این کشور افزایش پیدا کرده است. قیمت سیمان در این کشور بین ۷۰ تا ۸۵ دلار است البته قیمت کلینکر با توجه به میزان عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.

«بد» با اشاره به وضعیت داخلی عراق و مسائل سیاسی این کشور می‌گوید: در حال حاضر میزان بیکاری در عراق بالاست و دولت عراق به دنبال افزایش پروژه‌های عمرانی و ساخت و ساز و افزایش اشتغال در این کشور است.

او می‌گوید: حمل و نقل یکی از اصلی‌ترین مشکلات در زمینه سیمان است، مدتی است که کرایه حمل و نقل داخلی و دریایی افزایش یافته و منجر به بروز مشکلاتی شده است؛ این امر رقابت بین کشور‌های صادرکننده سیمان را نیز از بین برده است.

بد می‌گوید: به ازای هر تن صادرات سیمان تقریبا حدود ۳۰ دلار و هر تن صادرات کلینکر حدود ۱۸ دلار ارزآوری وجود دارد و ممکن است این رقم بیشتر هم شود که بستگی به این دارد از کدام مرز صادر شود.

جدول صادرات سیمان ایران

به گزارش رویداد۲۴، در ۶ ماه اول سال ۹۸ میزان صادرات کلینکر ۳ میلیون و ۷۸۵ هزار تن و میزان صادرات سیمان ۲ میلیون و ۸۵۸ هزار تن بوده که در مجموع ۶ میلیون و ۶۴۳ هزار تن سیمان و کلینکر صادر شده است.

صادرات سیمان و کلینکر به عراق در سال‌های ۹۱ تا ۹۳ به اوج خود رسید و سهم ۶۰ درصدی از صادرات سیمان به عراق متعلق به ایران بود، اما از سال ۹۶ و با تصویب قانون جدید این کشور در خصوص افزایش تعرفه میزان صادرات سیمان ایران نیز کم کم کاهش پیدا کرد. سال گذشته صادرات سیمان از مرز‌های جنوبی ممنوع شد و از طریق کردستان عراق اقدام به صادرات سیمان کردیم و عملا میزان صادرات سیمان به عراق از ۶۰ درصد به ۲۳ درصد افت کرد.