بررسی آخرین وضعیت بورس/ عوامل اثرگذار بر بازار سرمایه کدامند؟
رویداد۲۴ تعادل بورس تهران در گرو تصمیمات و عوامل بیرونی مختلف طی ماه‌های اخیر از بین رفته و شاخص کل که بعد از ریزشی که از مردادماه آغاز شده بود به یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد رسیده بود و به کانال یک میلیون و ۱۰۰ هزار واحد عقبگرد کرد. اتفاقی که موجبات زیان عمده بیش از ۷۰ درصد سهامداران را پدید آورد و در نهایت رییس سازمان بورس با مشاهده وضعیت بازار دست به قلم شد و استعفا داد.
روز گذشته یعنی روز دوشنبه بازار نوسان‌های متعددی پشت سر گذاشت و در این روز برخی از سهامداران فروشنده و برخی دیگر خریدار بودند، می‌توان گفت که در این روز بازار لحظه به لحظه تغییر می‌کرد و هر سهامدار در نقشی جدید در بازار سرمایه ظاهر می‌شدند. در پایان معاملات روز مذکور، شاخص کل بورس پس از رشد هزار و ۳۴۳واحدی معادل با ۱/۰ درصد در ارتفاع یک میلیون و ۲۳۵هزار واحد قرار گرفت همچنین شاخص کل هم‌وزن با کاهش۱/۱ درصدی مواجه شد. در نتجه کاهش شاخص هم وزن باعث شد که شاخص کل بازار هم نزولی شود و تالار شیشه‌ای به رنگ سرخ درآمد.
هفته گذشته شاهد یک روند نزولی بسیار عمیق در بازارسهام بودیم که این روند حدود۵ روز کاری به طول انجامید و با استعفای رییس سازمان بورس یعنی قالیباف اصل ورق برگشت و سهامداران این استعفا را یک تغییر در روند مدیریتی بازار قلمداد کردند و در نتیجه از روز سه شنبه هفته گذشته معاملات افزایشی بازار آغاز شد اما؛ در این میان با شروع هفته جاری شاخص هم وزن از شاخص کل جا ماند و باعث شد وضعیت بورس تا میزان قابل توجهی تغییر کند. شاخص هم وزن از روز شنبه کمی عقبگرد را متحمل می‌شد و در نهایت روز دوشنبه با یک عقبگرد ۱/۱ درصدی باعث شد شاخص کل نزولی شود و تالارشیشه‌ای بازهم رنگ سرخ را به خود ببیند.
آمار‌های بازار سرمایه تغییر کرد
بررسی تحولات روز‌های اخیر نشان می‌دهد که پس از چند روز بهبود خرید از سوی سرمایه‌گذاران حقیقی بازار سرمایه روز گذشته با شکل‌گیری صفوف فروش، سرمایه‌گذاران خرد بازهم ناامید شده‌اند. این مساله خود را در جابه‌جایی سهامی به ارزش ۲۳۷ میلیارد تومانی از حقیقی‌ها به سرمایه‌گذاران حقوقی نشان می‌دهد. از این رو سرمایه‌گذاران خرد مجددا تصمیم گرفته‌اند با فروش سهام خود به فعالان حقوقی منتظر موقعیتی بهتر برای سهامداری باشند. همین دیدگاه روز گذشته به افزایش فشار فروش منتهی شد.
آخرین قیمت ۹۱نماد حداقل سه درصد نسبت به قیمت روز قبل آن‌ها افزایش یافته و ۳۳۵نماد با کاهش بیش از سه درصدی قیمت همراه بوده‌اند. روز دوشنبه افزایش سهام حقیقی‌ها در ۶۱نماد و افزایش سهام حقوقی‌ها در ۱۸۷نماد به بیش از یک میلیارد تومان رسید که جمع تغییر مالکیت دسته اول ۳۵۰میلیارد تومان و تغییر مالکیت دسته دوم ۹۲۰میلیارد تومان بود. همچنین حقوقی‌ها در روز مذکور حدود ۶۰۰میلیارد تومان وارد بازار سهام کردند. ارزش کل معاملات خرد ۱۱هزار و ۴۶۰میلیارد تومان بود، این گروه یعنی حقوقی‌ها ۱۴ درصد یعنی هزار و ۵۶۰میلیارد تومان سهام خریدند و مازاد خریدشان ۵ درصد از کل معاملات شد.
بیشتر بخوانید: بورس در انتظار خبرهای خوش/ دامنه نوسان برداشته می‌شود؟
افزایش نا امنی
روند تغییرات در بازار سرمایه همچنان سبب شده تا نه فقط بعد کلان قضیه بلکه درخصوص خود بازار سرمایه نیز ابهاماتی وجود داشته باشد. اگرچه انتخاب سریع جایگزین قالیباف‌اصل و مشخص‌شدن ریاست بعدی سازمان بورس و اوراق بهادار، منجر به معجزه در بازار سهام نمی‌شود و تغییری عینی در روند قیمت‌ها نخواهد داشت اما؛ باید دید چه اثری بر نااطمینانی‌های موجود در بازار سهام به‌ویژه در حوزه سیاست‌گذاری دارد. در هر صورت این مساله که بخش بزرگی از ناملایمت‌های بازار سرمایه متوجه سیاست‌ها و تغییراتی بوده که در طول این مدت در قالب دستورالعمل و بخشنامه به بازار سهام تحمیل شده، بر کسی پوشیده نیست، بنابر این بسیار بجا خواهد بود که در شرایط تلاطم قیمت‌ها خیال فعالان بازار هرچه زودتر از جانب مسوولان خود سازمان و شورای عالی بورس راحت شود. هنوز هم بسیاری از فعالین بازار ترس از زیان عمده بر سرمایه خود دارند و در تلاش‌اند تا سرمایه خود را به کمترین زیان از بازار خارج کنند و این موضوع نیز نیازمند صبر و تحمل بالاست.
بازار‌های معاملاتی جدا می‌شود
علی صحرایی، مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران در توییتی از طرح جداسازی بازار‌های معاملاتی برای جلوگیری از تأثیر رفتار معاملاتی سهامداران بزرگ بر سهامداران خرد بازار سرمایه خبر داد. وی در توییت خود نوشت: «طرح جداسازی بازار‌های معاملاتی در بورس تهران نهایی شد و به زودی با همکاری سایر ارکان بازار سرمایه به‌صورت یکپارچه اجرا می‌گردد. هدف این طرح جلوگیری از تاثیر رفتار معاملاتی سهامداران بزرگ، بر سایر سهامداران بازار سرمایه است. در طرح مذکور حد نصاب تفکیک معاملات نهاد‌ها در دو بازار عادی و بلوکی به‌صورت ادواری بازبینی می‌شودو طی بازه‌های زمانی مشخص، اثربخشی این سازوکار ارتقاء خواهد یافت.»
معاملات بلوکی اثر قابل توجهی روی شکست قیمت‌ها در سامانه معاملاتی بازار سرمایه دارند. به این معنا که حتی سفارش خرید یا فروش بلوکی، علیه سفارش‌دهنده عمل کرده و او را دچار زیان می‌کند. این جدا از خسرانی است که نصیب معامله گران خرد و نرمال می‌شود. در مقطعی شاهد بودیم که عرضه آبشاری سهام عدالت، چگونه شاخص را به زیر کشید و منفی کرد. راهکار تأثیر بازار (market impact)، راهکاری است که برای جلوگیری از این خسران در نظر گرفته شده و موجب می‌شود تا جلوی اثرگذاری معاملات بلوک روی معاملات خرد گرفته شود.
رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس اوراق بهادار تهران پیش‌تر به جزییات این طرح اشاره کرده و خبر داده بود که اکنون این طرح در مراحل بررسی نهایی است. کیانی در بیان آخرین مراحل این طرح در روند قانونی گفته بود: این پیشنهاد از طرف شرکت بورس اوراق بهادار تهران مطرح و جلساتی در این زمینه برگزار شده و باید نظر فعالان بازار، مسوولان سازمان بورس و شرکت‌های سرمایه‌گذاری اخذ شود و ممکن است شورای عالی بورس هم بخواهد در مورد آن نظر دهد، اما از نظر فنی به نظر نمی‌رسد که برای اجرایی شدن آن کار سختی داشته باشیم.
نهایی شدن طرح جداسازی بازار‌های معاملاتی در بورس تهران می‌تواند یک سیگنال بسیار مثبت برای این بازار محسوب شود و موجبات رشد شاخص کل و شاخص هم وزن را طی روز‌های آتی فراهم کند. این جدایی می‌تواند از تاثیر رفتار معاملاتی سهامداران بزرگ، بر سایر سهامداران بازار سرمایه جلوگیری کرده و به نحوی اجازه دهد سهامداران خرد و معمول معاملات عادی و بدون هیجان منفی داشته باشند.
بطور کلی سهامداران بزرگ و حقوقی‌ها نوعی رفتار خاص در بازار نشان می‌دهند که باعث می‌شود سهامداران یک نوع ترس معاملاتی داشته باشند و در زمان خرید و فروش بزرگ این نوع از سهامداران فرار را بر قرار ترجیح دهند و به نوعی عقب‌نشینی کنند. بنایراین، این جداسازی می‌تواند کمک شایانی به بازار کند و اجازه دهند سهامداران به معاملات معمول خود بپردازند البته؛ برخی از سهامداران نسبت به این طرح روی خوش نشان نمی‌دهند و برخی از فضای مجازی از معایب این طرح گفته‌اند. برای مثال کاربری گفته بود که ما با نگاه به معاملات سهامداران بزرگ اقدام به خرید و فروش می‌کنیم و این مورد برای ما بسیار بد است چراکه؛ بعد از این نمی‌دانیم با تیکه به کدامین مورد معامله کنیم؟ (براساس بررسی‌ها درصدی از سهامداران با نگاه به عملکرد حقوقی‌ها و سهامداران بزرگ بازار اقدام به خرید و فروش می‌کنند، در اصل این موضوع به زیان بازار است و می‌تواند تاثیر منفی روی معاملات بگذارد.)
افزایش برخورد‌های سیاسی و امنیتی در بورس
مهدی سوری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگوی اخیر خود با اشاره به عوامل تاثیرگذار در روند بازار سرمایه، اظهار می‌کند: عوامل درونی تاثیرگذار در بازار سرمایه همان عملکرد شرکت‌ها است که حداقل نسبت به یک سال گذشته از شرایط خوبی برخوردار هستند. البته برخی نگران نرخ دلار هستند، اما کاهش نرخ دلار با افزایش قیمت کالا‌های جهانی و افزایش مقدار فروش شرکت‌ها جبران خواهد شد و شرکت‌ها مشکل سوددهی ندارند. از سوی دیگر انتظار نداریم شرایط فروش شرکت‌ها بدتر شود.
به جز عوامل درونی، عوامل بیرونی هستند که باعث ایجاد فضای دلسردی و نا اطمیمنانی در سهام داران شده‌اند. برخورد‌های سیاسی و امنیتی با بورس، فضای سرمایه‌گذاری در بورس را دچار چالش کرده و در چنین شرایطی طبیعی است که سهم‌ها به راحتی تبدیل به صف فروش یا صف خرید شوند. این تحلیلگر بازار سرمایه با بیان اینکه دولت در بودجه سال جاری پیش بینی کرده بود ۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان سهم به فروش برساند، می‌گوید: این درحالی است که دولت طی ۸ ماه ۳۰ هزار میلیارد تومان فروش سهم داشته که حدود سه برابر میزان پیش بینی در کل سال بود برای سال ۱۴۰۰ این میزان را به ۹۵ هزار میلیارد تومان افزایش داده‌اند؛ بنابراین دولت مقدار زیادی پول در این قالب از بازار خارج کرده است. علاوه بر این مقدار زیادی پول هم مالیات معاملات روزانه سهام بوده که از بازار خارج شده است؛ بنابراین مقداری از پولی که دولت بی‌محابا از بازار سرمایه خارج کرده است، باید به این بازار برگردد. برای بهبود وضعیت بازار سرمایه، باید به سهامداران اطمینان داده و از تصمیمات ناگهانی جلوگیری شود، اگر افراد غیر کارشناسی که اکثرا خارج از بازار سرمایه هستند، اما سمت سیاسی دارند، می‌خواهند درمورد بازار سرمایه تصمیمی بگیرند باید با خبرگان این حوزه مشورت کنند و تا زمانی که از تبعات صحبت و تصمیم خود مطمئن نشده‌اند آن را در افکار عمومی اعلام نکنند.
وی به این سوال که دولت باید به بازار سرمایه پولی تزریق کند یا خیر، پاسخ می‌دهد: شرایط بازار سرمایه به بحران رسیده و در بالاترین ارگان حکومتی باید تصمیماتی با رویکرد حمایتی گرفته شود. من با تزریق پول از سوی دولت به بازار سرمایه در طول یک سال گذشته مخالف بودم و حتی اعتقاد داشتم یک درصد تزریق از صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار نوعی دستکاری در روند عادی معاملات است، حمایت از بازار سرمایه نباید با خرید مستقیم سهام صورت بگیرد و اصلاح بازار باید از طریق شفاف و روان شدن روند معاملات باشد. اما درحال حاضر نه تنها با تزریق پول مستقیم موافق هستم بلکه به نظرم باید رخ دهد. زیرا شرایط بحرانی است. عوامل بیرونی به بازار لطمه زده‌اند و باید جبران کنند و از بازار کنار بکشند. ابزار‌های غیر استاندارد مانند آزادسازی سهام عدالت و ETFها نیز در بازار تاثیرگذار بود. دولت باید عرضه صندوق‌ها و مجلس موضوع جاماندگان سهام عدالت را متوقف کنند.
منبع: تعادل
