کسانی که قدرت عقلی و علمی دارند در صحنه خواهند ماند/ مردم سخنی که مبتنی بر تخصص نباشد را نمی‌پذیرد
رویداد۲۴ استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه جامعه دیگر سخنی که مبتنی بر تخصص، آگاهی و معرفت عمیق و تجربه نباشد را نمی پذیرد لذا سخن گفتن در همه حوزه خصوصاً در بحث دین بایستی مبتنی بر برهان، علم، تخصص و تجربه باشد، گفت: جوانان، زنان و مردان جامعه دل می دهند تا دین بستانند، اما آنچه از ناحیه تریبون ها و گویندگان به گوش می رسد، جز احساسات و عواطف بدون پشتوانه علمی و برهانی نیست. این گویندگان باید به خداوند پناه ببرند و بترسند از اینکه احساسات و عواطف جامعه را مصادره می کنند و در مسیری به کار می برند که هیچ پشتوانه و عقبه روحی و فکری ندارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی در گفت وگو با شفقنا، درخصوص ادعای عده ای برای تقویت دیدگاه ها و باورهای دینی با استفاده از ترویج خرافه، تحریف، اتکا به خواب و رویا یا به کار بردن منبر طلا و انواع دیگری از این اقدامات، اظهار کرد: در این مساله باید به صورت اساسی و ریشه ای نگاه دین نسبت به مساله فهم و معرفت دین از یک سو و انتشار، ترویج و تبلیغ دین از سوی دیگر را بیابیم.
دین بر مبنای عقلانیت، علم و دانش آمده و اگر بناست بساطی پهن شود که بتواند ریشه و اساسی در بنیان های جامعه و اجتماع پیدا کند و بحث هدایت جامعه را برعهده بگیرد و از نوع افکار، آرا و نظرات انحرافی هم جلوگیری کند، قطعاً بدون مایه های علمی، عقلانی، استوار و سترگی امکان پذیر نیست لذا انبیای الهی عموماً و پیامبر اسلام(ص) خصوصاً مبنای دین را بر عقلانیت نهاده و صریحاً گفته است که «لا دینَ لِمَنْ لا عَقْلَ لَهُ»؛ اگر کسی با عقلانیت، آگاهی و شناخت به سراغ دین نرود، ممکن است که یک سلسله اموری را بیابد، اما دین نصیب او نخواهد شد.
وی ادامه داد: در سوره مبارکه اسراء چندین نگرش حکمی و کلمات حکیمانه و حکمت آمیز مطرح شده است. خدای عالم از سخنان حکیمانه صریحاً به عنوان حکمت یاد کرده و از جمله این سخنان «وَلا تَقفُ ما لَیسَ لَکَ بِهِ عِلمٌ ۚ إِنَّ السَّمعَ وَالبَصَرَ وَالفُؤادَ کُلُّ أُولٰئِکَ کانَ عَنهُ مَسئولًا» است؛ این سخن باید یک شعار اصلی برای جامعه اسلامی و خصوصاً جامعه شیعی باشد. همگان باید تابع حکمتی که خدای عالم به ما تعلیم داده و صریحاً فرموده است «ذلِکَ مِمَّا أَوْحى إِلَیْکَ رَبُّکَ مِنَ الْحِکْمَهِ» باشیم.
هرگز از سخنانی که بر علم و معرفت اصیل استوار نیست، پیروی و تبعیت نکنید
رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء بیان کرد: جامعه باید براساس این پرچم و در لوای این سخن حکیمانه حرکت کند چرا که خداوند فرمود «هرگز از سخنانی که بر علم و معرفت اصیل استوار نیست، پیروی و تبعیت نکنید.» مضمون این سخن و سخنانی که در باب پذیرش نسبت به دین مطرح شده، این است که خداوند در قرآن فرمود: «فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ» در باب تبلیغ و ترویج علم نیز خداوند فرمود: «ادعُ إِلىٰ سَبیلِ رَبِّکَ بِالحِکمَهِ وَالمَوعِظَهِ الحَسَنَهِ ۖ وَجادِلهُم بِالَّتی هِیَ أَحسَنُ»؛ در تمام این موارد می بینیم که خدای عالم تبلیغ، تبیین و تفسیر دین را مبتنی بر عقلانیت، برهان، استدلال و علم پایه گذاری کرده است، اما زمانی که انقلاب توده مردم را به صحنه آورد، طبیعی بود که از شور، احساسات و عواطف جامعه استفاده کرد.
استاد حوزه علمیه قم گفت: امام خمینی(ره) گرچه انسان حکیم و خردمندی بود، اما برای اینکه جامعه در عرصه اجتماع حضور یابند و یک انقلاب و تحولی را داشته باشند صرفاً خردمندی کافی نیست، هم باید شعور، درک و فهم و هم شور و احساسات وجود داشته باشد لذا جامعه با احساسات به میدان آمد.
کمرنگ شدن عقل و برهان و شعور و حقیقت
جوادی آملی افزود: گرچه متولیان این امر همانند امام(ره) پایه اصلی انقلاب را عقل و برهان گذاشتند، اما متأسفانه آن شعور و حقیقت انقلاب و اندیشه های انقلابی به محاق رفت و شور، احساسات و عواطف باقی ماند. به عبارت دیگر آن مغز و هسته مرکزی انقلاب که شعور، فکر و فرهنگ است از انقلاب فاصله گرفت، اما شور، احساسات و عواطف در همه لایه ها از جمله در اقتصاد، سیاست، فرهنگ، روابط بین الملل، حتی در دعاها و نیایش ها و… باقی ماند.
وی درباره دلایل به محاق رفتن مغز و هسته اصلی اندیشه انقلابی، تصریح کرد: اندیشمندان و خردمندانی که پشت صحنه انقلاب بودند، کنار زده شدند و دیگر میدان دار نبودند، پس از آن افرادی به میدان انقلاب آمدند که شعاری و کم مایه بودند و در همه زمینه ها مداحی کردند، این مداحی تنها اختصاص به مصائب اهل بیت(ع) نداشت بلکه متأسفانه در تمام جهات این مداحی و شعاری سخن گفتن و شعوری حرف زدن جایگزین شد و مردمی هم که با احساسات و عواطف به صحنه آمدند همچنان تا دهه اول و دوم با این احساسات بودند و گمان نمی کردند که داستان به گونه دیگری است.
مردم دیگر مواردی که مبتنی بر داستان، خواب، رویا و شعبده بازی باشد را باور ندارند
استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: در دهه سوم انقلاب این چهره احساسی، عاطفی و شوری که بدون پشتوانه، شعور، ادراک، برهان و عقلانیت بود، کم کم داشت برای مردم آشکار می شد و اکنون در دهه چهارم این مساله کاملاً آشکار شده و دیگر مردم چنین مواردی را که مبتنی بر داستان، قصه، خواب، رویا و شعبده بازی و امثال ذلک است را باور ندارند بلکه آنها را به سخره می گیرند و جزء دین نمی دانند.
رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء بیان کرد: پیامبر(ص)، حضرت علی(ع) و اهل بیت(ع) دین را به جامعه بشری اهدا کرد و هرگز در سخنان و کلمات خود اینگونه از مسایل وجود نداشته و اگر سخنانی در حوزه تأویل و حقایق عرفانی داشتند در خلوتی بوده است که تنها و تنها اولیای ویژه می توانند آن مسایل را درک کنند وگرنه طرح اینگونه بحث ها در سطح مسایل عمومی قطعاً کج فکری ایجاد می کند و جامعه را دچار چالش های جدی می کند بنابراین آنچه اکنوان احساس می کنیم خلأ معرفتی و نبود حقایق دینی به صورتی که خود دین از ما خواسته به عنوان اینکه با علم و آگاهی حرکت کنیم، حتی دین مبتنی بر تفقه از ما خواسته شده که خدای عالم فرمود: چرا عده ای نمی آیند تا فقیه شوند و فقیه یعنی بر جنبه های دینی بتوانند با تفقه حرکت کنند.
جوادی آملی ضمن ابراز خرسندی از اینکه جامعه امروز دیگر سخنان شعاری، احساسی و تحریک آمیز را از هیچ شخص و مقامی از مقامات کشوری و لشکری و نظایر آن نمی پذیرد، عنوان کرد: جامعه دیگر سخنی که مبتنی بر تخصص، آگاهی و معرفت عمیق و تجربه نباشد را نمی پذیرد، این امر تهدید نیست بلکه پیشرفت جامعه ماست که از سطحی نگری و نگرش های احساسی و عواطفی برآمده و قصد دارد مبتنی بر اندیشه ها، افکار، برهان و علم حقایق را ببیند لذا سخن گفتن در حوزه روابط بین الملل و ارتباطات خارجی، مسایل بهداشت و سلامت، اقتصاد، اجتماع و فرهنگ و خصوصاً در بحث دین همه و همه بایستی مبتنی بر برهان، علم، تخصص و تجربه باشد. در حال حاضر کسانی که در مصائب اهل بیت(ع) مداحی می کنند از اولیّات مسایل دینی ما خبری ندارند و برخی از آنان بسیار سطحی، گذرا و بدون تجربه هستند که یکسری مسایل احساسی را در باب اهل بیت(ع) بیان می کنند.
وی افزود: کسی که از خطبه فدکیه و خطبه ولایی حضرت زهرا(س) تحقیق یا تقلید عقلانی نداشته باشد، گریه او تنها عاطفی است، اما کسی که مبتنی بر جریان فدک و دفاع از ولایت حقیقی و الهی علی(ع) با استدلال و برهان عقلی و محکم سخن می گوید، آن زمان است که این اشک مبتنی بر یک معرفت عقلانی می باشد و طبعاً دارای ارزش است. بنده اینکه جامعه نسبت به سخنان احساسی و عاطفی بدون شعور واگرایی پیدا کرده را فرصت بسیار ارزشمندی می دانم.
جوادی آملی درباره نگاه قرآن و سیره معصومین(ع) در دفاع، تبیین و ترویج معارف دینی بیان کرد: دین بارها و بارها این معنا را بیان کرد که حقیقت وحی نازل شده و مراد از نزول این است که پیغمبر این سخنان و مسیر معرفت و هدایت را از خودش یا از جامعه بشری نگرفته بلکه یک جنبه الهی دارد و خدای عالم به عنوان هادی این انسان ها سخن می گوید. اینکه خداوند سخن را در قالب قرآن با این نظم و ترتیب فوق العاده و اعجاز آمیز می گوید نشان از این است که سخن و کلام فراتر از فهم بشر حتی از نوابغ بشری است. سخن از خدایی است که آفریدگار هستی عالم و آدم است و به حقایق هستی آشناست و مبدأ و معاد همه چیز را می داند و با خیر و شر و سعادت و شقاوت انسان ها کاملاً آشناست و خدای عالم براساس آن مبنا سخن می گوید و همه انبیاء را هم به این معنا آگاهی می دهد. حتی خداوند به پیغمبر(ص) فرمود: «تو نمی توانستی این سخنان را بیاموزی»
چوب احساسی نگاه کردن به دین و دین را در حد داستان و قصه دانستن را می خوریم
رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء ادامه داد: خدای عالم سخن گوهری و ارزشمندی را فرمود «إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَمَا تَهْوَى الْأَنْفُسُ؛ جامعه ای که براساس ظن و گمان یا براساس هوی و هوس حرکت کند، آن جامعه قطعاً به انحراف کشیده می شود.» در حال حاضر چوب احساسی نگاه کردن به دین و دین را در حد داستان و قصه دانستن را می خوریم. هنوز هم هستند کسانی که از احساسات و عواطف این جونان در این خانه های حزن و اندوهی که برای اهل بیت(ع) ایجاد می کنند، سوء استفاده می نمایند.
جوانان، زنان و مردان جامعه دل می دهند تا دین بستانند، اما آنچه از ناحیه تریبون ها و گویندگان به گوش می رسد، جز احساسات و عواطف بدون پشتوانه علمی و برهانی نیست. این افراد باید به خداوند پناه ببرند و بترسند از اینکه احساسات و عواطف جامعه را مصادره می کنند و در مسیری به کار می برند که این مسیر هیچ پشتوانه و عقبه روحی و فکری ندارد.
راه تبیین و ترویج معارف دینی باید علمی باشد
استاد حوزه علمیه قم مطمئن ترین و صحیح ترین راه تبیین و ترویج معارف دینی و تعظیم شعائر مذهبی در زمان حال را بهره گیری و استفاده از روش قرآن و سیره ائمه معصومین(ع) عنوان و اظهار کرد: مهم ترین نکته این است که راه تبیین و ترویج معارف دینی باید علمی باشد. بسیاری از افراد بیان می کنند که در این مسیر از آیات قرآن و روایات استفاده می کنند، اما باید توجه داشته باشند که لازم است این آیات و روایات در مدل علمی پیاده شود و فقیهانه، حکیمانه، متکلمانه و مفسرانه باشد. یک مفسر باید از قرآن حرف بزند، یک متکلم باید از مسایل اعتقادی سخن بگوید و یک حکیم باید از معارف بگوید. اگر بناست کسی از مسایل معارفی سخن بگوید، باید یک عارف حقیقی سخن بگوید نه یک داستان پرداز و خیال پرداز و کسی که فقط این مسایل را تقلیدی شنیده که فلان شخص چنین گفته و سپس داستان سرایی کند و جامعه را به سمت گریه و اشک ببرد. استفاده از این رویه، انحراف و کج روی و استفاده سوء و مصادره نا به جا کردن احساسات، عواطف و اندیشه های یک جامعه خصوصاً جوانان کشور است.
جوادی آملی در پاسخ به این پرسش که در صورت تداوم استفاده از روش غلو، تحریف، تقدس گرایی، مقدس مأبی گری با ادعای تقویت دیدگاه ها و باورهای دینی جامعه، چه آسیب هایی را در آینده شاهد خواهیم بود؟ گفت: در حال حاضر جامعه نشان داده که این مسیر ادامه دادنی نیست. افرادی که در این میدان، میدان دار بودند به عذرخواهی و پشیمانی کشیده شدند چرا که دیگر جامعه نمی تواند این مسیر را بپذیرد. با توجه به نگرش و رویکرد مثبت جامعه دیگر احساسات، عواطف و اشک مردم را به دروغ مصادره کردن و سوء استفاده کردن جایی نخواهد داشت.
وی افزود: از این پس کسی نمی تواند از این تریبون ها در باب غلو و سخنان مداحی گری و امثال ذلک استفاده کند، آنها باید فکر دیگری کنند و اگر قدرت عقلی، برهانی و علمی دارند در صحنه خواهند ماند وگرنه دوره آنان گذشته و جامعه این دسته از افراد را به کناری خواهد زد.
جوادی آملی در پایان گفت: جامعه را ترغیب و تشویق می کنم که به سمت عقلانیت و حکمت روی بیاورد و بدانند که انبیای الهی بر مبنای حکمت آمده اند و خدای عالم فرمودند که ما انسان هایی را انتخاب کردیم که حکیم هستند و حکمت را به جامعه می آموزند. امیدواریم که هر چه زودتر جامعه از شور، احساسات و عواطف به تبع عقل استفاده کند که اگر این شور و احساسات مبتنی بر عقل نباشد و آن را به دست تریبون های ناصواب بسپارند هم ضرر خواهند کرد و هم خسارت خواهند دید.
