بسیاری از موارد سقط جنین قانونی "غیرشرعی" است!

رویداد۲۴ طبق آمار در کشورمان هر روز بیش از 1000 جنین توسط والدین کشته می‌شوند که تنها حدود 10 مورد آن قانونی است! در یک کشور اسلامی که اعتقاد دارد کشتن یک فرد بی‌گناه در پیشگاه الهی جرم است و قتل نفس محسوب می‌شود، سقط جنین به‌راحتی توسط برخی از پزشکان تجویز می‌شود یا توسط خود والدین انجام می‌شود!

مسئله دیگر "غربالگری بارداری" است؛ سندروم داون به عنوان مصداق "حَرَج" توسط مراجع تعیین نشده با این حال ماده واحده سقط‌درمانی تصویب و به تأیید شورای نگهبان رسیده و غربالگری بارداری بر این اساس مبنای قانونی یافته است؛‌ غربالگری غیر اصولی باعث شده نتایجی بسیار تأسف‌برانگیز برای کشورمان رقم بخورد.

با توجه به آمار ولادت‌های سالانه که به طور متوسط در حدود یک‌ میلیون و 200 هزار تولد است، بدون هیچ‌گونه غربالگری، 1200 نوزاد داون به دنیا خواهد آمد اما در زمان حاضر حدود 120 هزار مادر باردار در مرحله اول غربالگری به‌عنوان پرخطر شناسایی و برای تست‌های تکمیلی معرفی می‌شوند  اما با توجه به هزینه بالای تست‌های تکمیلی و فشار روانی منتقل شده، والدین سقط غیرقانونی را تنها راه پیش‌پای خود برای فرار از احتمال بسیار ضعیف فرزند مبتلا به سندروم داون می‌بینند!

در رابطه با ابعاد هستی‌شناسی جنین،‌ دیات سقط در مراحل مختلف سنی جنین، اشکالات قانون مربوط به سقط جنین و منع این عمل شوم از منظر شرعی با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر "رسول مزروعی" مدیر گروه قصاص مرکز تحقیقات قوه قضاییه گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم که در ادامه تقدیم مخاطبان ارجمند می‌شود:

"جنین" چه توصیف و تعریفی دارد؟

جنین شیء نیست و از ابتدای تشکیل، مرتبه‌ای از وجود انسانی در آن محقق می‌شود و دارای روح است؛ در روایات و آیات قرآن نیز از جمله سه آیه از سوره ممتحنه در این رابطه تصریح به قتل جنین شده است؛ در آنجا تبیین می‌شود که اقدام به اسقاط و انداختن جنین، قتل است زیرا جنین انسان است و اسقاط آن حرمت دارد و از گناهان کبیره است، با توجه به مباحث فقهی که علامه جعفری رضوان‌الله مطرح کردند جنین از ابتدای تحقق خود از تخمک لقاء یافته، مرتبه روح انسانی در آن محقق است و قتل آن مستلزم پرداخت دیه است، ، این موضوع به هستی‌شناسی جنین مربوط می‌شود. 

در مورد دیه جنین سقط شده و میزان آن بیشتر توضیح دهید؟

میزان دیه در مراحل مختلف تشکیل و تکامل جنین متفاوت است؛ به این شکل که در مرحله نطفه‌گی 20 مثقال طلا، در مرحله علقه‌ای 40 مثقال طلا، در مرحله مضقه 60 مثقال طلا و... همین طور مبلغ دیه افزایش پیدا می‌کند؛ این نشان می‌دهد که از همان ابتدا مرتبه‌ای از وجود انسان در جنین وجود دارد زیرا دیه در آیات و روایات در رابطه با انسان مطرح می‌شود؛ قانون مربوط به سقط جنین فاجعه‌آمیز است چون بحث قتل انسان است و قتل هر یک انسان به مثابه "فَکانَّما قَتَلَ النَّاسَ جمیعاً" حتی قبل از ولوج روح و تحت لوای قانون، مثل کشتن همه انسان‌هاست از این رو این موضوع خیلی اهمیت دارد.

منظور شما این است که در حال حاضر تحت پوشش "قانون سقط جنین" تخلف صورت می‌گیرد؟ مشکل این قانون چیست؟

بله! از آنجا که وضعیت اسقاط جنین‌های قانونی، میزان محدودی است و در حدود 10 هزار جنین در سال است چون به اسم قانون تخلف صورت می‌گیرد با فاجعه بزرگتری روبه‌رو هستیم، اشکالات متعددی متوجه این قانون است از جمله بحث حَرَج که یک بحث فقهی است در این رابطه متأسفانه دقت نشده است و قانون به زعم خودش از آن تفسیر کرده است، لیست بلندبالایی شامل 209 مورد در این رابطه تهیه شده که در آنها مصداق حَرَج قرار گرفته است! از جمله کوتولگی یا کوتاه بودن قد، شب‌کوری یا مراحلی که با عمل جراحی درمان می‌شود! فقها وقتی بحث حَرَج را مطرح می‌کنند منظورشان مشقت خیلی شدیدی است که عرف نمی‌تواند آن را تحمل کند.

یعنی بسیاری از موارد ‌209 موردی که به واسطه آنها مجوز اسقاط جنین صادر می‌شود، مصداق درست و شرعی حَرَج  نیستند؟!

بله! مشقتی که از آن تعبیر به حَرَج می‌شود، نوعاً و عرفاً غیرقابل تحمل است مثلاً بر اساس استفتایی، از حضرت آقا پرسیده شد، اگر دختر خانمی به دلیل تجاوز به عنف بچه‌دار شود، از باب عسر و هرج  قبل ولوج روح اجازه سقط را دارد؟! حضرت آقا می‌فرمایند که این اجازه وجود ندارد؛ در اینجا می‌بینیم با اینکه عسر و حَرَج و وحشتناک بودن این مثال در جامعه و عرف ما بسیار غیرقابل تحمل و بزرگ است، با این حال اسقاط جنین مجاز شمرده نمی‌شود.

با این توضیح، چرا چنین لیست بلند بالایی تهیه و تدوین شده است؟

متاسفانه به شیوه‌ای غلط یا با شیطنت، یک لیست 209 موردی تنظیم شده است که البته در ابتدا 60 مورد بود که در ادامه تا حدود 100 مورد و در نهایت به 209 مورد رسید! بحث دیگر موضوع چهار ماهگی و ولوج روح است؛ فتوایی که به صورت موردی از حضرت آقا در این باره گرفتند راجع به تالاسمی ماژور بوده است و با بی‌اطلاعی یا با شیطنت به یک ماده واحده تبدیل شد‌ه است؛ در فتوای رهبری حتی به 4 ماهگی اشاره نشده است و ایشان قبل از ولوج روح، سقط را با شرایطی مطرح می‌کنند که به این سادگی هم حاصل نمی‌شود؛ در ماده واحده مذکور قبل از ولوج روح در درون پرانتز به 4 ماهگی اشاره شده است، در حال حاضر تا چهارماهگی مجوز سقط صادر می‌شود.

در استفتاء مقام معظم رهبری به طور مشخص به زمان(چهار ماهگی) اشاره نشده و این زمان خودسرانه به قانون سقط اضافه شده است؟ 

بله؛ در استفتاء ‌حضرت آقا زمانی برای این امر مشخص نشده است؛ در گفت‌‌وگویی که با دفتر ایشان در قم داشتیم، پاسخ گرفتیم که حضرت آقا سقف ولوج روح را 4 ماهگی می‌دانند؛ اماراتی برای ولوج روح وجود دارد، از جمله حس و حرکت اختیاری که اگر معلوم شود اماره ولوج روح محسوب می‌شود که در پایان دو ماهگی، هشت هفتگی یا آخر هفته هفتم یا اوایل هفته هشتم ظاهر می‌شود، نوعاً این اتفاق در پایان دو ماهگی اتفاق می‌افتد و در جنین حرکت و حس ایجاد می‌شود.

در جلسه‌ای در محضر آیت‌الله مکارم که متخصین پزشکی و اخلاق پزشکی هم حضور داشتند، وقتی این مطلب برای این مرجع توضیح داده شد، وی هم فرمودند که سن 4 ماهگی را سقف ولوج روح می‌دانند؛ در آنجا کلیپی از یک جنین که سونوگرافی آن را نشان می‌داد پخش شد که در تصویر، جنین دست و پای خود را تکان می‌داد که نشانه ولوج روح است؛ وقتی از سن جنین سؤال شد، گفتند که جنین حدود 2 ماه و یک هفته سن دارد، با این شرایط نمی‌توان اقدام به قتل جنین کرد استفتای آیت‌الله مکارم نیز در این رابطه موجود است.

در روایات به 4 ماهگی تنها در کنار بحث دیه و ضمان مالی اشاره شده است که با این موضوع فرق دارد؛ در زمان پیامبر و ائمه، بحث تشخیص ناهنجاری جنین و ابزار و تجهیزات پزشکی موضوعیت نداشته است و منظور روایات از چهار ماهگی بحث دیات است؛ در این رابطه، سقف بازه را مدنظر قرار دادند که موردی ندارد؛  متاسفانه در قانون حتی همین 4 ماهگی هم رعایت نمی‌شود! در حال حاضر تا 19 هفته و یک روز مجوز سقط صادر می‌شود، از آنجایی که 4 ماه 15 هفته دارد، 19 هفته به معنی بیش از 4 ماه است، ما در این رابطه باید کف را در نظر بگیریم نه سقف را.

نظر مراجع عظام راجع به این 19 هفته و یک روز که براساس آن مجوز سقط صادر می‌شود، چیست؟

اکثر مراجع با این امر مخالفت کرده‌اند، وقتی حس و حرکت معلوم شود نمی‌توان اقدام به قتل جنین کرد، همه جنین‌شناسان اظهار می‌کنند که تا پایان دو ماهگی حس و حرکت معلوم می‌شود و اندام کامل است؛ یکی از سونولوژیست‌ها می‌گفت "ما وقتی سونوکیت را روی شکم مادر می‌گذاریم، جنین به خاطر امواج مغناطیسی از زیر آن فرار هوشمندانه می‌کند و باید دوباره باید دستگاه را جابه‌جا کنیم تا بتوانیم آن را پیدا کنیم!"

ماه‌های قمری 29 و 30 روزه هستند در اینجا دو روز به هر ماه اضافه شده به این ترتیب یک هفته و یک روز به آن اضافه شده است در صورتی که غلط است چون همه ماه‌ها 30 روزه نیستند، گاهی ممکن است چند ماه پشت سر هم 29 روزه باشند، در اینجا دقیقا خلاف احتیاط عمل شده است! ما حق نداریم این کار را انجام دهیم و باید نهایت احتیاط را در نظر بگیرم.

با این حساب، یک هفته و یک روز به زمان مورد نظر اضافه شده اما دو هفته دیگر از کجا آمده است؟! وقتی این موضوع را سؤال می‌کنیم می‌گویند از زمان نخستین روز قاعدگی تا زمان آزاد شدن تخمک دو هفته معمولا طول می‌کشد، به این خاطر دو هفته دیگر به سقف مجاز برای قتل جنین اضافه شده است!! در حالی که ممکن است زودتر از این زمان تخمک آزاد شود، حتی ممکن است در زمان قاعدگی این اتفاق بیفتد! برای در نظر گرفتن زمان 4 ماهگی دچار خطا یا شیطنت شدند یا مجموعه‌ای از این دو اتفاق افتاده است.

 بحث عدم قطعیت در تشخیص هم فاجعه دیگری در این حوزه است که این روزها در رابطه با اشکالات غربالگری بارداری هم مطرح می‌شود؛ این مسئله نیز به نوعی آمار سقط جنین را در کشور افزایش داده است؛ نظر  شما در این باره چیست؟

جالب است که خود پزشکان می‌گویند هیچ چیز در پزشکی قطعی نیست؛ در رابطه با غربالگری مادران باردار می‌توان گفت، تشخیص‌های مبتنی بر سونوگرافی، قطعیت در تشخیص ندارند و ضریب خطا دارند که هم مربوط به خطای انسانی و هم مربوط به خطای دستگاه‌ها و تجهیزات است.

از طرفی، در کل سونوگرافی قطعیت ندارد، فتوای مقام معظم رهبری و مراجع این است که در صورت تشخیص قطعی 3 پزشک این مجوز صادر می‌شود، در صورتی که مشاهده می‌کنیم اینطور نیست! در نشستی عده‌ای از متخصصین از من سؤال کردند، قطعی بودن به چه معنی است و من پاسخ دادم، یک سوال از شما می‌پرسم: در حال حاضر روز است یا شب؟! و آنها گفتند ما چنین قطعیتی را به هیچ وجه در پزشکی نداریم!

در این رابطه ادعا می‌شود که "آنژیو" و "اکوی قلب" هم نباید مجوزی برای عمل جراحی باشند! این مغالطه و اشتباه است زیرا در اینجا پای نجات جان یک انسان در میان است و وقتی 10 یا 20 درصد احتمال موفقیت عمل داشته باشیم کافی است و لازم نیست قطعیت پیدا کند، در حالی که سقط جنین به معنای کشتن یک انسان است و با موضوع قبلی قابل مقایسه نیست؛ تشخیص ناهنجاری جنین به معنای مجوزی برای کشتن نیست.

به سونوگرافی در غربالگری اشاره کردید، آیا آزمایش "آمنیوسنتز" نیز از همین عدم قطعیت برخوردار است؟

آمنیوسنتز که از نوع آزمایش‌های ژنتیکی‌ است، دارای مشکل عدم قطعیت است با اینکه احتمال خطای کمی دارد؛ این آزمایش مشکل دیگری دارد! و آن تهاجمی بودن آمنیوسنتز است یعنی از بیش از 100 هزار نفری که در سال گذشته برای آزمایش آمنیوسنتز فرستاده شدند (در این آزمایش با یک سوزن بلند از آب درون رحم نمونه‌برداری می‌شود)؛ در عملیات وارد کردن سوزن و کشیدن آب رحم، به خاطر تهاجمی بودن آزمایش، گاهی کیسه آب پاره می‌شود و گاهی سوزن با جنین برخورد می‌کند!

در رفرنس‌های پزشکی به این موضوع اشاره شده که عوارض آمنیوسنتز از نیم درصد تا دو درصد برآورد می‌شود، برخی از تحقیقات در این زمینه می‌گویند متاسفانه به دلیل بی‌دقتی‌های بیشتر نسبت به سایر کشورها این آمار در کشورمان تا 5 درصد هم اعلام می‌شود؛ 5 درصد منجر به قتل جنین یا مجروح شدن آن می‌شود؛ این آزمایش ماهیتاً به خاطر تهاجمی بودن از طرف فقها ممنوع شده است زیرا بسیاری از جنین‌های سالم بر اثر این آزمایش به قتل می‌رسند یا مجروح می‌شوند.

مادر سالم برای تشخیص ناهنجاری جنین به آزمایشگاه مراجعه می‌کند و با عمل آمنیوسنتز، نوزادش معیوب یا کشته می‌شود! این اقدام بر اساس استفتائات رهبری یا بقیه مراجع، حرام است؛ آنژیو هم یک آزمایش تهاجمی است با این حال چون خطر مرگ بیمار وجود دارد اجازه آن صادر می‌شود؛ از طرفی، میزان شیوع سندروم داون به سن مادر بستگی دارد که  در برخی از سنین از 800 نوزاد یکی، برخی از هر 1000 تا یکی اما اکثراً از هر 1500 جنین یکی مبتلا به سندروم داون است. بعد از عبور از مرحله اول غربالگری، مادرانی که مشکوک تشخیص داده می‌شوند بنا به آمار سال گذشته بیش از 100 هزار نفر بودند که برای آمنیوسنتز فرستاده شدند از این تعداد از هر 200 نفر، یک نوزاد سالم کشته شده است و بنابر برخی از تحقیقات دیگر، از هر 100 نوزاد 5 کودک سالم کشته شدند این فاجعه است!

چه عاملی باعث می‌شود مادران به این راحتی نوزاد خود را سقط کنند و چه راهکاری برای کنترل و جلوگیری از آن وجود دارد؟

یکی از مهمترین کارهایی که باید در این رابطه صورت بگیرد این است که یک نوع آگاهی در سطح جامعه ایجاد شود؛ بسیاری از والدین و مادران حتی تا قبل چهارماهگی، جنین را انسان نمی‌دانند! و در نتیجه راحت اقدام به قتل آن می‌کنند؛ به این مطلب باید پرداخته شود، متخصصین و فقها باید حرمت این عمل را تبیین کنند؛ حضرت آقا هم فرمودند حرمت اسقاط جنین را برای مردم تبیین کنیم؛ این اقدام فجیع مثل گذشتن از چراغ قرمز نیست که با پرداخت یک جریمه رفع و رجوع شود چرا که پای جان یک انسان در میان است!

مردم باید بفهمند که سنگین بودن دیه جنین سقط شده نشان می‌دهد که با "جنایت بسیار بزرگ و وحشتناکی" روبه‌رو هستیم؛ براساس نص قرآن کریم اگر کسی جان یک نفر را نجات دهد مثل این است که جان همه مردم را نجات داده است و این در نامه اعمال انسان ثبت می‌شود