رقص دیپلماتیک تهران و واشنگتن/ ایران پیشنهاد مذاکره با آمریکا را می‌پذیرد؟

رویداد۲۴ عقربه‌های ساعت به نفع ایران سپری نمی‌شود. بارِ سنگین تحریم‌ها همچنان بر روی دوش ایران سنگینی می‌کند و نه تهران و نه واشنگتن حاضر به عقب نشینی و یا تفاهم بر سر آغاز پروسه احیای برجام نیستند. ایران می‌گوی آمریکا باید گام اول را بردارد و در مقابل واشنگتن می‌گوید ایران باید به تعهداتش بازگردد.

یک مقام ارشد دولت بایدن به واشنگتن پست گفته «آمریکا همین «فردا» می‌تواند با ایران پای یک میز مذاکره بنشیند و هر دو توافق کنند که به تعهداتشان در برجام برگردند. این مقام ارشد آمریکایی گفته: ما به وضوح اعلام کردیم که قرار نیست بر سر برجام مذاکره مجدد داشته باشیم.

ایران نیز اعلام کرده که هدفش بازگشت به مفاد توافق اصلی بر پایه چیزی است که قبل از دولت ترامپ وجود داشت. ترامپ تحریم‌ها علیه ایران را برگرداند و بر اساس برآورد مقامات دولت بایدن، دست کم ۱۵۰۰ تحریم جدید نیز به آن اضافه کرد.

دو ماه از ریاست جمهوری بایدن گذشته و به انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه خرداد نیز چیزی نمانده است. با این حال هر دو طرف هنوز موفق نشده‌اند که به میز مذاکره برگردند. چیزی که به ظاهر خواسته طرفین است.

سه هفته پیش آمریکا اعلام کرد که در نشست کمیسیون مشترک برجام به دعوت اتحادیه اروپا شرکت می‌کند و ایران نیز قرار بود در این نشست حاضر شود. اما ایران درخواست آمریکا برای نشستن پای یک میز مذاکره را رد کرد و این فرصت عملا از دست رفت.

از این تاریخ به بعد آمریکا و ایران بعضا بیانیه‌های متناقضی منتشر کرده‌اند. بعضی از این اظهارات نشان دهنده تردیدشان نسبت به طرف مقابل بود.

نتیجه نهایی برجام در انتظار تصمیم ایران و آمریکا؟

واشنگتن پست گزارشی بر اساس اظهارات علنی مقامات واشنگتن و تهران، مصاحبه با چندین مقام اروپایی و آمریکایی و گفتگو با کارشناسان در این رابطه منتشر کرده است. تعدادی از این مقامات بدون ذکر نام با واشنگتن پست مصاحبه کرده‌اند چرا که به عقیده آن‌ها این موضوع، موضوعی حساس و شبیه به رقص دیپلماتیک است.

در گزارش این رسانه آمریکایی آمده: ایران می‌خواهد تحریم‌های آمریکا اول برداشته شوند تا بتواند به وام‌های بین‌المللی و پول‌های بلوکه شده‌اش در جهان دسترسی پیدا کند و تحریم فروش نفت نیز از بین برود. ایران به دنبال تضمینی از جانب دولت بایدن است که به آن‌ها بگوید قرار نیست بار دیگر توافق برجام از بین برود.

ایران حتی زمانی که برجام در حال اجرایی شدن بود هم به تهدید‌های آمریکا برای محدودسازی سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور اعتراض داشت. تحریم‌های دوران ترامپ سیستم بانکی ایران را مختل کرد و عملا دسترسی ایران به واردات دارو و اقلام پزشکی را در شرایط شیوع کرونا با مشکل مواجه کرد.

دولت بایدن از ابتدا اعلام کرده می‌خواهد به برجام برگردد و قصد دارد از این توافق به عنوان پلتفرمی برای مذاکره مجدد بر سر بند‌های موسوم به بند‌های غروب که در واقع به انقضای برخی محدودیت‌های هسته‌ای ایران مرتبط است استفاده کند. واشنگتن گفته می‌خواهد مذاکرات بر سر دیگر مشکلات با ایران از جمله مساله موشک‌های بالستیک، مسائل حقوق بشری و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران را آغاز کند.

با این حال دولت بایدن گفته می‌خواهد این مسائل از موضوع مذاکرات هسته‌ای جدا باشد. آمریکا خواستار آزادی چهار شهروند ایرانی- آمریکایی محبوس در ایران و دریافت اطلاعاتی درباره رابرت لوینسون مامور اف‌بی‌ای که ۱۴ سال پیش در ایران ناپدید شده نیز است.

یک مقام ارشد آمریکایی به واشنگتن پست گفته: صحبت ما برگشت دو طرف به تعهداتشان است و بعد از آن می‌خواهیم مذاکرات را برای تقویت و طولانی‌تر کردن توافق هسته‌ای و موضوعات مورد نگرانی‌مان ادامه دهیم و معتقدیم ایران نیز دغدغه‌هایش را پای میز مذاکره مطرح خواهد کرد.

بیشتر بخوانید:تردید آمریکا برای بازگشت به برجام/ بایدن از کمپین فشار حداکثری ترامپ دست برمی‌دارد؟

دولت بایدن به وضوح نگفته که آیا تعهد ایران به ادامه مذاکرات بخشی از پیش شرط آمریکا برای ورود به توافق هسته‌ای است یا خیر، اما به گفته مقامات آمریکایی هر اقدامی نیاز به برگزاری نشست دارد.

او گفته: ما بدون مذاکره مستقیم و اگر ایرانی‌ها موافقت نکنند، مذاکرات غیر مستقیم، نمی‌توانیم حدس بزنیم که چه قدم‌هایی در چه زمانی و چطور قرار است برداشته شود.

در این میان بعضی از تحریم‌های ترامپ ارتباطی به مساله هسته‌ای ایران نداشته و در نتیجه قرار نیست با بازگشت به برجام لغو شوند. ایران گفته می‌خواهد همه تحریم‌ها یک جا برداشته شود در غیر این صورت هیچ علاقه‌ای به مذاکره ندارد. ایران توسعه سلاح موشکی و موشک‌های بالستیک را حق خود می‌داند و اصرار دارد که این سلاح‌ها ارتباطی به سلاح هسته‌ای ندارند و در واقع با هدف تقویت قوای دفاعی کشوری هستند که در منطقه با دشمنانش محاصره شده است. ایران نشان داده هیچ علاقه‌ای به توقف حمایت از گروه‌های نیابتی‌اش در عراق و دیگر کشور‌ها ندارد.

به گفته عباس عراقچی اگر آمریکا بخواهد بدون هیچ پیش شرطی به مذاکره برگردد، نیازی هم به نشست ندارد.

بایدن و برجام، توافق هسته‌ای ایران احیا می‌شود؟

عراقچی در گفتگو با اسپوتنیک روسیه گفته: آیا آمریکا زمانی که خواست به توافق‌های دیگری که از آن‌ها خارج شده بود برگردد با کسی مذاکره کرد؟ آیا دیداری برقرار شد؟

حسن روحانی در گفتگوی تلفنی با بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا گفته واشنگتن هیچ اقدام عملی نکرده که نشان دهد تمایلی به بازگشت به برجام دارد.

او با بیان اینکه آمریکا باید اول اقدام کند گفته: اگر ما به دنبال دیپلماسی هستیم، مسیر روشن است. تحریم‌ها باید برداشته شوند و آمریکا به تعهداتش پایبند باشد. گزینه دیگری وجود ندارد.

هر دو طرف به طور علنی در انتظار اقدامی از سوی طرف مقابلند و می‌گویند «تو اول باید حسن نیت نشان دهی». تهران قویا اعلام کرده که به خاطر تحریم‌های آمریکا نمی‌تواند به پول‌های بلوکه شده‌اش دذ کره‌جنوبی دسترسی داشته باشد. ۷ میلیارد دلار پول نفت ایران در بانک‌های کره جنوبی بلوکه شده‌اند که قرار بود از طریق ساز و کار کمک‌های بشردوستانه سوییس به دست ایران برسد.

ماه گذشته سئول گفت این کار تنها بعد از مشورت با دولت بایدن شدنی است. آنتونی بلینکن وزیر خارجه بایدن روز چهارشنبه در جلسه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان در پاسخ به سوال نماینده‌ای گفت: "این گزارش (که دولت کره جنوبی درحال آزاد کردن یک میلیارد دلار از پول‌های بلوکه شده ایران است) غلط است. تا زمانی که ایران به توافق (هسته‌ای) برنگشته، از رفع تحریم بهره نخواهد برد و گزارشی که شما به آن اشاره کردید نادرست است. " او گفت توپ در زمین ایران است.

محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران در واکنش خطاب به بلینکن گفت: آمریکا مدعی است که دیپلماسی را ترجیح می‌دهد، نه سیاست شکست خورده «فشار حداکثری» ترامپ را. با این وجود، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا درباره ممانعت از کره در انتقال پول خودمان به کانال سوییس که تنها برای دارو و غذا مورد استفاده قرار می‌گیرد، رجز خوانی می‌کند.

اما هنوز دو طرف دلایلی برای خوشبینی نسبت به طرف مقابل دارند. در دولت آمریکا اظهار نظر ماه گذشته ظریف درباره برنامه عملیاتی از طریق یک کانال دیپلماتیک مناسب، به عنوان سیگنال مثبتی قلمداد شده است.

روز جمعه جیک سولیوان مشاور امنیت ملی بایدن در جمع خبرنگاران گفته که ارتباطاتی از طریق اروپایی‌ها و دیگران بین ایران و آمریکا وجود دارد که آن‌ها را قادر می‌سازد به ایرانی‌ها توضیح دهند که موضع‌شان چیست و موضع ایرانی‌ها را نیز بشنوند.

سولیوان گفته ما در انتظار شنیدن مواضع بیشتری از جانب ایران هستیم که ببینیم چقدر به ادامه کار تمایل دارند. اما تاخیر‌ها و موانع همه طرف‌ها را ناامید کرده است.

یک مقام ارشد اروپایی به واشنگتن پست گفته: ایران بیش از حد با دکارت‌های درون دستش بازی می‌کند و آمریکایی‌ها نیز نمی‌خواهند مادامی که برنامه کلی ندارند هیچ آفری بدهند. اما برخی اقدامات اضطراری است.

منظور از اضطراری بودن شرایط، افزایش غنای اورانیوم در ایران است. ایران مقدار و سطح غنی سازی اورانیوم خود را از ۳.۸۷ درصد غنای پذیرفته شده در برجام به ۲۰ درصد رسانده است. دولت آمریکا برآورد کرده که این شرایط رسیدن ایران به بمب اتم را به سه ماه کاهش داده است. در حالی که بر اساس برجام دستیابی ایران به بمب تا یک سال عقب افتاده بود.

ایران تهدید کرده بود که نظارت آژانس را نیز متوقف خواهد کرد. با این حال به طور موقت برای سه ماه این تصمیم را به تعویق انداخته است.

در گزارش واشنگتن پست به اختلاف نظر مقامات اروپایی و آمریکایی بر سر اهمیت انتخابات ریاست جمهوری ایران اشاره شده است. در این گزارش گفته شده برخی معتقدند که با پیروزی اصولگرایان تندرو در انتخابات، شانس بازگشت به برجام کاهش می‌یابد. گروه دیگر بر این باورند که در واقع تنها نظر رهبر ایران است که در این موضوع اهمیت دارد و او نیز اعلام کرده نسبت به توافق اولیه هم تردید دارد و بایدن باید دست به اقدام بزند و حرف زدن کافی نیست.

بایدن هم برای جلب اعتماد ایرانی‌ها محدودیت‌های خودش را دارد. او از چند جهت تحت فشار است.

در ماه دسامبر ۱۵۰ دموکرات از او خواسته‌اند که بدون پیش شرط تحریم‌ها را بردارد و به توافق هسته‌ای برگردد. هفته گذشته ۷۰ جمهوری خواه و ۷۰ دموکرات در نامه‌ای از او خواسته‌اند که توافق هسته‌ای را مورد مذاکره مجدد قرار دهد و به یک توافق جامع با ایران بر سر مووضوعات موشکی و منطقه‌ای و حقوق بشری برسد.

در این میان اروپایی‌ها از آمریکا می‌خواهند که دست بجنباند. یک مقام ارشد اروپایی به واشنگتن پست گفته سوال اینجاست که آیا بایدن از نظر داخلی قادر به چنین کاری هست؟

اگر بایدن بخواهد تعادل را در اولویت‌های سیاست خارجی‌اش برقرار کند باید دید موضوع ایران که به اسرائیل، سوریه، عربسنان و دیگر کشور‌ها گره خورده کجای این اولویت‌ها قرار گرفته است. در حال حاضر رییس جمهور آمریکا بر سر پیشنهاد خود ایستاده است.

یک مقام ارشد دولت آمریکا به واشنگتن پست گفته دولت می‌تواند همین فردا با ایران مذاکره کند، اما قرار نیست به هر قیمتی این کار را انجام دهیم.