ابهامات واردات واکسن کرونا/ فعالان خصوصی حوزه دارو: واکسنی برای واردات پیدا نمی‌شود

رویداد۲۴ با ممنوعیت و محدودیت در صادرات واکسن کرونا به کشورها، دایره واکسیناسیون علیه این ویروس در ایران کوچک‌تر شده است. با این که تا قبل از تعطیلات نوروز، قرار بود چندین محموله واکسن وارد کشور شود، اما نه‌تنها این اتفاق نیفتاد، بلکه کشوری مانند هند هم اعلام کرد که دیگر هیچ محموله‌ای از واکسن صادر نخواهد کرد. همین اتفاقات دست به‌دست هم داد تا سازمان غذا و دارو، این بار از شرکت‌های خصوصی برای واردات واکسن کمک بخواهد.

این سازمان سوم فروردین در اطلاعیه‌ای خطاب به شرکت‌های واردکننده دارو، اعلام کرد که این شرکت‌ها در صورت توانایی در تامین واکسن کوویدـ ۱۹ از منابع معتبر مورد تأیید این سازمان، درخواست خود را به اداره بازرگانی اداره داروی این سازمان ارائه دهند. چهارم فروردین، مدیرکل داروی این سازمان، در توضیحات تکمیلی گفت که خریدار این واکسن‌ها وزارت بهداشت است و واکسن‌ها به‌صورت رایگان توزیع می‌شود.

حیدر محمدی این را هم اضافه کرد که واکسن از سوی هیأت امنای ارزی وارد می‌شود، اما بنا به‌نظر سازمان غذا و دارو و وزیر بهداشت، همزمان به شرکت‌های واردکننده هم فراخوانی برای تامین واکسن داده شده است. چند روز از این ماجرا نگذشته بود که نایب‌رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی اعلام کرد که پیش از این، واکسن آنفلوآنزا هم از سوی شرکت‌های خصوصی وارد کشور می‌شد، اما مسئله اینجاست که فرصت‌ برای تامین واکسن کرونا برای کشور از بین رفته؛ چراکه تمام کشورها نیاز خود را از قبل رزرو کرده‌اند. این همان نکته‌ای است که محمود نجفی‌عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی در گفت‌وگو با همشهری مطرح می‌کند. به‌گفته او، هم‌اکنون شرکت‌های تولیدکننده واکسن در تلاشند تا واکسن را برای جمعیت کشور خود تامین کنند. از سوی دیگر، کشورهای متقاضی واکسن، از قبل نیاز خود را پیش‌خرید کرده‌اند و دیگر واکسنی وجود ندارد که شرکت‌های خصوصی بخواهند آن را تهیه کنند.

به‌گفته او، از آنجایی که در تمام دنیا، دولت‌ها برای خرید واکسن اقدام می‌کنند، عملا بخش خصوصی خودش را وارد این ماجرا نکرد؛ چراکه امکان پرداخت برای واردات واکسن در توان شرکت‌های خصوصی نیست و اگر قرار باشد بعدا هزینه آن از دولت گرفته شود اصلا مشخص نیست که چه زمانی این اتفاق بیفتد. نجفی‌عرب می‌گوید که در کنار همه اینها، شرکت‌های خصوصی توان تامین میزان زیادی از واکسن کرونا را ندارند و از همان ابتدا یعنی زمانی که شرکت‌ها در حال تولید بودند، از شرکت‌های خصوصی هم خواسته نشد تا واکسن وارد کنند: «هم‌اکنون برخی کشورها مثل هند و انگلیس صادرات واکسن به کشورهای دیگر را ممنوع کرده‌اند؛ بنابراین با توجه به محدودیت‌ها و پیش‌خرید دولت‌ها، واکسن وجود ندارد که بخواهد به ایران بیاید. حتی کوواکس هم که قرار بود محموله‌ای به ایران بفرستد، هنوز نتوانسته واکسن مورد نیاز را تامین کند.» نجفی‌عرب معتقد است که ایران خیلی زودتر از اینها می‌توانست واکسن کرونا را پیش‌خرید کند، این اتفاق برای واکسن آنفلوآنزا هم می‌افتد، اما در ارتباط با واکسن کرونا موضوع پیچیده‌تر است و بخش خصوصی مانند واکسن آنفلوآنزا نمی‌تواند واکسن کرونا وارد کشور کند.

بیشتر بخوانید: واردات واکسن با "ارز اشخاص" برای واردکنندگان "غیردولتی" آزاد شد

هنوز شرکتی موفق به تامین واکسن نشده است

با این که بیش از ۱۰ روز از فراخوان سازمان غذا و دارو برای واردات واکسن کرونا می‌گذرد، اما نجفی‌عرب می‌گوید تا جایی که از شرکت‌های واردکننده دارو خبر دارد، هنوز شرکتی موفق به تامین واکسن نشده است. به‌گفته او، حتی سازمان نظام‌پزشکی که در تلاش بود مقداری واکسن برای بخش درمان وارد کند هم هنوز موفق به این کار نشده است: «شرکت‌های خصوصی واکسن کرونا را باید با ارز نیمایی بخرند؛ بنابراین با توجه به محموله بزرگی که نیاز است، قیمت تمام‌شده آن خیلی بالا می‌رود؛ حتی اعلام می‌شود شرکت‌هایی که به‌دلیل همکاری مشترک برای تحقیقات کرونا، سهمیه واکسن داشته‌اند هم واکسن‌ها را دو تا دو و نیم برابر قیمت اصلی می‌فروشند که این عدد برای کشور ما خیلی زیاد می‌شود.» مسائل پیچیده در تامین واکسن کرونا، در شرایطی در حال نشستن کنار یکدیگر است که ۲۴ دی سال گذشته، حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اعلام کرده بود که هیچ مشکلی برای خرید واکسن وجود ندارد و بانک مرکزی هم اعلام کرده که مشکلی در پرداخت ارز ندارد.

واکسیناسیون ۷۰ درصد جمعیت باید از سوی دولت انجام شود

ماجرا اما تنها به توانایی خرید واکسن خارجی از سوی این شرکت‌ها محدود نمی‌شود. برخی از کارشناسان دارو می‌گویند که شرکت‌های واردکننده توانایی تامین زنجیره سرد برای واردات واکسن را ندارند؛ به‌ویژه برای واکسن فایزر که گفته می‌شود باید در دمای منفی ۷۰ درجه منتقل شود. با این حال اما، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تأکید می‌کند که این مسئله تنها برای واکسن فایزر، مشکل ایجاد می‌کند؛ درحالی‌که این واکسن براساس اعلام رهبری ممنوعیت ورود به ایران را دارد. به‌گفته او، شرکت‌های واردکننده قبلا واکسن آنفلوآنزا وارد کرده‌اند و از نظر تامین زنجیره سرد، توانایی واردات واکسن کرونا را دارند. علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران هم با او هم‌نظر است.

او به همشهری می‌گوید واردات واکسن موضوع جدیدی برای شرکت‌های خصوصی نیست. قبلا در کنار واکسن آنفلوآنزا، واکسن اچ پی وی، واکسن‌های سه‌گانه بدو تولد و... هم وارد شده که بدون مشارکت بخش خصوصی امکان واردات آنها به کشور نبود. با این حال، او این توضیح را می‌دهد که واکسن کرونا به‌دلیل پاندمی، وضعیت استثنایی پیدا کرده و باید ۷۰ درصد جمعیت کشور واکسینه شوند تا ایمنی جمعی اتفاق بیفتد؛ بنابراین در قدم اول دولت باید این میزان واکسن را وارد کند و مابقی آن به بخش خصوصی سپرده شود.

او می‌گوید، برخی اعلام می‌کنند قصد خرید مستقیم واکسن را دارند؛ بنابراین شرکت‌های خصوصی می‌توانند در این زمینه کمک کنند، اما به این روش انتقادات زیادی وارد است و تبعیضاتی ایجاد می‌شود؛ چراکه قشر محدودی توانایی خرید واکسن را خواهند داشت؛ بنابراین بخش اصلی واکسن باید از مسیر دولت وارد شود. اما نکته اینجاست که خیلی از تولیدکننده‌ها نتوانسته‌اند برای خودشان واکسن تامین کنند. نقش دولت در تامین واکسن هم موضوعی است که از سوی یکی از واردکنندگان سابق دارو که نخواست نامش در گزارش بیاید، مورد اشاره قرار می‌گیرد.

او به همشهری می‌گوید در وضعیت اورژانسی، دولت‌ها به‌طور مستقیم با تولیدکنندگان ارتباط پیدا می‌کنند، ایران زمان را از دست داده و برای واردات واکسن دیر عمل کرده است. اگر زمانی که تولید واکسن در دنیا شروع شده بود، این اختیار به شرکت‌های خصوصی داده می‌شد، شاید می‌شد مقداری واکسن وارد کرد؛ به هر حال این تأخیر اتفاق افتاده است. به‌گفته او، امکان تامین واکسن وجود دارد، اما قطعا ۳ تا ۴‌ ماه زمان می‌برد، باید منتظر ماند تا نیاز کشورها کم شود و واکسن در اختیار ایران قرار بگیرد: «در شرایط تحریم، معمولا شرکت‌های واردکننده که نماینده رسمی هستند، توانایی بالاتری برای واردات واکسن دارند، دولت مشکل تصمیم‌گیری دارد؛ به همین دلیل هم نتوانسته تاکنون واکسن مورد نیاز را وارد کند.» به‌گفته او، باید ارز زیادی برای واردات واکسن اختصاص پیدا کند؛ درحالی‌که در این زمینه هم محدودیت‌هایی وجود دارد.

دیر عمل کردیم

از نظر محمود هادی‌پور، داروساز شرکت‌های خصوصی برای واردات واکسن مشکلی ندارند، اما مسئله توانایی واردات نیست؛ موضوع به طرف حساب بودن دولت برمی‌گردد؛ چراکه دولت خوش‌حساب نیست و به‌موقع پرداخت ندارد؛ مگر این که واکسن را پیش‌خرید کنند. به اعتقاد او، مشکل دیگر، دیر عمل کردن است؛ یعنی ایران می‌توانست به محض تولید، واکسن پیش‌خرید کند، اما این کار را نکرد، حالا هم کشورها در تلاش‌ هستند ۶۰ درصد جمعیت خودشان را واکسینه کنند. حتی کشوری مثل روسیه که با ایران همکاری دارد، اولویت واکسیناسیون را برای جمعیت عمومی خود اعلام کرده است: اینطور نیست که واکسن را همین امروز درخواست کنید و به شما هم بدهند؛ بنابراین کشور مجبور می‌شود واکسن را از بازارهای غیررسمی تهیه کند که به‌نظر می‌رسد این موضوع مشکل جامعه را حل نمی‌کند و گروه‌های پرخطر را نمی‌تواند تحت پوشش قرار دهد.