بازار ارز در تعلیق!/ آیا افرادی خارج از دولت حسن روحانی مانع کاهش نرخ ارز هستند؟

رویداد۲۴ در روز میانی تیرماه نرخ دلار با قیمت ۲۵ هزار و ۱۰۰ تومان معامله شد. در یک هفته اخیر قیمت دلار آمریکا وارد کانال ۲۵ هزار تومان شده و تا آخرین معاملات در این کانال پایدار ماند.

نرخ ۲۵ هزار تومانی دلار و افزایش قیمت آن چیزی نبود که دولت وعده‌اش را داده بود. در ماه‌های اخیر از رییس جمهور گرفته تا سخنگوی دولت و رییس بانک مرکزی در اظهار نظرات مختلف با اطمینان اعلام کرده بودند نرخ دلار کاهشی خواهد بود و حتی از رسیدن بازار به نرخ‌های ۱۵ هزارتومان حرف زده بودند. بازار ارز هم به تناسب این وعده‌ها، احتمال توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها را جدی دیده و این طور گمان می‌شد که آزادسازی ارز‌های بلوکه شده و افزایش درآمد‌های ارزی حاصل از فروش نفت در راه است.

بیشتر بخوانید:کابینه اقتصادی ابراهیم رئیسی / دولت سوم احمدی نژاد منهای احمدی نژاد!

به همین دلیل در چند هفته میانی بهار امسال بازار به سمت کاهش قیمت گرایش پیدا کرده و عمده پیش بینی و تحلیل‌های کارشناسان بازار ارز این بود که قطعا در نیمه اول امسال شاهد کاهش قیمت دلار خواهیم بود. اما بازار ارز خلاف تمام این قاعده‌ها و پیش‌بینی‌ها حرکت کرده است؛ تا جایی که نه تنها قیمت‌ها کاهش پیدا نکرد که در حال حاضر به نظر می‌رسد بازار ارز روند افزایشی به خود گرفته است.

چرا قیمت ارز کاهشی نمی‌شود؟

در این میان اظهارات دولتی‌ها هم آبی بر آتش گرانی دلار نریخت و در روز‌های پایانی دولت دوازدهم اظهاراتی می‌شنویم که آشفته بازار دلار را سرگردان‌تر می‌کند.

در آخرین مورد علی ربیعی سخنگوی دولت با اعلام مبرا بودن دولت در تنظیم بازار ارز گفته: «دلیل اوضاع امروز دلار را از کسی دیگر بپرسید. همه می‌دانیم چرا قیمت بالاست.» او توضیح بیشتری نداده اما از آنجا که این صحبت را در پاسخ به یکی از رسانه‌های اصول گرا مطرح کرده به نظر می‌رسد اشاره‌اش به آن دسته از اصول‌گرایانی است که با احیای برجام هم‌دل نیستند و در دل تصمیم‌گیری‌ها سنگ‌اندازی می‌کنند. اما جالب اینجاست که ۲۰ برابر شدن نرخ دلار در همین دولت حسن روحانی اتفاق افتاد.

از طرفی میان کارشناسان این بحث مطرح است که در این ماه‌های پایانی دولت دوازدهم و روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی همه تصمیم‌های جدی و حیاتی اقتصادی به دولت بعد موکول شده؛ از احیای برجام گرفته تا سیاست گذاری در کاهش قیمت‌ها و حتی واکسیناسیون. این دسته از کارشناسان معتقدند، برای نظام تصمیم‌گیری و بدنه سیاست‌گذاران بر قدرت مهم است که سال ابتدایی دولت ابراهیم رئیسی با گشایش‌های اقتصادی مورد توجه‌ای همراه شود، به همین دلیل عواملی مانند احیای برجام و افزایش درآمد ارزی با چند ماه تاخیر قرار است عملیاتی شود تا فرصت اولیه‌ای برای تشکیل یک دولت پرقدرت جدید برای رییس جمهور جدید فراهم باشد و رئیسی با دست بازی از لحاظ مالی بتواند کشور را اداره کند.

ضمن اینکه در ادامه هم کارشناسان پیش بینی می‌کنند، دولت طی ۴ سال آینده حدود ۱۰۰ میلیارد دلار درآمد ارزی خواهد داشت ضمن آنکه ۱۲۰ میلیارد دلار هم ایران از کشور‌های دیگر طلب دارد که پس از گره‌گشایی‌ها باید وارد مدار شود. بنا به این داده‌ها به نظر می‌رسد دولت ابراهیم رئیسی با دست بازتر و خزانه فربه‌تری قرار است اداره شود.

همچنان که علی ربیعی اعلام کرده، تحریم‌های برجامی تقریبا تمام شده و بخشی از تحریم‌های ترامپی هم توافق روی آن صورت گرفته است اما امضای نهایی یا حداقل اعلام رسمی نهایی انجام نشده و روابط تجاری و نقل و انتقالات مالی تحول جدی به خود هنوز ندیده است؛ بنابراین اگر حسن روحانی در زمستان سال گذشته عجولانه و سرخوش از احیای برجام نرخ ۱۵ هزارتومانی برای دلار اعلام کرد شاید نمی‌دانست که سرگیری احیای برجام در داخل ایران با مشکلات دیگری مواجه است و فرصت طلایی گشایش اقتصادی حاصل از برجام به عمر دولت روحانی نخواهد رسید. شاید به همین دلیل هم است که سخنگوی دولت و دیگر افراد کابینه حسن روحانی و خود او در این ماه‌های پایانی نوک حمله را به سمت خودی‌ها برده و با انتقاد از افرادی داخل بدنه قدرت تاکید می‌کنند که دولت روحانی با سنگ اندازی‌های زیادی برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور مواجه بوده است.

از طرفی فعالان بازار نسبت به دولت بی‌اعتماد شده و تقریبا هیچ سیگنال مثبت یا حتی منفی از اظهارات و تصمیم‌های لحظه آخری دولت دریافت نمی‌کنند و در واقع نسبت به آن خنثی هستند.

به باور بازیگران باتجربه بازار، یکی از عواملی که موجب شده است خریداران بلندت مدت با قدرت وارد بازار ارز نشوند هراس از ثبات قیمت‌هاست. در واقع در شرایط کنونی انتظار نزول اسکناس آمریکایی تاحد زیادی کاهش پیدا کرده است، ولی بخشی معامله‌گران احتمال می‌دهند قیمت تا انتهای سال نوسان معناداری را تجربه نکند. آن‌ها به دلیل هراس از همین خواب پول است که با تمام توان در موقعیت خرید قرار نمی‌گیرند. با این حال، تثبیت بالای محدوده ۲۵ هزار و ۲۰۰ تومان و در مرحله بعد محدوده ۲۶ هزار و ۳۰۰ تومان، این دسته را دست به کار خواهد کرد.

تعطیلات کرونایی و قطعی‌های برق موجب شده است که تقاضا، محرک و انگیزه کمتری برای ورود به بازار داشته باشد. به باور آنها، زمانی که بازار‌ها و برخی از اصناف تعطیل می‌شوند، انگیزه معامله‌گران برای خرید ارز کاهش پیدا می‌کند؛ چراکه انگیزه خرید برخی از معامله‌گران، تهیه کالا و خدماتی است که می‌خواهند به مشتری برسانند. زمانی که تقاضا در بازار خدمات و کالا‌ها به‌دلیل تعطیلی‌ها کاهش پیدا کند، انگیزه معامله‌گران و تجار نیز برای خرید ارز پایین می‌آید.

در کنار این گفته می‌شود که قطعی‌های برق موجب شده برخی از جابه جایی‌های حواله‌ای با تاخیر و سختی بیشتری صورت بگیرد و همین مساله انگیزه ورود این بخش از تقاضا برای ورود به بازار را تعدیل کرده است.

بازار ارز در فاز احتیاط

به گفته برخی کارشناسان بازار ارز به‌دلیل نزدیک شدن به دور جدید مذاکرات هسته‌ای در فاز احتیاط قرار گرفته و معامله‌گران ترجیح می‌دهند در آستانه مذاکرات اقدام به خرید و فروش خاصی نکنند. از نگاه این دسته در صورتی که در مذاکرات هسته‌ای گشایش خاصی رخ ندهد، بار دیگر افزایشی‌ها به بازار ارز برخواهند گشت.

در روز‌های اخیر بازار ارز با کاهش شدید حجم تقاضا مواجه شده که خود این هم افزایش نرخ ارز را به همراه داشته است. برخی فعالان بازار دلیل افزایش قیمت دلار و کاهش حجم تقاضا را حالا به جز عوامل پیشینی که شرحش رفت، متاثر از عوامل به روزی مانند قطعی برق نیز می‌دانند.

در چنین شرایطی فعالان بازار ارز تلاش می‌کنند پیش بینی‌های خود را طبق شرایط سیاسی کشور به روز کنند. آن هم در شرایطی که مذاکرات بر سر احیای برجام زمان‌بر و طولانی شده و در بلاتکلیفی به سر می‌برد.

از ۲۵ هزار تومان تا ۲۸ هزار تومان؛ پیش‌بینی کارشناسان از حداقل نرخ دلار روز‌های آینده اعدادی همین حدود است. برخی پیش‌بینی می‌کنند نرخ تعادلی دلار امسال ۲۸ هزار تومان شود و برخی هم معتقدند نرخ دلار امسال در کانال ۲۵ هزار تومان به ثبات می‌رسد؛ بنابراین تا زمانی که ارزی به واسطه احیای برجام وارد کشور نشود، احتمال کاهش نرخ دلار امر بسیار بعیدی است و بازار افزایشی خواهد بود. اما به محض اینکه احیای برجام به صورت عملیاتی و ورود ارز‌های بلوکه شده یا درآمد‌های ارزی حاصل از فروش نفت اتفاق بیفتد، نرخ ارز حداقل برای چند ماه کاهشی خواهد بود اما باز هم سقوط دلار به کانال‌های زیر ۱۸ هزارتومان با احتمال وقوع کمی همراه است.