شاخص‌های وزارت بهداشت برای آب آشامیدنی سالم/ دستگاه تصفیه آب خانگی بخریم یا نه؟

رویداد۲۴ مهندس غلامرضا شقاقی گفت: در مورد آب آشامیدنی، تامین کننده آب، وزارت نیرو از طریق شرکت‌های آب و فاضلاب است و وزارت بهداشت نقش ناظر را دارد و رصد می‌کند تا آب استانداردهای ملی را تامین کند. آب از جنبه‌های مختلف طبق دستورالعمل‌های از پیش تعیین شده که در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار دارد، پایش می‌شود که  یکی از روش‌ها کنترل کیفیت آب است.  

بررسی آب آشامیدنی در کشور از سه وجه فیزیکی، شیمیایی و میکروبی

وی افزود: آب از سه وجه فیزیکی، شیمیایی و میکروبی مورد بررسی قرار می‌گیرد. مهم‌ترین موضوع، مباحث میکروبی آب است که بر خلاف آلودگی‌های شیمیایی، اثرات کوتاه مدت دارد و اگر مشکلی از این نظر سلامت آب را تهدید کند، به سرعت شاهد طغیان بیماری خواهیم بود. به همین دلیل پایش‌های میکروبی بر روی آب با تواتر زمانی کمتری انجام می‌شود. برخی نظارت‌ها مانند کلر آزاد باقی مانده، کدورت و pH آب روزانه بررسی می‌شود.

وی ادامه داد: عوامل شیمیایی نیز در موارد معمول در بازه‌های زمانی شش ماه تا یکسال بررسی می‌شوند؛ زیرا تغییرات در آنها کمتر است.  بازرسی از تاسیسات آب آشامیدنی نیز به منظور نظارت انجام می‌شود که توسط آن پتانسیل خطر در سامانه‌های تامین آب بررسی می‌شود و منجر به تعیین ریسک‌های سامانه‌های تامین آب می‌شود. اگر در نتایج پایش و نظارت مشکلی وجود داشته باشد، سریعا برای رفع مشکل به تامین کننده آب و سازمان‌های ذیربط در سطوح مختلف گزارش می‌شود.  

برنامه ایمنی آب آشامیدنی

شقاقی افزود: کیفیت آب آشامیدنی به ویژه عوامل میکروبی آب ممکن است هر لحظه تغییر کند و اکتفا کردن به نتایج کنترل کیفی آب به تنهایی اطمینان بخش نیست. سازمان جهانی بهداشت چند سالی است که برنامه‌ای تحت عنوان «ایمنی آب آشامیدنی» را برای حصول اطمینان از کیفیت آب آشامیدنی ارائه داده است و ما چند سال است این برنامه را در چندین استان با همکاری سازمان‌های مرتبط مانند وزارت نیرو، وزارت کشور، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت نفت دنبال می‌کنیم و بر این اساس از حوزه آبریز تا نقطه مصرف تمام ریسک‌های آب آشامیدنی را تعیین و بررسی می‌کنیم تا اقدامات کنترلی لازم انجام شود. اکنون برخی شهرها موفق به دریافت گواهی‌نامه برنامه ایمنی آب شدند.

مشکلات ساختاری در خوزستان و سیستان و بلوچستان

وی درباره وضعیت سلامت آب در استان‌های سیستان و بلوچستان و خوزستان نیز اظهار کرد: در این استان‌ها مشکلات ساختاری داریم و به همین دلیل با مشکلات کمی و کیفی آب مواجهیم که با خشکسالی تشدید می‌شوند و به این دلیل نیز تاکنون موفق به دریافت گواهی‌نامه برنامه ایمنی آب در شهرهای این استانها نشدیم. از طرفی انواع شاخص‌های کلر آزاد باقی مانده در آب، کدورت آب و شوری آب در شهرهای استان خوزستان از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست که این موضوع به دلیل مشکلات شبکه توزیع، تصفیه‌خانه‌ها و منبع آب است. در تابستان شوری آب تا حدی بالا می‌رود که تطابقی با استاندارد ملی ندارد. این موضوعات چندین سال است که پیگیری می‌شود و لازم است برای حل مشکلات، زیرساخت‌های لازم با کمک دولت فراهم شود.  

وی افزود: البته در حال ساخت و تکمیل چندین تصفیه‌خانه هستند که می‌تواند به بهبود کیفیت آب کمک کند. سلامت آب در برخی استان‌ها نظیر خوزستان، ‌ به دلیل مشکلات زیرساختی و عدم جمع آوری و تصفیه مناسب فاضلاب با مشکل مواجه است. وزارت بهداشت در این زمینه تنها نقش ناظر دارد و قدرت اجرایی برای تغییر یا بهبود شرایط را ندارد.  

خشکسالی و عدم دسترسی به آب آشامیدنی؛ مشکل اصلی در سیستان و بلوچستان

رئیس گروه بهداشت آب و فاضلاب وزارت بهداشت، ادامه داد: در مورد سیستان و بلوچستان با توجه به خشکسالی، مشکل اصلی دسترسی به آب آشامیدنی است که عدد پایین‌تری دارد و در برخی نقاط، دسترسی به آب آشامیدنی از طریق تانکرها انجام می‌شود که دسترسی پایدار نیست و به ناچار آب اینگونه تامین می‌شود ولی باید اقدامات مناسبی در جهت سهولت در دسترسی اتفاق افتد.   

وی افزود: شاخص‌های مختلفی برای سلامت آب آشامیدنی وجود دارد که یکی از آنها دسترسی به آب آشامیدنی است، در واقع باید حداقل ۵۰ تا ۱۰۰ لیتر آب در روز تامین شود تا بگوییم این دسترسی وجود دارد. شاخص بعدی شاخص کیفیت میکروبی است و در مناطق شهری آنچه مورد قبول ما است بالای ۹۵ و ۹۹ درصد است. در واقع باید نتایج مطابق استاندارد باشد که در برخی مناطق استان‌های سیستان و بلوچستان و خوزستان این عدد پایین‌تر از این شاخص است.  

و اما بیماریهای منتقله از آب

وی درباره بیماری‌های منتقله از آب نیز به ایسنا گفت: این بیماری‌ها بیشتر میکروبی هستند که باعث ایجاد بیماری می‌شوند و معروف‌ترین بیماری از این طریق وبا است؛ ولی سایر بیماری‌ها مثل حصبه و هپاتیت A نیز وجود دارند. البته برخی ویروس‌ها از جمله ویروس «نوروواک» نیز می‌توانند از طریق آب منتقل شوند که مقاومت بیشتری نسبت به گندزداها دارند و بیشتر در آب زنده می‌مانند. آلودگی‌های شیمیایی نیز در طولانی مدت بر سلامت انسان اثرگذار است، مثلا وجود آرسنیک در آب می‌تواند باعث افزایش بروز سرطان شود.  

دستگاه تصفیه آب خانگی؛ آری یا خیر؟

شقاقی در پایان درباره استفاده از دستگاه‌های تصفیه آب خانگی، اظهار کرد: سلامت آب توسط کارشناسان وزارت بهداشت و شرکت های آب و فاضلاب بررسی و پایش‌ می‌شود. زمانی که دستگاه تصفیه دیگری هم در منازل استفاده می‌شود دیگر نظارتی بر آن وجود ندارد و خیلی وقت‌ها ممکن است به دلیل عدم راهبری مناسب باعث افت کیفیت آب نیز شوند یا میزان املاح را تا حد زیادی کاهش دهد و این در حالی است که برخی املاح باید از طریق آب برای بدن انسان تامین شود.