شورای راهبردی روابط خارجی نهاد مشورتی رهبری کجاست و چه می‌کند؟

رویداد۲۴ ترکیب برجامی شورای راهبردی روابط خارجی با ورود عراقچی به این شورا تکمیل شد. عباس عراقچی مقام ارشد وزارت خارجه و مرد شماره دو مذاکرات هسته‌ای در دولت حسن روحانی با توصیه رهبری و با دستور کمال خرازی به عنوان دبیر شورای عالی راهبردی سیاست خارجی منصوب شد.

این انتصاب پیام‌هایی به دنبال دارد از جمله اینکه سیاست‌های راهبردی جمهوری اسلامی ایران در قبال برجام آنگونه که در دولت‌های یازدهم و دوازدهم در پیش گرفته شده بود، همچنان ادامه دارد. ترکیب اعضای شورای راهبردی با حضور چهره‌هایی چون خرازی، ولایتی و حالا عراقچی کاملا چهره‌ای برجامی به خود گرفته است. شورای راهبردی روابط خارجی کجاست و چه تاثیری بر سیاست خارجه ایران دارد؟

شورای راهبردی سیاست خارجی ، بازوی مشورت دهی به رهبری

شورای راهبردی سیاست خارجی از جمله نهاد‌های مشورت دهنده به رهبری در امر سیاست خارجی محسوب می‎‌شود. برخی افرادی که در دولت‌های پیشین سمت‌های ارشدی را در بخش‌های مختلف دستگاه دیپلماسی کشور از شخص وزیر تا معاونت‌ها داشتند پس از پایان دوره کاری خود راهی شورای راهبردی روابط خارجی شدند. این شورا در سال ۱۳۸۵ با حکم رهبری تشکیل شده است.

بیشتر بخوانید: پاسخ عراقچی به اتهام‌زنی کیهان: صبرم به سر رسیده بود

در بخش معرفی سایت شورای راهبردی سیاست خارجی درباره هدف از تشکیل این شورا و وظایف آن آمده است: «شورای راهبردی روابط خارجی اتاق فکر و نهاد مشورتی رهبری با رویکردی راهبردی در حوزه روابط خارجی است که با هدف نقش‌آفرینی در تصمیم‌گیری‌های کلان، نشان دادن افق‌های نو در روابط خارجی، بهره مندی از نظرات نخبگان و تدوین شاخص‌ها در جهت نیل به اهداف سند چشم انداز کشور تشکیل شده است.»

شورای راهبردی سیاست خارجی را می‌توان بازوی مشورتی نهاد رهبری در امر سیاست خارجی خواند. ترکیب افراد حاضر در این شورا و همچنین اظهارنظر‌های صورت گرفته از سوی ریاست آن بیانگر یک هماهنگی میان این شورا و دیگر نهاد‌های حکومتی در معرفی و ارتقای سیاست گذاری‌های انجام شده در امر روابط خارجی است. تدوین راهبرد‌های دراز مدت، میان مدت و کوتاه مدت روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، دفاعی – امنیتی و علمی – فرهنگی از جمله وظایف این شورا عنوان شده است. قرارداد ۲۵ ساله میان ایران و چین را می‌توان یکی از خروجی‌های این شورا خواند چرا که خرازی بار‌ها در زمان رسانه‌ای شدن این قرارداد با گفتگو با رسانه‌ها به بیان جزئیات این قرارداد و اهداف آن اقدام کرد.

این نهاد از چهار کمیسیون و دبیرخانه تشکیل شده است که شامل کمسیسیون‌های سیاسی، اقتصادی، دفاعی-امنیتی و کمیسیون علمی و فرهنگی است که هریک از اعضا ریاست این کمیسیون‌ها را برعهده دارند.

اعضای شورای رهبردی سیاست خارجی

این شورا در ابتدا با چند عضو شاخص کار خود را آغاز کرد. ترکیب افراد حاضر در این شورا چه در دور اول و چه در دوم را افرادی با گرایش های سیاسی متفاوت تشکیل می‌دهند، از وزرای دولت خاتمی تا مذاکره کننده ارشد دولت احمدی نژاد. این ترکیب نشان می دهد که فراتر از نگاه های سیاسی و جناحی به موضوع سیاست خارجی در این شورا افراد متخصصی به کار گرفته شده است.

افزوده شدن عباس عراقچی به این ترکیب را می توان سنگین تر شدن کف ترازوی این شورا به نفع حامیان برجام و مذاکره با آمریکا تفسیر کرد.

در دوره نخست این شورا، سید کمال خرازی به ریاست این شورا انتخاب شد و افرادی چون علی اکبر ولایتی وزیر خارجه اسبق و مشاور رهبری در امور خارجی، علی شمخانی وزیر دفاع دولت اصلاحات و دبیر شورای عالی امنیت ملی به همراه محمد شریعتمداری وزیر سابق کار به همراه محمد حسین طارمی در ابتدای شکل گیری این شورا با حکم رهبری به عضویت آن درآمدند. محمد حسین طارمی تنها عضو روحانی این شورا بود که در زمان ریاست جمهوری بنی صدر معاونت سیاسی صدا و سیما را برعهده داشت.

ترکیب این شورا، اما در دوره‌های بعد تغییر کرد و سال ۱۳۹۳ اعضای جدیدی از سوی رهبری برای حضور در این شورا منصوب شدند. سیّد کمال خرازی در سمت خود ابقا شد و سعید جلیلی مذاکره کننده سابق پرونده هسته‌ای ایران به همراه ابراهیم شیبانی رئیس کل پیشین بانک مرکزی در دهه هشتاد و احمد وحیدی سیاستمدار نظامی که اکنون به عنوان وزیر کشور در دولت ابراهیم رئیسی حضور دارد و مهدی مصطفوی سفیر پیشین ایران در اتریش و آلمان به عنوان اعضای جدید این شورا منصوب شدند. محمد حسین طارمی نیز در سمت خود ابقا شد.

نقش شورای راهبردی روابط خارجی در سیاست خارجی ایران

کمال خرازی که در راس شورای راهبردی سیاست خارجی قرار دارد، عناوین مهم دیگری چون مشاور رهبری در سیاست خارجی را نیز در رزومه کاری‌اش ثبت کرده. کمال خرازی در دو دولت سید محمد خاتمی عنوان وزیر خارجه را برعهده داشت و پیشتر نیز نماینده ایران در سازمان ملل بود. خرازی را می‌توان رئیس و سخنگوی شورای عالی راهبردی سیاست خارجی دانست چرا که همواره این کمال خرازی است که در دیدار‌های مهم و حساس با طرف‌های خارجی حضور دارد و درباره پرونده‌های مهم سیاست خارجی کشور اظهار نظر کرده و مواضع حاکمیت را عنوان کرده است.

خرازی ید طولایی در حمایت از برجام دارد. حضور وی در راس نهادی که با حکم رهبری تشکیل و اعضایش نیز با دستور مستقیم رهبری انتخاب می‌شوند بیانگر آن است که سیاست خارجی کشور نه در دولت‌ها و وزارت خارجه‌ها بلکه در نهاد‌های موازی، چون شورای راهبردی سیاست خارجی تدوین و تبیین می‌شود. حمایت قابل توجه کمال خرازی در صحبت‌ها و شرایط مختلف، بیانگر سیاست‌های حاکمیت در قبال پرونده هسته‌ای ایران است که در یک دهه اخیر به ویژه پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی به شدت مورد انتقاد اصولگرایان بود.

حضور عراقچی در این نهاد به عنوان دبیر و بالاتر از افرادی چون سعید جلیلی که رئیس کمیسیون سیاسی این شورا را برعهده دارد نیز گواه دیگری بر این موضوع است که سیاست خارجی کشور نه در راستای نظر افراطیون و اصولگرایان بلکه در مسیر تعامل با شرق و دیپلماسی با غرب قرار دارد. موضوعی که اظهارنظر‌های ابراهیم رئیسی رئیس جمهور اصولگرا و دولتش در قبال برجام را می‌توان تاییدی بر آن دانست.

کمال خرازی در دوران خروج آمریکا از برجام در سخنانی گفته بود: «از تلاش‌های چین و روسیه برای جلوگیری از هم‌پاشیدن برجام خوشحالیم.» وی همچنین در راستای اظهارنظر‌های حاکمیتی در کشور نیز پیشتر گفته بود که آمریکا باید تحریم‌های ایران را بردارد تا بتواند به توافق هسته‌ای بازگردد.