پایان ماه عسل شهرداری و شورای شهر؟

رویداد۲۴ گویی شورای شهر و شهردار تهران پس از گذشته حدود ۳ ماه از آشنایی با یکدیگر، به چالش‌هایی رسیده‌اند. این را مرور اخباری نشان می‌دهد که این روز‌ها از کش و قوس شورای شهر برآمده است.

 از روزی که فایل صوتی منسوب به مهدی چمران، رییس سالخورده شورای شهر در گفتگو با نرگس سلیمانی، عضو دیگر شورای تهران به شبکه‌های اجتماعی درز کرد که در آن از «تهدید اعضای شورای شهر» در صورت رای ندادن به علیرضا زاکانی، گزینه شهرداری تهران سخن به میان رفته بود، کمتر تحلیلگری آینده روشن و پرامیدی را برای مدیریت شهری ششم تهران تصور می‌کرد.

واقعیت این است که در وضعیت کنونی، درجه تب بین شورای شهر و زاکانی شهردار، هر هفته بالاتر می‌رود. به خصوص با انتصابات اخیر زاکانی در مدیریت شهری، برخی اعضای شورای شهر دیگر رسما اختلاف نظر خود با شهردار را به رسانه‌ها کشانده اند.

این تنش با انتصاب حیدری، داماد زاکانی به عنوان مشاور شهردار در امور هوشمندسازی شهر تهران به اوج رسید. هرچند که در نهایت، شب گذشته شهردار تهران در نامه‌ای خطاب به مردم نوشت: با احترام و پذیرش انتقاد مردم، حکم صادره برای مشاور هوشمندسازی را ملغی کردم.

اما تا پیش از این، از برخی اعضای شورای شهر به این مساله واکنش نشان دادند و روزنامه‌ها هم در صفحات خود تحلیل‌های جالبی از «دامادزدگی» زاکانی سخن‌ها گفتند و او را با مدیرانی که قبلا دامادهایشان را به نان و نوایی رسانده بودند، مقایسه کردند.

این گزارش‌ها نشان میدهد که اختلافات عمیقی بین زاکانی و اعضای شورای شهر وجود دارد که پس از گذشت تنها دو سه ماه از حضور زاکانی در کاخ بهشت، دارد علنی می‌شود.

اختلافاتی که بیشتر از طریق تکذیب اعضای شورای شهر، سعی شد روی آن‌ها پوششی گذاشته شود تا شکاف بین اصولگرایان انقلابی در مدیریت شهری بیش از گذشته علنی نشود. ولی واقعیت این است که گویی ماه عسل انتخابات تمام شده است.

البته در این میان مانور صدا و سیما روی قصه شهرداری و پوشش خبری ماجرای انتصاب داماد زاکانی در شهرداری تهران هم واکنش‌هایی را برانگیخت. بخش خبری ۲۰ و ۳۰ شدیدترین حملات را به انتصابات اخیر زاکانی ترتیب داد و در گزارش مفصلی، پنبه شهردار تازه به تخت نشسته تهران را زد.

محسن شاکری‌نژاد، عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما نیز درباره پخش برنامه‌های خبری در خصوص تنش‌های اخیر در مدیریت شهری گفت: «آقای پیمان جبلی در ابتدای شروع کارشان، تاثیر مثبتی روی شبکه اطلاع رسانی صداوسیما گذاشتند. یکی از این موارد پوشش اخبار داماد آقای زاکانی و دیگری پوشش بحران هک سامانه سوخت بود و به نظرم این موضوع قابل تقدیر است و با همین رویکرد می‌تواند در حوزه‌های مختلف ادامه پیدا کند».

شاکری‌نژاد ادامه داد: «این شروع ماجرا است، قرار نیست کامل باشد، اما به مرور زمان بیش‌تر به رسالت خود می‌پردازد. درباره این اخباری هم که پوشش داده شده است باید گفت ما یکسری اخبار داریم که کامل نیست، مثلا ماجرای هک کردن جایگاه‌های سوخت یا ماجرای اینکه آقای علیرضا زاکانی، شهردار کنونی تهران داماد خود را به عنوان دستیارش انتخاب کرده را صداوسیما پوشش داده است. اما تنها آن بخشی را بازتاب داده که در دسترس است.»

اعضای شورای شهر: زاکانی از قانون عبور کرد

در این میان بازیگران اصلی مدیریت شهری یعنی اعضای شورای شهر هم درباره انتصابات اخیر زاکانی به روش‌های آشکار شروع به انتقاد از او کرده اند. اولین کسی که از بین اعضای شورای شهر واکنش نشان داد مهدی چمران، رییس ۸۰ ساله شورای شهر بود. او در مقابل خبرنگاران از انتصاب یکی از بستگان شهردار سخن گفت.

برخی از اعضای شورای شهر می‌گویند داماد زاکانی که مشاور او شده، دارای کارنامه مرتبط اجرایی با پست جدید نیست. سید احمد علوی در این خصوص که نظر اعضای شورا با انتصاب صورت گرفته در شهرداری تهران چیست؟ گفت: «در این خصوص بهتر است با سخنگوی شورا صحبت کنید، ما طی تعاملاتی که انجام دادیم به این توافق رسیدیم که در خصوص مسائل این چنینی تنها سخنگوی شورا صحبت کند!»

علی اصغر قائمی عضو دیگر شورای شهر در این باره گفت: «شورای شهر ششم در رابطه با انتصاب صورت گرفته نظریه رسمی اعلام نکرده است و هر کدام از دوستان یک نظریه شخصی دارند.»

وی گفت: «من به شخصه در رزومه داماد آقای زاکانی سابقه کار در حوزه انتصابی ندیدم یا اگر هم بوده خیلی مختصر بوده است. به نظر می‌رسد که این تصمیم با بی‌احتیاطی صورت گرفته است.»

زهرا شمس احسان رئیس کمیته ورزش شورای شهر تهران نیز با انتشار توئیتی نسبت به انتصاب حسین اوجاقی به عنوان رئیس سازمان ورزش شهرداری تهران انتقاد کرد و آن‌را غیرقانونی دانست.

وی در توئیتی نوشت: انتخاب رئیس سازمان ورزش شهرداری بر مبنای اساسنامه این سازمان باید از بین پرسنل رسمی شهرداری یا قراردادی با حداقل ۸ سال سابقه خدمت باشد. رعایت قانون باید خط قرمز باشد.

در مقابل این انتقادات، زاکانی در توییتر خود نوشت دامادش از شهرداری حقوق نمی‌گیرد و رابطه استخدامی هم ندارد. او اعلام کرد: «جهت پاسخگویی خدمت عزیزان: آقای مهندس حیدری هیچ رابطه استخدامی با شهرداری و دریافتی از آن نخواهد داشت و صرفا از تجربه و دانش علمی ایشان درحوزه هوشمندسازی تهران استفاده خواهم‌کرد. این امر غیرقانونی نبوده و این حکم صرفا برای اشراف و نظارت دقیق بنده از طریق ایشان در این پروژه مهم صادرشده‌است.»

توصیه طلایی به مدیریت شهری: نیرو‌های انقلاب را ناامید نکنید

تنش‌های بین زاکانی و شورای شهر، حتی به واکنش بین نیرو‌های اصولگرا هم منجر شد. مرتضی طلایی عضو اسبق شورای شهر تهران و از بزرگان اصولگرا درباره اختلافات مدیریت شهری می‌گوید: یک توصیه به دوستان شورای ششم و شهردار منتخب دارم که جنبه سیاسی ندارد. متاسفانه برخی اخبار گوناگونی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود نگرانی بین نیرو‌های انقلابی ایجاد کرده که نکند شورای شهر و شهردار دچار حواشی شده و از متن فاصله بگیرند و مسایل صرف مسایل اینچنینی شود.

طلایی توصیه اش را اینطور مطرح می‌کند: به صورت روشن توصیه ام به شهردار منتخب که از دوستان ما هستند و شورای شهر این است که اگر مسایلی وجود دارد هر چه زودتر حل و فصل کنید و فضا را به سمت کار برای مردم و شهر تهران ببرید.

او معتقد است اوضاع نگران کننده است و هر چه سریع‌تر مدیریت شهری باید خود را از حاشیه رها کند. طلایی می‌گوید: به عنوان کسی که از بیرون نگاه می‌کنم نسبت به وضع موجود مدیریت شهری احساس نگرانی دارم، چون این حواشی خدمت را از دوستان سلب نکند و موجب ناامیدی نیرو‌های انقلابی نشود. ممکن است اختلاف نظر و سلیقه‌ای در انتصابات وجود داشته باشد لکن باید به صورت غیررسمی و در جلسات کدخدامنشی بزرگتر‌های شورا این اختلافات را حل و فصل کنند و نگذارند به شبکه‌ها و فضا‌های سیاسی منتقل شود.

از نظر طلایی احتمال دارد شورای ششم به سرنوشت شورای پنجم گرفتار شود. این چهره مدیریت شهری می‌گوید: اگر شورای ششم به حواشی سیاسی گرفتار شد سم مهلکی است که باعث می‌شود همان بلای شورای پنجم به سر شورای ششم بیاید.

البته طلایی، بخشی از این تنش‌ها را به حضور تعدادی از اعضای شورای شهر در لیست نهایی اصولگرایان مربوط می‌داند که از نظر او، دارای تجربه لازم و کافی برای حضور در شورای تهران نبودند. طلایی می‌گوید: اعضای محترم شورا و عزیزانی که سابقه کار در شورا ندارند و جوان هستند بدانند کار در شورای شهر دستوری و آمرانه نیست و نیازمند گفتگو، حسن خلق، مدارا، تعامل، اقناع سازی و لابی است.

در مقابل این نگاه مشفقانه و نصیحت گرانه، برخی تحلیلگران مستقل معتقدند به زودی شورای شهر و شهردار به تنش‌های بزرگتری خواهند رسید.

مهدی قوامی پور، دکترای جامعه شناسی سیاسی از این گروه است.

قوامی پور می‌گوید: در بازه زمانی که از عمر شورای شهر و انتخاب آقای زاکانی می‌گذرد، شورای شهر تلاش کرده کمترین حاشیه را داشته و به شهردار اجازه داده که برنامه هایش را اجرا کند. شورا و شهردار تلاش کردند برای جذب همکاری نیروی شهرداری، سعی کردند به بخشی از وعده‌هایی که به نیرو‌های شهرداری داده بودند، عمل کنند که نکته مثبتی است و باعث هماهنگی بیشتری می‌شود.

به گفته این جامعه شناس سیاسی، نقطه اصلی وضعیت فعلی را باید نحوه تعامل شورای شهر با زاکانی دید. او می‌گوید: ساختار شورای شهر و شهرداری در ایران به گونه‌ای است که شهردار ملزم به پاسخگویی به شورای شهر است. در مواقعی که شهرداران از اتوریته یا توان مدیریتی بالاتر برخوردارند، شورای شهر به حاشیه رانده می‌شود و ترجیح می‌دهد وارد مباحث تنش زا نشود و اجازه بدهد شهردار کارش را انجام دهد. در مواقعی که شهردار ضعف نشان دهد، شورا با قدرت وارد می‌شود و سعی می‌کند جای شهردار را بگیرد. این اتفاقات می‌افتد تا در نهایت شورا و شهرداری به تعادل در رابطه با همدیگر برسند.

او می‌گوید: با توجه به اتفاقات اخیر، آقای زاکانی و شورا در حال حرکت به سمت یک تعادل هستند. هنوز نمی‌توان قاطعانه گفت این تعادل ایجاد شده، ولی می‌شود نشانه‌هایش را دید. نشانه‌هایی مانند حضور آقای زاکانی در شورا پس از غیبت یک روزه که اعلام شد به خاطر بیماری است، انتخاب مدیران پس از آن روز از بدنه شهرداری نشان می‌دهد شورا و شهردار تهران به سمت نقطه تعادل حرکت می‌کنند که امیدواریم این نقطه تعامل به نفع شهروندان باشد.

ضعف بزرگ شهردار و بی تجربگی

از دیدگاه این جامعه شناس سیاسی، علت اصلی تنش‌ها بین شورای شهر و شهرداری، را باید در ضعف بزرگ زاکانی، یعنی عدم تجربه مدیریت اجرایی جستجو کرد. قوامی پور در این باره می‌گوید: آقای زاکانی پیش از حضور در شهرداری تهران، اصولا هیچ سابقه مدیریت اجرایی ندارند و سوابق مدیریتی شان در حوزه‌های اجرایی نبوده است.

شهرداری یکی از گسترده‌ترین مدیریت‌های اجرایی کشور است. کار در شهرداری از موضوعات فرهنگی و اجتماعی تا عمرانی را دربرمی گیرد. فقدان سابقه اجرایی باعث شده وقتی زاکانی به شهرداری آمده، کادر اجرایی که معمولا مدیران اجرایی در اختیار دارند، او تیم مدیریتی ندارد و همراه خودش کسی را نیاورده است؛ بنابراین در بخش انتصابات مدام دچار چالش می‌شود. شاید یکی از علل تاخیر در انتصابات، فقدان تیم مدیریتی است که یک مدیر اجرایی باید با خودش همراه داشته باشد.

قوامی پور هم توصیه مشابه طلایی را برای مدیران شهری دارد و می‌گوید: به نظر می‌رسد آقای زاکانی باید تعامل بیشتری با شورای شهر داشته باشد، چون شورای شهر آشنایی بیشتری با بدنه شهرداری و نیروی انسانی مدیریت شهری دارند و می‌توانند به آقای زاکانی در چینش مدیران کمک کنند. اگر این تعامل صورت بگیرد، مشکلات اخیر حل می‌شود.

زنگ‌ها برای زاکانی به صدا درآمد؟
شاید الان پس از گذشت حدود ۳ ماه از آغاز کار زاکانی به عنوان، پیش کشیدن موضوع استیضاح بسیار زود باشد، چون از یک سو، طرح استیضاح فارغ از رای آوردن یا نیاوردن برای نیرو‌های سیاسی که به خود انقلابی می‌گویند شکست بزرگی است و از سوی دیگر بی ثباتی شهرداری تهران که در دوره شورای پنجم با حضور ۲ سرپرست و ۳ شهردار به اوج خود رسید، تداوم خواهد داشت که در نهایت، به نفع شهر و مردم نیست.

مرتضی طلایی، عضو اسبق شورای شهر امیدوار است تنش‌ها فروکش کند و هر دو طرف به تعامل برسند. طلایی در این باره می‌گوید: من به تعامل شورای شهر و شهردار در آینده نزدیک خوش بین هستم، مسایل الان، چون اول کار است، طبیعی است. وقتی ما جوانگرایی در لیست شورای شهر را پیشه می‌کنیم این چنین حواشی را هم باید بپذیریم. بخش قابل توجهی از عزیزان شورای شهر فعلی، سابقه کار ندارند و جوان هستند.

خدمت کردن در شورا صبوری و روحیه کار تیمی می‌خواهد و بعضا خلاف تصوراتی که فکر می‌کردند اگر بروند شورا چه‌ها خواهند کرد، واقعیت این است که در شورای یک رای بیشتر ندارند و باید اقناع سازی کنند. به جای هیجان و جار و جنجال باید با منطق تعامل کرد و کار‌ها را انجام داد.

او ادامه می‌دهد: در شورای فعلی شورای شهر می‌داینم اقلیت و اکثریتی وجود دارد که قابل نادیده گرفتن نیست. عملا اعضای شورای شهر از یک لیست آمده اند، ولی اقلیت و اکثریتی در بین آن‌ها شکل گرفته است. همه دوستان چه در اقلیت و اکثریت باید از تجارب و ظرفیت‌های همدیگر استفاده کنند تا شهر را آبادتر و کیفیت زندگی شهروندان را بهتر کنند.

در مقابل این نظر مشفقانه، کسانی هستند که معتقدند به زودی شورای شهر قاطعانه، با زاکانی برخورد خواهد کرد.

مهدی قوامی پور، جامعه شناس شهری در این باره می‌گوید: شورا به لحاظ قانونی و حقوقی، جایگاه ممتازی دارد و شهردار مکلف و موظف به پاسخگویی به شورای شهر است و تکمین از ضوابط مصوب شورا باید داشته باشد. از این لحاظ نمی‌تواند تعامل نکند. به لحاظ آنچه در عرصه عمل می‌بینیم اگر شهردار محترم آقای زاکانی نتواند یا نخواهد با شورای شهر تعامل کند، مطمئن باشید مماشات و مدارای شورای شهر نامحدود نخواهد بود و قطعا شورای شهر قاطعانه ورود و تصمیم گیری می‌کند و نتیجه مشخص است چه خواهد شد. از این جهت تعامل شهردار و شورای شهر هم به لحاظ نظری و هم از شکل عملی، صورت معقولی است که امیدواریم رخ بدهد.