رئیسی و اصولگرایان، سرگردان در سه راهی

رویداد۲۴ حدود شش ماه از انتخابات ریاست جمهوری در ایران می گذرد .انتخاباتی که در آن احزاب اصولگرا با محوریت شورای ائتلاف و وحدت، با چهار کاندیدا حول ابراهیم رئیسی اجماع کردند و بعد از آن، دست کم سه نامزد به پست هایی در دولت جدید رسیدند.نمایندگان مجلس در این انتخابات، حمایتی آشکار  از رئیسی داشتند.اما ابراهیم رئیسی، همچون روز اول ثبت نام در انتخابات ،تاکید دارد به صورت مستقل، نامرد ریاست جمهوری شده و وابستگی به جریان های سیاسی اصولگرا و اصلاح طلب ندارد. ادعایی که  منتقدان اصولگرای بسیاری دارد که معتقدند، نقش تعیین کننده ای در پیروز انتخاباتی رئیسی داشته اند و رئیس دولت سیزدهم ، ورود خود به پاستور را مدیون آرای بدنه اجتماعی آنان است ، البته این اختلاف دیدگاه ، هنوز بروز و نمود رسانه ای نداشته و بیشتر در محافل خصوصی مطرح می شود اما تحول مهم ، آغاز انتقادهای طیفی از نمایندگان اصولگرای مجلس از عملکرد دولت رئیسی است که در توقعات روا یا ناروای آنان از اعضای کابینه ریشه دارد.

سوای این انتقادها که بدلیل بیان شدن از تریبون های مجلس ، بازتاب رسانه ای بیشتری دارد ، طیفی از اصولگرایان خارج از بهارستان نیز انتقادهایی موردی به سیاست های دولت یا کارنامه کابینه رئیسی دارند که جسته و گریخته در قالب اعتراض یا توصیه ، مطرح می کنند. در این میان ، اغلب اصولگرایان تاکید دارند ، باتوجه به ناکافی بودن زمان برای قضاوت درباره میزان توانمندی رئیسی در گره گشایی از ابرچالش های کشور و مشکلات حاد معیشتی مردم ، به جای رسانه ای کردن انتقادها ،  باید به دولت کمک کرد تا بر موانع و مشکلات غلبه کند و البته ملاحظه هزینه سنگین درون جناحی توجیه تغییر وضعیت از حامی به منتقد برای بدنه اجتماعی هم دغدغه طیف دیگری از اصولگرایان است.حال سوال اینجاست که انتخاب نهایی اصولگرایان  در سه راهی «حمایت بی قید و شرط»، «حمایت انتقادی» و «انتقاد» چه خواهد بود؟ بویژه آنکه در بزنگاه ناکامی احتمالی رئیسی در تحقق وعده هایش و افزایش نارضایتی احتماعی از عملکرد ادولتش ، انکار حمایت اصولگرایان از نامزذ پیروز انتخابات سیزدهم ، ممکن نخواهد بود.

حامیان انتخاباتی رئیسی

اصولگرایان توانستند از سال۹۸ تا به امروز ساختارهای حاکمیتی را یکپارچه سازی نمایند. برجسته ترین انگیزه ای که اصولگراها را به سمت قبضه قدرت در سه قوه پیش برد، این ایده بود که شرایط بد معیشت مردم متاثر از حضور اصلاح طلبان در دولت و مجلس است. به همین دلیل اصولگرایان در انتخابات ۱۴۰۰  تمام سرمایه اجتماعی خود را در سبد ابراهیم رئیسی قرار دادند و به مردم وعده دادند تا با حضور در دولت، وضع معیشت را بهبود بخشند. ابراهیم رئیسی همانند سال ۹۶  در انتخابات ثبت‌نام و تاکید کرد که به صورت مستقل آمده است.  و در این میان، اصولگرایان در حمایت حداکثری از نامزدی او موضع کرفتند :و با تمام قوا ، وارد میدان رقابت های انتخاباتی شدند.

 شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی

برای سازماندهی اصولگرایان، ستاد مرکزی انتخابات شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی یا به اختصار شانا، تحت عنوان حامیان سید ابراهیم رییسی تشکیل شد و با حکم غلامعلی حداد عادل رییس شورای ائتلاف و پرویز سروری دبیر شورای ائتلاف نیروهای انقلاب به عنوان رییس ستاد مرکزی انتخابات شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی منصوب شدند. شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی یک جبهه ائتلافی و فهرست انتخاباتی وابسته به جناح اصول‌گرایان برای انتخابات مجلس (۱۳۹۹–۱۳۹۸) بود. تشکل‌هایی مثل جمنا، جامعتین، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، جامعه اسلامی دانشجویان، حزب اسلامی رفاه کارگران، حزب موتلفه اسلامی، جامعه روحانیت مبارز، انصار حزب الله، جبهه پیروان خط امام و رهبری، جبهه ایستادگی، کانون دانشگاهیان از جمله این احزاب بودند که از رئیسی حمایت کردند. این تشکل در صحنه اجرا از حمایت تشکیلاتی و سازمانی حامیان قالیباف برخوردار بود. اما همگرایی حول رئیسی باعث شد تناقض های گفتمانی بین جریان های رادیکال و میانه رو اصولگرایی به وفاق و وحدت تبدیل شود.

• جامعه روحانیت مبارز

این تشکل که به جناح راست سنتی شهرت دارد، مهمترین سازمان رای جناح محافظه کار از بازار و حوزه علمیه است که رئیسی هم در آن عضویت دارد. مصباحی مقدم سخنگوی جامعه روحانیت مبارز در روزهای منتهی به انتخابات با تاکید بر اینکه تردیدی در حمایت از آقای رئیسی نداریم، ابهامات درباره حمایت جامعه روحانیت از لاریجانی را از میان برد.حمایت این تشکل از رئیسی از آن جهت اهمیت دارد که جامعه روحانیت پایگاه رای سنتی اصولگرایان است و سازمان رای آن به طور منسجم در انتخابات شرکت می کنند.

• نمایندگان مجلس یازدهم

پنجم اردیبهشت ماه ۲۲۰ نفر از نمایندگان مجلس یازدهم به ابراهیم رئیسی نامه نوشتند و برای شرکت درانتخابات از او دعوت کرده  و حضور در این عرصه را «مجاهدتی عظیم» عنوان کردند. تعامل  وهمکاری مجلس و دولت در رای اعتماد به وزرای پیشنهادی دولت ، جلوه دیگری از همراهی تمام قد نمایندگان مجلس از رئیسی بود. نمایندگان به تمام وزرای پیشنهادی به جز حسین باغگلی وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش رای اعتماد دادند و دولت با پشتوانه خوبی کار خود را آغاز کرد. این درحالی است که اهتمام نمایندگان مجلس برای پاسخگو کردن دولت دوازدهم به حدی بود که از تمامی ظرفیت های قانونی از سوال،تحقیق و تفحص تا تلاش برای استیضاح روحانی استفاده کردند. این درست زمانی بود که نمایندگان مجلس تلاش می کردند گزاره «مجلس در راس امور است» را در تقابل با دولت دوازدهم نهاینه کنند. گزاره ای که با روی کارآمدن رئیسی به گارد باز مجلس در برابر دولت تبدیل و نمایندگان را در برابر نقدها به دولت محتاط کرد.

• حامیان پیشین احمدی نژاد

ثبت نام چهره‌های اصولگرایی مثل رستم قاسمی، حسین دهقان، شمس الدین حسینی، محمد عباسی، فریدون عباسی که در دوران احمدی‌نژاد وزیر او بودند،برجسته بود اما بعد از ثبت نام و اعلام تایید صلاحیت‌ها یک به یک با صدور بیانیه‌هایی به نفع ابراهیم رئیسی کنار رفتند.در مجلس شورای اسلامی هم، نام ۵۲ نفر از مدیران دولتی دوران احمدی‌نژاد به چشم می‌خوردکه از ابراهیم رئیسی برای حضور در انتخابات دعوت کردند. دولت در نهایت دو تن ازمدیران سابق احمدی نژاد را هم برای پست های وزارت نیرو و ورزش و جوانان معرفی کرد که با رای نمایندگان مجلس همراه بود.

• رسانه های اصولگرایان

رسانه‌های مهمی که در دوران احمدی‌نژاد از او حمایت کردند ،در ایام انتخابات به شکلی جدی حامی ابراهیم رئیسی بودند. رسانه‌هایی مثل خبرگزاری فارس، روزنامه کیهان، روزنامه رسالت، خبرگزاری تسنیم، الف، صراط نیوز، روزنامه جام جم، وطن امروز، از جمله اینها بودند. در گام اول تلاش برای نقد دولت دوازدهم و بازنمایی رفتار روحانی در برابر کلیت نظام و در گام دوم ترسیم فضایی امیدبخش از فردای آغاز دولت رئیسی، در دستور کار این رسانه ها بود.

نمایندگان مجلس ؛آنان که رفتند،آنان که ماندند

حالا که ابراهیم رئیسی ، صدمین روز تشکیل دولت سیزدهم را پشت سرگذاشته ، برخی اصولگرایان آرایشی انتقادی در برابر دولت گرفتند. انتقادات به انتصاب برخی مدیران در دولت و پیشبینی عملکرد ضعیف آنها در این روزها مورد توجه مجلسیان بوده است.بعد از انتخابات، طیفی از نمایندگان مجلس توانستند به دولت ملحق شوند. جوادساداتی نژاد نماینده کاشان و آران و بیدگل به عنوان وزیر جهادکشاورزی، احسان خاندوزی وزیر اقتصاد و امیرحسین قاضی زاده هاشمی رئیس بنیاد شهید شدند. زاکانی هم که رئیس مرکزپژوهش های مجلس شده بود به شهرداری تهران رفت. اما حالا برخی از نمایندگان مجلس نسبت به عملکرد دولت در صد روز نخست انتقاداتی را مطرح می کنند.

بیم تکرار تجربه احمدی نژاد

 اگرچه انتقادات به دولت سیزدهم با واکنش های تند رسانه های اصولگرا مواجه شده است اما آنچه اهمیت دارد این است که اقلیتی از نخبگان اصولگرا نسبت به وقایع کشور و عملکرد دولت نگاه واقع بینانه ای دارند. این گروه از اصولگرایان ، بیم آن دارند که با حمایت تمام قد از رئیسی، سرمایه اجتماعی اصولگرایان را بر سر عملکرد دولت سیزدهم در معرض ریسک قرار دهند . زیرا احتمال ناکامی های دولت سیزدهم بویژه در حوزه اقتصاد ، امکان فروپاشی سازمان رای اصولگرایان در انتخابات آینده افزایش می یابد. این نگرانی، زمانی تقویت می شود که حامیان رئیسی در محافل خصوصی خود نسبت به انتصابات  وزرا و مدیران، انتقاداتی را به رئیسی وارد می کنند. از سوی دیگر نمایندگان اصولگرا با تاکید بر اینکه مجلس در راس امور است تلاش می کنند فاصله خود با دولت را که در این فاصله مطالبات مردم قرار دارد، حفظ کنند. مطالبه در حوزه سیاست خارجی و بهبود معیشت دو موضوع مهمی است که نمایندگان را با پشتوانه مردم وارد مجلس کرده است.