جایگاه ترکیه در جنگ روسیه و اوکراین؛ اردوغان چاره‌ای جز میانه‌روی ندارد
رویداد۲۴ با آغاز تجاوز نظامی روسیه به خاک اوکراین ترکیه یکی از کشور‌های دغدغه‌مند بوده که تا پیش از آغاز آن نیز تلاش‌هایی برای میانجی گری به منظور کاهش تنش‌ها بین طرفین داشته است. حمایت از تمامیت ارضی اوکراین و حمایت از این کشور در برابر روسیه‌ای که سهم مهمی در تجارت با این کشور را دارد کاری بس دشوار برای رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه به منظور برقرای توازن بود. با گذشت بیست روز از جنگ اوکراین آنکارا مواضع کجدار و مریزی نسبت به این مناقشه داشته و نشستی را در آنتالیا در مورد اوکراین برگزار کرده است. آنتالیا هفته گذشته میزبان سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه با دمیترو کولبا همتای اوکراینی او بود. این نشست به دنبال سه دور مذاکرات صلح ناموفق بین دو کشور از زمان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین صورت گرفت.
اردوغان که به شدت نگران تهدید منافع خود در اوکراین است تصمیم بر آن گرفت تا عبور کشتی‌های روسی را نیز محدود و تصمیم روسیه را نیز محکوم کند. به علاوه اینکه همکاری‌های گازی برای صادرات را نیز در سفر اخیر هرتزوگ رئیس رژیم صهیونیستی به ترکیه نیز مورد بررسی قرار داده و باید دید سیاست‌های آنکارا چه تاثیری برای آینده روند مناقشه اوکراین خواهد گذاشت.
استیو. اِن. کوک عضو ارشد مطالعات خاورمیانه و آفریقا شورای روابط خارجی آمریکا در مقاله‌ای در خصوص سیاست‌های ترکیه در قبال مناقشه اوکراین نوشت:
دولت ترکیه تهاجم روسیه را به عنوان "جنگ" نامگذاری کرده است و طبق کنوانسیون ۱۹۳۶ مونترو به آن حق می‌دهد تنگه بسفر - که به دریای سیاه منتهی می‌شود - را به روی کشتی‌های جنگی ببندد. اگرچه این اقدام در مورد هر کشتی نیروی دریایی اعمال می‌شود، اما به وضوح ناوگان روسیه را هدف قرار می‌دهد در صورتی که مسکو به دنبال تقویت قدرت آتش خود در آنجا باشد. تصمیم ترکیه حداقل یک تصمیم نمادین مهم در حمایت از اوکراین است.
چه چیزی پشت واکنش ترکیه نهفته است؟
علیرغم محدودیت‌های موجود در کشتی‌های جنگی در بسفر، به نظر واضح است که ترکیه - مانند سایر کشور‌ها از جمله اسرائیل - به دنبال راه حل میانی از نظر استراتژیک قابل دفاع، اما از نظر اخلاقی مشکوک بوده است. اگرچه ترکیه به قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در محکومیت روسیه رای داد، اما روسیه را تحریم نکرده و حریم هوایی خود را به روی هواپیما‌های روسی نبسته است.
برخی از ناظران به سرعت تفاوت‌های بین سیاست ترکیه و رویکرد‌های قطعی اتحادیه اروپا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) طرفدار اوکراین را برجسته کرده‌اند و به این معناست که آنکارا در تلاش است تا از هر دو طرف به آن متعهد باشد. استقلال اوکراین و پیشنهاد میانجیگری در مناقشه در حالی که به سمت روسیه متمایل می‌شود. این امر به ویژه پس از خرید سامانه پدافند هوایی ساخت روسیه موسوم به اس-۴۰۰ منطقی است.
منافع ترکیه با روسیه در حوزه‌های مهمی با یکدیگر هم پوشانی دارد، به خصوص در سوریه. ترکیه می‌خواهد از ظهور یک دولت کُردی جلوگیری کند و بر یگان‌های مدافع خلق (YPG)، گروهی مرتبط با حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، که ایالات متحده و ترکیه آن را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرده‌اند، فشار بیاورد. برای دستیابی به این اهداف، مقامات ترکیه باید حساسیت‌های روسیه را در نظر بگیرند، زیرا مسکو مهم‌ترین بازیگر خارجی در سوریه است و بنابراین می‌تواند عملیات نظامی ترکیه در آنجا را پیچیده کند و تلاش‌های دیپلماتیک این کشور را ناکام بگذارد.
بیشتر بخوانید: دو منفعت تل آویو از جنگ روسیه علیه اوکراین
روسیه چگونه در راهبرد سیاست خارجی گسترده ترکیه قرار می‌گیرد؟
در سال‌های اخیر، ترکیه آنچه را که به بهترین شکل می‌توان به عنوان استقلال سیاست خارجی توصیف کرد، دنبال کرده است. آنکارا به عنوان یک قدرت مهم در مدیترانه، خاورمیانه و قفقاز، به دنبال یک سیاست خارجی چندوجهی است که در برخی مواقع با متحدان ناتو خود در تضاد بوده است. به عنوان مثال، ترکیه در سال ۲۰۱۷ تصمیم به خرید اس-۴۰۰ گرفت. این گام مصادف شد با گفتگو‌های رو به رشد بین آنکارا و مسکو که شامل اقداماتی برای ارتقای روابط اقتصادی و بحث در مورد تعمیق روابط دیپلماتیک و حتی نظامی بود.
در عین حال، ترکیه و روسیه خود را در دو طرف مخالف درگیری‌های منطقه‌ای بزرگ، از جمله در سوریه، لیبی و قراباغ، منطقه‌ای که ارمنستان و آذربایجان اخیراً بر سر آن جنگیده‌اند، یافته‌اند.
درباره اوکراین چطور؟
ترکیه به طور کلی از استقلال اوکراین و تمامیت ارضی این کشور حمایت کرده است. اردوغان الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ را محکوم کرد و به نمایندگی از تاتار‌های کریمه (یک قوم ترک) که تحت حاکمیت روسیه آسیب دیده اند، حمایت کرد. ترکیه پیش از حمله اخیر روسیه به اوکراین پهپاد‌های مسلح فروخت، اگرچه برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که تنها حدود دوازده تا بیست فروند آن تحویل داده شده است. با این حال، به هر تعداد، پهپاد‌های بیرقدار ترکیه کشنده هستند و در لیبی، سوریه و قرا باغ کوهستانی مستقر شده اند.
این جنگ چگونه بر منافع ترکیه در منطقه تأثیر می‌گذارد؟
ترکیه به دنبال گسترش روابط تجاری و تجاری خود با روسیه و اوکراین است. همچنین مقصد گردشگران روسی و واردکننده نفت و گاز است. تا جایی که این جنگ بر این روابط تأثیر بگذارد و قیمت انرژی را افزایش دهد، اقتصاد ترکیه - که در حال حاضر تورم ۵۰ درصدی را تجربه می‌کند - عواقب آن را احساس خواهد کرد.
