موضوعاتی که در مذاکرات احیای برجام باقیمانده است، چیست؟
رویداد۲۴ لیلا فرهادی: «کریسشن ساینس مونیتور» در یادداشتی به قلم اسکات پترسون نوشته که مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران و آمریکا بعد از چهار روز مذاکره در وین با پیش‌نویس نهایی سند احیای برجام به پایتخت‌هایشان برگشته‌اند. آنگونه که اعلام شده متن پیش‌نویس محرمانه است و باید ابتدا به تایید ایران، آمریکا، چین، روسیه، انگلیس، فرانسه و آلمان برسد. به گفته مقامات اروپایی، یک متن ۲۵ صفحه‌ای شامل بهترین پیشنهاد ممکن حاوی یک اجماع بسیار خوب ارائه شده است.
جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته چیزی که باید درباره آن مذاکره می‌شد، مورد مذاکره قرار گرفته است. پشت همه مسائل فنی و بین همه پاراگراف‌ها، یک تصمیم سیاسی نهفته است که باید در پایتخت‌ها گرفته شود. اگر پاسخ مثبت باشد توافق امضا خواهد شد.
با توجه به اینکه ایران یک شیفت دراماتیک به سمت نیرو‌های تندروی ضد غرب داشته، چنین نتیجه‌ای یک هفته پیش غیر ممکن به نظر می‌رسید. در جبهه آمریکا هم بایدن بخشی از فرمان‌های زمان ترامپ را همان روز‌های ابتدای روی کار آمدن ملغی کرده بود، اما ماه‌ها برای احیای برجام صبر کرد و بسیاری از تحریم‌های دوران ترامپ علیه ایران را همچنان حفظ کرد.
به گفته علی واعظ رئیس پروژه ایران در گروه بحران‌های بین المللی، قبل از از سر گیری مذاکرات وین هم طرفین مصمم بودند که از اعلام شکست مذاکرات خودداری کنند. با این حال از هفته پیش، خوشبینی به امضای توافق فقط از ۵ درصد به ده درصد افزایش پیدا کرده است.
موضوعاتی که در مذاکرات احیای برجام باقیمانده است
با اینکه بسیاری از موضوعات با مکانیزم‌های ابداعی پیشرفت‌هایی داشته اند، اما بن‌بست باقیمانده بر سر سوالات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که ابهاماتی در مورد مواد هسته‌ای پیدا شده در چند سایت اعلام نشده ایران مطرح کرده است. جمهوری اسلامی میگوید تحقیقات در اینباره باید متوقف شود.
بیشتر بخوانید: آیا باید به دور جدید مذاکرات وین خوشبین باشیم؟
علی واعظ در این باره میگوید «اینکه مذاکره‌کنندگان قدم‌هایی برداشته‌اند و پیشرفت‌هایی در مساله تضمین و تحریم‌های سپاه اتفاق افتاده یک واقعیت است، اما هنوز مساله پادمان به قوت خود باقی است. به نظر می‌رسد ایران اعتقاد ندارد زمان و راه حل مساله در حال به پایان رسیدن است. به همین دلیل است که فرصت‌ها برای حل و فصل موضوع را دائما عقب می‌اندازد.»
او میگوید خیلی تقصیرات این وسط وجود دارد. دولت بایدن این واقعیت را که چقدر خروج ترامپ از برجام به اعتماد اندکی که در ایرانی‌ها نسبت به آمریکا به عنوان یک شریک مذاکره ایجاد شده بود، نادیده گرفت. نتیجه این شد که سران ایران به سندروم «دو بار از یک سوراخ گزیده نشدن» دچار شدند.
رسانه‌های تندرو در ایران میگویند بازگشت به برجام با مزایای اقتصادی کمی که دارد احمقانه است. ناصر هادیان استاد دانشگاه تعران میگوید دو طرف بهم اعتماد ندارند، اما راه‌هایی برای ایجاد بازدارندگی برای خروج مجدد دولت آمریکا از توافق وجود دارد و آن حفظ انبار‌های اورانیوم غنی شده ایران در کشور تحت نظارت آژانس است. به این ترتیب اگر آمریکا از توافق خارج شد، ایران می‌تواند به سرعت به این انبار‌ها دسترسی داشته باشد. مکانیزم راستی‌آزمایی هم باید برای مزایای اقتصادی برجام تعبیه شود تا راه را برای خروج مجدد از برجام توسط روسای جمهوری بعدی ببندد.
به گزارش رویداد۲۴ در ابتدا درخواست هر یک از طرفین از دیگری برای احیای برجام غیرواقع گرایانه به نظر می‌رسید. ایران از آمریکایی‌ها تقاضای غرامت ۲۴۰ میلیارد دلاری کرده بود و همزمان خواستار تضمین و راستی‌آزمایی بود. آمریکا از آن سو خواستار بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای و کاهش مقدار اورانیوم غنی شده انبار شده و همچنین توقف غنی سازی بالای ۳.۶۷ درصد بود.
به گفته مقامات اروپایی، همه سوالات به بهترین نحو در پیش‌نویس تهیه شده پاسخ داده شده‌اند. این توافق باید مزایای اقتصادی برای ایران داشته باشد و همزمان ضامن منع اشاعه سلاح اتمی باشد.
هفت سال پیش زمانی که اوباما برجام را امضا کرد گفت بر بی‌اعتمادی مشترکی که چندین دهه وجود داشت فائق آمدند چرا که این توافق بر اساس اعتماد نوشته نشده، بلکه بر اساس راستی‌آزمایی منعقد شده است. با این حال آمریکا و ایران هر دو جناح‌های تندرویی دارند که با هر گونه توافق فارغ از اینکه چه منافع مشترکی دارد مخالفند.
عدنان طباطبایی رئیس اندیشکده خاورمیانه در آلمان میگوید از نظر ایران برجام یک سیاست و هدف بود، اما احیای برجام در واقع تغییر سیاست تحت عنوان خنثی‌سازی تحریم‌هاست. تهران بلندپروازی‌های جدیدی دارد و می‌خواهد اقتصادی قوی برای خنثی کردن «سیاست چماق و هویج» تحریم‌ها داشته باشد. این یعنی سران ایران ممکن است به طور موقت احیای برجام را بپذیرند تا به آن‌ها برای تقویت اقتصادی که در گیر تحریم و سوءمدیریت است کمک کند.
به گفته طباطبایی، این تیم مذاکره‌کننده باید بتواند موفقیتش را به نوعی در داخل بفروشد و این یعنی باید بتوانند بگویند آمریکا خسارتش را جبران کرده... نه اینکه فقط تضمین داده است. او اضافه کرده که شاید اعتماد بین ایران و آمریکا در پایین‌ترین حد خود باشد. تجربه برجام از این حیث واقعا فاجعه‌بار بود.
