متاستاز درمان دارد؟

رویداد۲۴ فائزه مومنی: درست است که ۹۰ درصد سرطان‌های بدخیم متاستاز می‌دهند، اما فقط در پنج درصد از سرطان‌ها حجم این متاستاز و تعداد سلول‌های جابه‌جا شده، آن‌قدر زیاد هست که بتواند بیماری‌زا باشد.

چرا باید یک توده سرطانی، از محل اولیه‌اش به جای دیگری برود؟ جواب این سوال به ماهیت سلول‌های سرطانی برمی‌گردد. احتمالا شنیده‌اید که سرطان دو نوع خوش‌خیم و بدخیم دارد. فرق این دو نوع در این است که در نوع خوش‌خیم، سلول‌های سرطانی نسبت به سلول‌های اصلی و غیرسرطانی تغییرات کمی دارند و سلول‌های توموری هنوز کم و بیش شبیه شکل اول خودشان هستند. برای همین هم سرطان‌های بدخیم از جای اولشان دور نمی‌شوند.

اما در بعضی سرطان‌ها، سلول‌های سرطانی تغییرات بیشتری می‌کنند. بیشتر خصوصیات اولیه خودشان را از دست می‌دهند و به شکل و شمایل جدید درمی‌آیند. این تغییرات باعث می‌شود که این سلول‌ها، غریبه تلقی بشوند و ارتباط خودشان را با سلول‌های مجاور از دست بدهند. آن وقت درست مثل آدم‌های خلافکار، سلولی که از بقیه سلول‌ها طرد شده؛ باید از محل اولیه زندگی خودش مهاجرت بکند و به جای دیگری برود. از آنجا که این سلول سرطانی است؛ در جای جدید هم باعث ایجاد تومور و سرطان جدیدی می‌شود و بیماری‌زاست.

بیشتر بخوانید: سرطان معده چیست؟

البته جای نگرانی نیست. در آن مثال بالا، آدم خلافکار خیلی راحت می‌تواند برود سوار اتوبوس بشود و به هر کجای دنیا که خواست برود، اما در مورد بدن و سلول‌ها، ماجرا به این راحتی‌ها هم نیست. فضای بین اندام‌های مختلف بدن، مثل فضای بین شهر‌ها خالی نیست و جابه‌جایی یک سلول از جای اولش هم خیلی سخت اتفاق می‌افتد. درست است که ۹۰ درصد سرطان‌های بدخیم متاستاز می‌دهند، اما فقط در پنج درصد از سرطان‌ها حجم این متاستاز و تعداد سلول‌های جابه‌جا شده، آن‌قدر زیاد هست که بتواند بیماری‌زا باشد.

راه و رسم متاستاز

معمولا متاستاز از دو طریق صورت می‌گیرد: یکی از طریق مجاورت و حق همسایگی (مثلا از کبد به ریه که بالایش است) یا از طریق خون و شبکه لنفاوی بدن که حکم همان جاده‌های اتوبوس‌رو را دارند.

در این حالت سلول سرطانی خودش را به هر بدبختی که شده؛ به رگ‌های خونی یا لنفی می‌رساند و از آنجا با جریان خون و لنف به سرتاسر بدن می‌رود؛ البته در خون، گلبول‌های سفید که حکم پاسبان را دارند، بیشتر سلول‌های سرطانی را شناسایی و نابود می‌کنند بنابراین راه اتوبوسی، بیشتر مربوط به لنف می‌شود و مثلا سرطان سینه خانم‌ها که پر از عروق لنفاوی است؛ از آن‌هایی است که زیاد متاستاز می‌دهد.

به گزارش رویداد۲۴ بعد از اینکه سلول‌های سرطانی به یک جای جدید رفتند، علائم بیماری همان عضو را در بدن ایجاد می‌کنند. (ریه، کبد، استخوان‌ها و گره‌های لنفاوی بیشتر از بقیه اندام‌ها در معرض متاستاز هستند.) اینجاست که گفتیم سریال‌ها اشتباه می‌کنند. متاستاز به محض تشکیل، علایمش را آشکار می‌کند و فرد مجبور به مراجعه به پزشک می‌شود. در معاینات پزشکی، بهترین روش تشخیص متاستاز، روش تصویربرداری سی‌تی اسکن است. در تصویر سی‌تی‌اسکن یک فرد مبتلا به متاستاز، نقاط روشنی در عضو مبتلا هست که نشان‌دهنده تفاوت چگالی متاستاز با عضو اصلی است. بعد هم این‌طور نیست که متاستاز درمان نداشته باشد. بر حسب اینکه متاستاز در کدام عضو بدن تشکیل شده باشد؛ پزشک معالج روش‌های درمانی مختلف را امتحان می‌کند. از درمان دارویی تا جراحی، اشعه درمانی، درمان هورمونی و انواع روش‌های دیگر. با این حساب اصلا لازم نیست کسی متاسف باشد.

چه وقتی باید حواسمان به متاستاز باشد؟

تقریبا هر سرطان بدخیمی ممکن است متاستاز بدهد، اما در بین انواع مختلف سرطان‌ها، این موارد بیشتر از بقیه اهل متاستاز و آزار همسایه هستند؛ سرطان ریه، سرطان کولون (روده بزرگ)، سرطان کلیه، سرطان پانکراس، سرطان پروستات در آقایان و سرطان گردن رحم یا سرطان سینه در خانم‌ها. در بین سرطان‌های پوستی هم فقط ملانوما متاستاز می‌دهد.

هر کدام از این سرطان‌ها معمولا به یک نقطه خاص متاستاز می‌دهند مثلا سرطان ریه، بیشتر به استخوان‌ها و مغز متاستاز می‌دهد. سرطان کولون، بیشتر سراغ کبد می‌رود. سرطان پروستات به استخوان‌ها متاستاز می‌دهد و سرطان سینه به همه جا (استخوان، ریه، کبد و مغز).

بنابراین در مواردی که بیماری‌ای دارید که به هر کدام از آن موارد بالایی (سرطان ریه، کولون، کلیه، پانکراس، پروستات، گردن رحم یا سینه) مبتلا است، باید حواستان به متاستاز هم باشد و با دیدن علائم بیماری جدید؛ حتما پزشک معالج را در جریان بگذارید.