چهار ذکر قرآنی از امام جعفر صادق

رویداد۲۴ هدی کاشانیان: امام جعفر صادق ششمین امام ما شیعیان است که بعد از پدرش امام باقر (ع) به امامت رسید. این امام بزرگوار احیاگر آیین رسول گرامی اسلام و مذهب شیعه است البته امام صادق (ع) در میان پیشوایان فقهی اهل سنت نیز جایگاه بالایی دارد. کنیه مشهور امام صادق (ع)، ابوعبدالله (ناظر به دومین فرزندش عبدالله افطح) است. با کنیه‌های ابواسماعیل (ناظر به فرزند ارشدش، اسماعیل) و ابوموسی (ناظر به دیگر فرزندش امام موسی کاظم (ع)) نیز از او نام برده‌اند، اما مشهورترین لقب او «صادق» است. 

یکی از خصوصیات بارز امام صادق (ع) علم فراوان ایشان است. امام صادق (ع) به جهت ضعف حکومت اموی، فعالیت علمی بسیار بیشتری نسبت به دیگر امامان شیعه داشت. امام صادق بسیار اهل زهد، عبادت، روزه داری و تلاوت قرآن بودند. ایشان به فقرا کمک بسیار می‌کرد و در بیشتر شب‌ها به صورت ناشناس برای فقرا غذا می‌برد، به طوری که بخشندگی وی در بین مردم زبانزد بود. امام صادق (ع) نزد بزرگان اهل سنت جایگاه بالایی داشته است. ابن حجر هیتمی نوشته است عالمان بزرگ اهل سنت، چون ابوحنیفه، یحیی بن سعید، ابن جریح، مالک بن انس، سفیان بن عیینه، سفیان ثوری، شعبة بن الحجاج و ایوب سختیانی از امام صادق (ع) روایت کرده اند. در هنگام امامت امام صادق (ع)، پنج خلیفه آخر اموی یعنی از هشام بن عبدالملک به بعد و سفاح و منصور خلفاء عباسی حکومت کردند. 

بیشترین احادیث از امام صادق (ع) نقل شده است، اولین علت این امر مربوط به شرایط خاص زمان امامت ایشان و دومین دلیل این است که ایشان از دیگر امامان بیشتر عمر کردند و به همین علت ایشان را شیخ الائمه نیز می‌نامند. همچنین فقه شیعه امامیه که به فقه جعفری مشهور است منسوب به امام جعفر صادق (ع) است، زیرا بخش عمده احکام فقه اسلامی بر طبق مذهب شیعه امامیه از ایشان است و آن اندازه که از آن حضرت نقل شده است از هیچیک از ائمه نقل نشده است. ایشان توصیه‌های زیادی برای ذکر و دعا داشته‌اند که بر مبنای قرآن و سنت پیامبر اسلام (ص) است. در ادامه چهار ذکر قرآنی که امام جعفر صادق (ع) به آن‌ها توصیه کرده‌اند آورده شده است:

۱. ذکر استغفار

آیه استغفار:

«وَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ غَفُورًا رَحِیمًا» (سوره نساء، آیه ۱۰۶)

ترجمه: و از خدا آمرزش بخواه؛ زیرا خدا همواره بسیار آمرزنده و مهربان است.

شخصى از یک قبیله معروف، مرتکب سرقتى شد. چون موضوع به اطلاع پیامبر (ص) رسید، آن سارق گناه را به گردن شخص دیگرى انداخت که در خانه او زندگى مى‌کرد. متّهم، با شمشیر به او حمله کرد و خواستار اثبات این ادّعا شد. او را آرام کردند ولى یکى از سخنوران قبیله را همراه جمعى براى تبرئه خود خدمت پیامبر فرستاد. پیامبر، طبق ظاهر و بر اساس گواهى آنان، سارق واقعى را تبرئه کرد و خبر دهنده سرقت را (به نام قتاده) سرزنش نمود، ولى قتاده که مى‌دانست گواهى آنان دروغ است به شدّت ناراحت بود. آنگاه این آیه نازل شد و مظلومیّت قتاده و صحنه سازى وگواهى دروغ آنان را روشن ساخت. البته نقل دیگر در شأن نزول این آیه آمده است که در یکى از جنگ‌ها، یکى از مسلمانان زرهى سرقت کرد. چون در آستانه رسوایى قرار گرفت، زره را به خانه یک یهودى انداخت و افرادى را مأمور کرد که بگویند: یهودى سارق است، نه فلانى. پیامبر، طبق ظاهر، حکم به تبرئه آن مسلمان کرد. امّا نزول این آیه، آن یهودى را تبرئه کرد. 

رسول خدا (ص) فرمودند: من طبق ظاهر حکم مى‌کنم، اما چنانچه حق با شما نیست به اتکاى قضاوت من چیزى از کسى نگیرید که قطعه‌اى از دوزخ است. 

امام صادق (ع) فرمود: جانشینان بر حق پیامبر اکرم (ص) همانند خود آن حضرت باید بر اساس قرآن قضاوت نمایند و قاضى باید همواره براى دورى از هواى نفس استغفار کند.

امام صادق (ع) فرمود: این آیه را در نماز وتر، که آخرین نماز شب است، و در نزدیک‌های صبح انجام می‌شود، هفتاد بار جهت استغفار بخوانید. 

۲. ذکر تسبیح

آیه تسبیح:

«فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ» (سوره واقعه، آیه ۷۴)

ترجمه: پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح گوی.

در داستان جالبی درباره عبدالله بن مسعود آمده است: عبدالله بن مسعود صحابی بزرگوار رسول خدا (ص) بیمار شد. خلیفه وقت، عثمان بن عفان، به دیدار او رفت و ناراحت و نگرانی در چهره او دید از او پرسید: چرا ناراحتی و آه و ناله می‌کنی؟

گفت: گناهکارم. پرسید: چه می‌خواهی؟ گفت: رحمت خداوند را.

پرسید: آیا نیاز به پزشک داری؟ گفت: طبیب حقیقی مرا بیمار کرده است.

پرسید: آیا می‌خواهی کمک مالی به تو بکنم؟ گفت: آن زمان که نیاز داشتم ندادی و اکنون نیازی ندارم.

عثمان گفت: پول می‌دهم برای دخترانت باشد. ابن مسعود گفت: آن‌ها نیازی ندارند. چون به ایشان گفته ام که همواره سوره وقعه را قرائت نمایند که هیچ گاه نیازمند نخواهند شد.

امام صادق (ع) فرموده است: هر کس در هر شب جمعه آیه ۹۶ سوره واقعه را قرائت کند، خداوند او را دوست دارد و او را محبوب همه مردم می‌گرداند و هرگز در دنیا ناراحتی، فقر و تنگدستی و آفتی از آفات دنیا به او نخواهد رسید و از همراهان و رفیقان امیرالمؤمنین (ع) خواهد بود؛ و این سوره ویژه امیرالمومنین علی (ع) است و هیچ کس در آن شرکت ندارد.

۳. ذکر حمد

آیه حمد:

«فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَکُنْ مِنَ السَّاجِدِینَ» (سوره حجر، آیه ۹۸)

ترجمه: پس با حمد پروردگارت او را تسبیح گو و از سجده‌کنندگان باش.

این آیه جهت دعوت از پیامبر (ص) به مقاومت و دلدارى او در برابر توطئه‌هاى شدید مخالفان که مخصوصاً در محیط مکه بسیار زیاد و خطرناک بود، در مکه نازل شد. در تفاسیر آمده است این آیه هنگامی که پیامبر (ص) از دست مشرکین ناراحت بودند تازل شد و میگوید: «ولی ناراحت مباش برای زدودن آثار سخنان زشت و ناهنجارشان، «پروردگارت را تسبیح و حمد گو! و از سجده کنندگان باش»! چرا که این تسبیح خداوند اثرات بد گفتار آن‌ها را از دل‌های مشتاقان «اللّه» می‌زداید، و از آن گذشته به تو نیرو و توان، نور و صفا بخشد؛ لذا در روایات می‌خوانیم: «هنگامی که پیامبر (ص) غمگین می‌شد به نماز برمی‌خاست و آثار این حزن و اندوه را در نماز با این آیه از دل می‌شست».

حضرت صادق (ع) فرماید: بر تو باد به صبر کردن در تمام امور خود، بدرستى که خداوند عزوجل مبعوث فرمود محمد (ص) را و امر نمود او را به صبر و رفق، پس صبر کرد تا به حدى که رسید او را نسبت‌هاى ناروا (مانند جنون و دروغ) به مرتبه‌اى که دلتنگ شد.

همچنین از امام صادق (ص) روایت شده است: هر که هفته‌ای یک مرتبه سوره ابراهیم و حجر را رکعت اول و دوم نماز بخواند، از تنگدستی و دیوانگی و سایر بلا‌ها در امان باشد.

۴. ذکر توکل

آیه توکل:

«وَتَوَکَّلْ عَلَى الْحَیِّ الَّذِی لَا یَمُوتُ» (سوره فرقان، آیه ۵۸)

ترجمه: و بر زنده‌ای که نمی‌میرد توکل کن.

واژه‏ «توکّل» با مشتقاتش هفتاد بار در قرآن آمده است. توکل به معناى تکیه کردن بر خدا و وکیل گرفتن او در کار‌ها است. 

در آیه‏ قبل به پیامبر (ص) فرمود: به مردم بگو: من مزدى از شما نمى‌خواهم و در این آیه مى‌فرماید: رهبران دینى که به مال مردم چشم‏ داشتى ندارند، براى زندگى خود باید تنها به خداوند توکل کنند. توکل بر خداوند به معناى رها کردن تلاش و کوشش نیست. 

حضرت مولانا در تشبیه این آیه چه زیبا گفت:

آن نیست که هست می‌نمایید بگذار (یا بگذر)

آن هست که نیست می‌نماید بطلب

از امام صادق (ع) نقل شده است: تب از بوی جهنم است، فرو نشانید حرارت آن را به آب سرد.

در حدیث دیگر فرمود: برای دفع تب هیچ چیز نافع‌تر از دعا و آب سرد نیست.

از این دعا برای پایین آوردن تب استفاده می‌کنند. برای از بین بردن تب این دعا را نوشته و بر بازوی فرد تب‌دار ببندید.