آیا آمریکا به توافق هسته‌ای با ایران باز خواهد گشت؟/ اظهارات ضدجنگ ترامپ در کنگره آمریکا

 

رویداد۲۴ سید حسین موسویان دیپلمات پیشین ایرانی و استاد دانشگاه پرینستون در یادداشتی که در نشریه اینترنتی لابلاگ منتشر شده با اشاره به اظهارات ترامپ در کنگره آمریکا بر برخی اشتراکات میان ایران و آمریکا در زمینه پایان دادن به جنگ های خاورمیانه ناکید کرده و گفته باید راهی برای بازگرداندن آمریکا به توافق هسته‌ای پیدا کرد.

ترامپ در جلسه سالانه‌ای که رییس جمهور آمریکا در کنگره داشته و درباره وضعیت کشور و مشکلات آن گزارش میدهد بر اظهاراتش درباره ایران و جنگ علیه داعش و همچنین خروج آمریکا از سوریه تمرکز داشت. علیرغم اظهارات منفی او درباره ایران، ترامپ برخی زمینه‌های مشترک بالقوه با دولت ایران را در این سخنرانی به رسمیت شناخت.

 

چالش دو سال آینده دولت ترامپ تمرکز بر این زمینه‌های مشترک و آمادگی برای بازگشت تدریجی آمریکا به توافق هسته‌ای با تهران است.

 

در حالی که برهم صالح رییس جمهور عراق از ایران برای حمایت از ملت عراق در جنگ با داعش تشکر کرده است، ترامپ ایران را بزرگترین حامی تروریسم خوانده است. از این گذشته رییس جمهور عراق طرح رصد کردن ایران از طریق پایگاه‌های آمریکا در عراق را که ترامپ مطرح کرده بود مورد سرزنش قرار داد و گفت: این طرح از اولویت‌های سیاست آمریکا برای ساخت پایگاه در عراق نیست و تاکید کرد ایران و عراق نقش مهمی در صلح و ثبات منطقه بازی میکنند.

 

نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل قبل از اعلام خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه یک بار با ترامپ و دوبار با پمپئو صحبت کرده است. او سخت لابی کرده که آمریکا نیروهایش را در سوریه برای حمایت از کمپین اسرائیل علیه ایران نگه دارد.

 

گادی ایزنکوت رییس نیرو‌های مصلخ اسرائییل گفته ما هزاران هدف را در سوریه بدون اینکه مسئولیت آن را پذیرفته باشیم مورد حمله قرار داده‌ایم.

 

حسین سلامی معاون فرمانده سپاه پاسداران ایران اعلام کرده که اگر جنگی در بگیرد اسرائیل از روی زمین محو خواهد شد و همه سرزمین‌های اشغالی به فلسطینی‌ها باز خواهد گشت. جنگنده و ناو‌های هواپیمابر آمریکا نابود خواهد شد و پایگاه‌های هوایی آن‌ها در منطقه خواهد سوخت.

 

بر اساس مطالعاتی که در دانشگاه براون انجام شده جنگ‌های آمریکا در افغانستان، عراق، یمن، سوریه و لیبی هزینه‌ای بالغ بر ۸ هزار میلیارد دلار به دنبال داشته. علاوه بر این ۴۸۰ هزار نفر در جنگ کشته شده اند و تعداد بسیار بیشتری نیز در درگیری‌های غیر مستقیم جان خود را از دست داده اند. بیش از ۶۹۵۰ سرباز آمریکایی نیز کشته شده و دست کم ۷۸۰۰ پیمان کار آمریکایی جان خود را از دست داده اند. در آخرین آمار‌ها ۲۱ میلیون نفر پناهنده و بی خانمان شناسایی شده‌اند.

 

در سخنرانی ترامپ در کنگره او از جنگ‌های پی در پی انتقاد کرده و گفت: به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری وعده دادم که رویکرد جدیدی را داشته باشم. ملت‌های بزرگ وارد جنگ‌های بی پایان نمی‌شوند.

 

استراتژی ترامپ خودداری از ورود به یک جنگ جدید است که با خروج تدریجی سربازان آمریکایی از خاورمیانه همراه خواهد شد. این استراتژی با سیاست هیلاری کلینتون که در مقاله‌ای در سیاست خارجی نیز به آن اشاره کرده بود همخوانی دارد. او پیشنهاد داده بود که باید بر قدرت‌های آسیای شرقی متمرکز شویم.

به نظر می‌رسد آمریکا به درستی به این نتیجه رسیده که بحران‌های کنونی خاویمانه نمی‌تواند به این زودی‌ها حل شود تروریسم و بی ثباتی منطقه را در سال‌های پیش رو در برخواهد گرفت و منابع مالی‌ای که احتمالا چندین تریلیون دلار خواهد بود برای صلح بلند مدت و ثبات و بازسازی منطقه نیاز است.

 

در عین حال ایران از زمان انقلاب اسلامی همیشه بر خروج آمریکایی‌ها از منطقه تاکید داشته است. از این منظر ایران و آمریکا علی رغم اختلاف منافع اشتراک نظر دارند. با این حال این تنها از طریق خروج تدریجی و امن نیرو‌های آمریکایی که چند سال به طول می‌انجامد امکان پذیر است.

 

از این گذشته این رویه نه تنها به نفع ایران و آمریکا بلکه به نفع همه منطقه و جهان است که آمریکا از منطقه خارج شود. این اشتراک نظر که چرخشی در روند صلح و ثبات بین المللی است می‌تواند دیوار رویارویی میان آمریکا و ایران را بشکند. در سال ۲۰۰۱ سپاه قدس به فرماندهی قاسم سلیمانی نقش قاطعی در شکست طالبان در افغانستان بازی کرد.

 

به گفته استنلی مک کریستال رییس سابق نیرو‌های ویژه آمریکایی رویکرد عملگرایانه سلیمانی این واحد سپاه را به یک عامل اطلاعاتی، مالی و سیاسی ورای مرز‌های ایران تبدیل کرده است.

 

امروز تهران می‌تواند خروج امن و مطمئن نیرو‌های آمریکایی از منطقه را تسهیل کند. چنین همکاری‌ای می‌تواند تنش‌ها را بین دو کشور کاهش داده و از ورود به یک درگیری غیر ضروری بین ایران و آمریکا درد منطقه جلوگیری کرده و زمینه بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای را فراهم کند.

 

با این وجود نگرانی‌ها درباره نفوذ منطقه‌ای ایران همچنان به قوت خود باقی است. این نفوذ با خروج آمریکا و خلا حضور نیرو‌های آمریکایی بیشتر خواهد شد. در این شرایط سازمان ملل باید مراقب خلا به وجود آمده باشد. در قطع نامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل از دبیرکل سازمان خواسته شده تا با مشورت ایران و عراق و کشور‌های منطقه، پیشرفت امنیت و ثبات در منطقه را بیازماید.

 

بر اساس این قطع نامه شورای امنیت سازمان ملل میتواند قدم‌های عملی در راستای ایجاد امنیت منطقه و سیستم همکاری‌ها بین کشور‌های خلیح فارس که ایران، عربستان، عراق و ۵ کشور دیگر را شامل میشود بردارند. با چنین اقدامی چهره منطقه از رقابت‌ها به سمت مشارکت تغییر خواهد کرد. پ. خوشبختانه بیشتر اعضای کنگره آمریکا و افکار عمومی این کشور و حتی خود ترامپ با جنگ احتمالی با ایران مخالفند. در ایران نیز بیشتر مردم و مقامات ایرانی با هرگونه درگیری نظامی مخالفند. با این حال برخی چهره‌های کلیدی و با نفوذی که در حال حاضر سمت‌های کلیدی دولت آمریکا را اشغال کرده اند به دنبال جنگ ایران و آمریکانند. برخی از متحدان منطقه‌ای آمریکا نیز ساخت برای تحقق این سناریو قبل از پایان دوران ریاست جمهوری ترامپ تلاش میکنند.

 

خروج آمریکا از توافق هسته‌ای که یک توافق کلیدی بی المللی بین تهران و کشور‌های جهان بوده شانس حل و فصل مسائل باقیمانده را از بین برد. علی رغم اختلاف نظر‌های بنیادین میان ایران و آمریکا، این دو منافع مشترکی نیز دارند. هنر دیپلماسی یافتن راهی برای بازگرداندن آمریکا به توافق هسته‌ای و ساختن مسیری برای همکاری‌های ایران و آمریکا در منافع مشترک است.