اصلاح طلبان در رویای ائتلاف بزرگ/ استراتژی اعتماد ملی برای انتخابات ۱۴۰۰

رویداد۲۴ میثم سعادت: نمی‌توان از تاریخ احزاب اصلاح‌طلب صحبت کرد و نامی از شیخ مهدی کروبی به میان نیاورد؛ چه زمانی که همراه با جمعی از روحانیون نواندیش از جامعه روحانیت مبارز انشعاب کرد و چه زمانی که در دهه هفتاد، جزو حامیان اصلی سیدمحمد خاتمی بود و چه پس از آن که در کسوت دبیرکل مجمع روحانیون یا در مسئولیت ریاست مجلس سعی کرد حامی گفتمان جریان اصلاحات باشد و چه در دهه هشتاد که با تاسیس اعتماد ملی به دنبال ارائه تعریف جدیدی از اصلاح طلبی بود.

اعتماد ملی در فضای عجبی متولد شد. حزبی که از یک طرف اعتبار دبیرکل و اعضای شورای مرکزی آن، از بسیاری احزاب هم‌تراز بیشتر بود و از طرف دیگر دچار تضاد‌هایی در رویکرد خود بود. اعتماد ملی از سه جریان اصلی تشکیل شده بود. اولی، حامیان جریان خط امام بودند که از دهه شصت در کنار مهدی کروبی در سیاست ایران رشد کرده بودند. رسول منتجب نیا شاخص‌ترین چهره این گروه بود.

دسته دوم، نمایندگان ادوار مجلس بودند که در دوران ریاست کروبی بر مجلس، به او نزدیک شده بودند و در سال ۸۴ هم در ستاد‌های او فعال بودند و دسته سوم هم جمعی از فعالان و نخبگان سیاسی بودند که عموما اصالتشان به مناطق زاگرس نشین ایران می‌رسید و در کنار گرایش سیاسی، علاقه‌های قومیتی و منطقه‌ای هم به مهدی کروبی داشتند.

مهدی کروبی از سال ۸۸ در حصر خانگی قرار گرفت و هرگز فرصت پیدا نکرد درباره رویکرد خاص خود در انتخابات آن سال توضیح دهد. مهدی کروبی معتقد بود اعضای مجمع روحانیون مبارز در انتخابات سال ۸۴ به او پشت کردند و به سراغ افرادی مثل هاشمی رفسنجانی و مصطفی معین رفته‌اند، اما خود سال ۸۸ به افرادی بها داد که اعضای اعتماد ملی نبودند؛ ریاست ستاد خود را به غلامحسین کرباسچی سپرد در حالی که به شدت منتقد سیاست‌های هاشمی رفسنجانی به شمار می‌رفت. از عباس عبدی، محمدعلی نجفی و محمد قوچانی برای نوشتن برنامه‌ها بهره برد و در حالی که سال ۸۴ منتقد رادیکالیسم اصلاح طلبان پیشرو بود، با اعضای تحکیم و ادوار تحکیم وارد ائتلاف شد. هیچکدام از این طیف‌ها به کارش نیامدند. آنها در رویکردی عجیب می‌خواستند مهدی کروبی را نماد تغییر نشان دهند؛ در حالیکه باید از شعارهای دیگربرای او بهره می‌بردند. طبیعی بود که چنین جایگاه‌یابی برای او، اشتباه استراتژیک تیمی بود که شناخت اصولی و تئوریک از کمپین‌های انتخاباتی نداشتند و آنچنان غرق توهم بودند که گمان می‌کردند هر شعاری بدهند جامعه خواهد پذیرفت.

هرچند حصر کروبی اعتماد ملی را چند سال به حاشیه برد، اما کنگره اعتماد ملی در سال ۹۷ و انشعاب بعضی اعضا به رهبری منتجب‌نیا در حزب جمهوریت، بار دیگر این فرصت را در اختیار اعضای حزب اعتماد ملی داد تا در عرصه سیاست ایران اثرگذار باشند. نمود این اثرگذاری را می‌توان در انتخابات شورا‌های شهر تهران، اصفهان، شیراز و ... دید که اعضای موثر اعتماد ملی به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کردند که مهمترین آن، شهردار شدن افشانی بود؛ در حالیکه اعتماد ملی فقط سه عضو در شورای شهر تهران داشت.

حالا، اما اعتماد ملی در آستانه انتخاباتی دیگر است. گرامی مقدم درباره استراتژی اعتماد ملی در انتخابات پیش رو می‌گوید «مصوبه دفتر سیاسی و کمیته تعامل حزب اعتماد ملی این بوده که یک، در انتخابات مشارکت می‌کند دوم اینکه حزب، نامزد به ویژه نامزد حزبی خواهد داشت. این‌ها مورد بحث قرار گرفته و صحبت‌هایی نیز در دفتر سیاسی مطرح شد و این صحبت‌ها، مذاکرات و جلسات نیز ادامه دارد بنابراین روشن است تعدادی از اعضای حزب اعتماد ملی نیز داوطلب نامزدی برای انتخابات هستند از این رو داوطلبی آن‌ها در دفتر سیاسی و کمیته تعامل در حال بررسی است. هنوز این نامزد مشخص نشده است.»

بیشتر بخوانید: لیستی با هدف «چگونه به قدرت نزدیک شویم»/ از فهرست انتخاباتی کارگزاران چه می‌فهمیم؟ +جدول

هنوز برنامه حزب اعتماد ملی برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ مشخص نیست و مهدی کروبی از حصر پیام داده که باید با تمام قوا مشارکت کنند؛ در این صورت اگر سناریوها را بررسی کنیم، برای آنها چند مسیر بیشتر متصور نیست.

ائتلاف حزب اعتماد ملی با احزاب اصلاح طلب

رسیدن به نامزد مشترک انتخاباتی، رویایی است که همه رهبران جریان اصلاح طلب و اصولگرا با آن به خواب می‌روند. گرامی مقدم سخنگوی اعتمادملی هم از همین ائتلاف دفاع می‌کند «ما با همه گروه‌های همسوی خودمان، هماهنگی کامل داریم و بعد از اینکه نامزد‌ها تایید صلاحیت شدند در حال تعریف مکانیزمی برای نامزد اصلح هستیم و سپس روی نامزد اصلح، با آن مکانیزمی که تعریف می‌کنیم و مورد عنایت همه جریانات اصلاح طلب باشد در حقیقت وفادار است و از نامزدی که روی آن اجماع شده حمایت می‌کنیم حال ممکن است این نامزدی که روی آن اجماع شده از حزب اعتماد ملی یا کارگزاران یا اتحاد ملت یا احزاب دیگر باشد در واقع روی بحث اجماع سازی در حزب اعتماد ملی مباحث گسترده‌ای صورت گرفته و توافق کردیم که حتما به صورت جبهه‌ای در انتخابات حضور پیدا کنیم.»

حزب کارگزاران سازندگی، حزب اتحاد ملت و حزب اعتمادملی سه حزب اصلی اصلاح طلب هستند. برای ائتلاف بزرگ ابتدا این سه حزب باید به تفاهم برسند. همه اعضای ارشد این سه حزب قبول دارند که برای وحدت باید ائتلاف کنند، اما انجام آن فعلا به امری محال تبدیل شده است؛ دست‌کم آنکه در انتخابات مجلس یازدهم چنین ائتلافی میسر نشد.

ائتلاف اعتماد ملی حول سیدمحمد خاتمی

بعد از انشعاب منتجب نیا، اعضای فعلی اعتماد ملی شأن ویژه‌ای برای سید محمد خاتمی قائل هستند. این احتمال وجود دارد که حزب اعتماد ملی هم در کنار سایر احزاب همسو با سیدمحمد خاتمی، از نامزدی واحد در انتخابات حمایت کند. چهره‌هایی مثل موسوی لاری، محمدرضا خاتمی یا محمدرضا عارف می‌توانند محور این ائتلاف باشند به شرطی که خاتمی شخصا قصد ورود جدی و اثرگذاری در جریان اصلاح طلب را داشته باشد.

اتحاد و انصراف از انتخابات ۱۴۰۰ 

در انتخابات مجلس یازدهم، اعتماد ملی در انتخابات شرکت نکرد. رفتاری شبیه آنچه حزب اتحاد ملت انجام داده بود. معرفی یک نامزد حزبی مثل الیاس حضرتی (قائم مقام حزب) یا محمدجواد حق شناس، در صورتی که با رد صلاحیت شورای نگهبان مواجه شود، ممکن است باعث انصراف حزب اعتماد ملی از حضور در انتخابات شود. لااقل این گزینه‌ای است که جوانان عضو اعتماد ملی به آن بسیار فکر می‌کنند.

بازگشت کروبی و اثرگذاری در انتخابات ۱۴۰۰ 

این روز‌ها شایعه بازگشت کروبی و احیای ائتلاف سال ۸۴ یا ۸۸ حول او بسیار شنیده می‌شود. کروبی می‌تواند هم انشعابیون و هم چهره‌های قدیمی احزاب اصلاح طلبی مثل همبستگی، انجمن اسلامی معلمان و ... را بار دیگر زیر یک چتر گرد هم بیاورد. محمد قوچانی اگرچه عضو کارگزاران است اما در ارگان رسمی حزب خود همین دیدگاه را پیش می‌برد و از جدی‌ترین حامیان و مدافعان این نظریه است. آن‌ها معتقدند رفع حصر مهدی کروبی می‌تواند پیام امیدبخشی به جامعه صادره کند.

حضور اعتماد ملی در انتخابات با نامزد حزبی

اعتماد ملی یک گزینه نهایی هم دارد. آن هم معرفی نامزد اختصاصی تا آخرین لحظه است. به نظر می‌رسد در میان اعضای ارشد اعتماد ملی افرادی باشند که بتوانند تایید صلاحیت خود را از شورای نگهبان بگیرند. مهمترین این چهره‌ها محمدعلی افشانی است که در انتخابات مجلس یازدهم تایید صلاحیت شده بود، اما بعد از ردصلاحیت‌های گسترده تصمیم به انصراف گرفت.

افشانی با این که چهره رادیکالی نیست، اما به اصلاحات اعتقاد دارد چنانچه حتی زمان تحصن مجلس ششم هم از مدیرانی بود که در حمایت از متحصنین استعفا کرده بود. همچنین در زمان استانداری او بود که مهدی حاجتی تایید صلاحیتش برای شورای شهر شیراز را گرفت.

او در زمان شهرداری تهران از حضور چهره‌های اصلاح‌طلب در شهرداری حمایت می‌کرد. او در انتقاد از کرباسچی می‌گوید «وقتی شهردار بودم دبیرکل یکی از احزاب اصلاح طلب در یک خبر خودساخته و به عنوان یک نقطه ضعف گفته بود افشانی برای ۱۴۰۰ با لاریجانی بسته است، همین شخص چندی قبل در مصاحبه‌اش گفته است، می‌توان با آقای لاریجانی برای ۱۴۰۰ به توافق رسید، این روش قضاوت و تغییر موضع براساس منافع فردی و فدا کردن منافع جامعه، سرگشتگی سیاسی است.»

جلسات اعتماد ملی برای انتخابات ۱۴۰۰ فشرده‌تر از هر زمانی برگزار می‌شود. باید دید تصمیم نهایی اعضای دفتر سیاسی و شورای مرکزی اعتماد ملی برای انتخابات ۱۴۰۰ چه خواهد بود؟