بیماری ام اس چیست؟

رویداد۲۴ الهام عندلیب‌مقدم: بیماری ام اس (Multiple Sclerosis) با نام اختصاری MS، در سال ۱۸۶۸ توسط ژان مارتن شارکو عصب‌شناس فرانسوی مطرح شد. ام اس یک بیماری عصبی التهابی است که در آن سیستم ایمنی بدن به غلاف میلین سلول‌های عصبی در مغز و نخاع حمله می‌کند. 

غلاف میلین یک لایه پروتئینی روی رشته‌های عصبی است که علاوه بر حفاظت از سلول‌های عصبی، باعث افزایش سرعت هدایت پیام‌های الکتریکی در طول تار عصبی می‌شود. آسیب‌دیدگی میلین منجر به تخریب موقت و یا آسیب دائمی اعصاب شده و با ایجاد اختلال در ارتباط بین مغز و سایر قسمت‌های بدن، باعث به وجود آمدن مشکلات جسمی می‌شود.

علت بیماری ام اس چیست؟

علت قطعی مشخصی برای بیماری ام اس وجود ندارد، اما ترکیب عوامل ژنتیکی و محیطی می‌تواند در ابتلا به این بیماری موثر باشد. علل زیر به عنوان دلایل احتمالی موثر بر بیماری ام اس مطرح هستند:

*ژنتیک

*منطقه جغرافیایی تولد و زندگی

*استرس

*خستگی بیش از حد جسمی و روحی

*کمبود ویتامین B۱۲ و D 

*مواجهه با برخی ویروس‌ها و میکروب‌ها در دوران کودکی

*استعمال دخانیات

*آلودگی هوا

*مصرف بیش از حد نمک

*داشتن طبع سرد و مصرف مداوم غذا‌های سرد
 
آمار مربوط به بیماری ام اس (نژاد، سن و جنسیت) 

بیماری ام اس بیشتر در کشور‌هایی مشاهده شده که دورتر از خط استوا هستند. بیشترین موارد ام اس در جهان مربوط به کشور‌های کانادا و اسکاتلند است.

طبق برآورد، بیش از دو میلیون و پانصد هزار نفر در جهان مبتلا به این بیماری هستند. آمار موجود تعداد مبتلایان به ام اس در ایران را حدود پنجاه هزار نفر نشان می‌دهد و استان‌های تهران و اصفهان به ترتیب بیش‌ترین آمار مبتلایان را به‌خود اختصاص داده‌اند.

بیماری ام اس بین سنین ۲۵ تا ۴۰ سالگی خود را نشان می‌دهد. شیوع این بیماری در زنان دو برابر مردان است، که به عواملی، چون هورمون‌های زنانه، دوران بارداری و پایین بودن سطح ویتامین D بدن برمی‌گردد. همچنین از نظر سن، بیماری در زنان حدود ۵ سال زودتر از مردان اتفاق می‌افتد. شدت بیماری در مردان ممکن است بیشتر باشد. معمولا مردان بیشتر از زنان در فعالیت‌های جنسی، دچار افت و یا عدم توانایی می‌شوند. 

بیماری ام اس چگونه شروع می‌شود؟

اولین علائم ام اس در افراد مبتلا، بین سن ۲۰ تا ۴۰ سالگی خود را نشان می‌دهد. همه افراد مبتلا به ام اس علائم یکسانی ندارند. در زمان عود یا حمله بیماری ممکن است علائم مختلفی بروز کند که به محل و شدت آسیب اعصاب بستگی دارد. 

به‌طور کلی نشانه‌های بیماری عبارتند از:

مشکلات بینایی شامل:

• تاری دید گا‌ها همراه با درد کره چشم 

• دوبینی 

• حرکات غیرارادی و سریع کره چشم 

• از بین رفتن بینایی به‌طور موقت

• از دست دادن بینایی به‌طور مطلق در موارد بسیار نادر

مشکلات عضلانی و حرکتی شامل:

• احساس مور مور شدن، گزگز کردن یا سوزش در دست‌ها و پا‌ها 

• بی‌حسی یا خواب رفتگی اندام‌ها 

• احساس درد در صورت

• درد و اسپاسم عضلانی بدون دلیل

• احساس کرختی، خستگی یا ضعف به خصوص در پا‌ها 

• سرگیجه، عدم تعادل و اختلال در راه رفتن

• مشکلات حرکتی در دست یا پا و یا هر دو

• فلج شدن

• لرزش غیرقابل کنترل در دست یا پا و یا هر دو

اختلالات مغز و اعصاب شامل:

• مشکلات احساسی و شناختی مانند فراموشی

• اختلالات خلقی مثل افسردگی، اضطراب یا نوسانات خلقی

• اختلال در استدلال و حل مشکلات و ضعف در قضاوت

• کاهش دامنه توجه 

• سرگیجه و سر درد

سایر علائم ام اس شامل:

• مشکلات مثانه مثل تکرر و یا بی‌اختیاری ادرار

• مشکلات گوارشی مثل یبوست یا بی‌اختیاری دفع

• مشکلات تنفسی

• لکنت زبان

• اشکال در جویدن و بلع 

• از دست دادن شنوایی

• اختلال عملکرد جنسی

• ریزش مو

• خارش

باید توجه داشت هرکدام از این علائم به‌تنهایی، لزوما نشانه ابتلا به ام‌اس نیست. برخی علایم بیماری ام اس با بیماری‌های دیگر مشترک است، مثلا ممکن است علائم این بیماری با سکته مغزی اشتباه شود یا تاری دید می‌تواند نشانه یک بیماری چشمی باشد. به همین دلیل تشخیص بیماری ام اس نیازمند آزمایشات دقیقی است. 

بیشتر بخوانید: بیماری پوستی گال چیست؟

برخی بیماران ممکن است فقط یک علامت خاص داشته و ماه‌ها یا سال‌ها هیچ علامت دیگری نداشته باشند. در بعضی بیماران نیز یک مشکل یا اختلال می‌تواند تنها یک بار اتفاق بیفتد و بعد کاملا رفع شود. 

مراحل بیماری و بروز علائم شامل دوره‌های حمله، بهبودی و بازگشت حمله‌ها است. عواملی، چون تب، حمام آب گرم، قرار گرفتن در معرض نور خورشید و استرس ممکن است سبب بروز و یا بدتر شدن حملات شوند. بعضی زنان مبتلا به ام اس در دوران بارداری با کاهش علایم بیماری مواجه می‌شوند، اما پس از زایمان علایم بیماری عود می‌کند.

انواع بیماری ام اس کدامند؟

بیماری ام اس بر اساس روند رشد، به چهار دسته کلی تقسیم می‌شود که عبارتند از:

نوع ۱: ام اس عودکننده فروکش‌کننده (RR) که به‌صورت دوره‌های پیشرفت‌کننده و پسرفت‌کننده بروز می‌کند.

نوع ۲: ام اس پیش‌رونده اولیه (PP) که از ابتدا دارای علائم پیش‌رونده بوده و مرحله بهبودی ندارد.

نوع ۳: ام اس پیش‌رونده ثانویه (SP) که از ابتدا به‌صورت پیش‌رونده و پسرفت‌کننده بوده، اما مدتی پیشرفت می‌کند.

نوع ۴: ام اس پیش‌رونده عودکننده (RP) که در آن بیماری سیر پیشرفت و بهبود داشته، اما در نهایت سیر پیش‌رونده دارد.

تشخیص بیماری ام اس چگونه است؟

چنانچه علائم بیماری بیشتر از ۲۴ ساعت طول کشید، باید به متخصص مغز و اعصاب و یا متخصص نورولوژی مراجعه کرد. 

تشخیص بیماری توسط علائم اولیه آن انجام می‌شود، اما برای تشخیص قطعی، ممکن است آزمایشات دیگری توسط پزشک انجام شود که عبارتند از:

*معاینه عصبی از طریق بررسی عملکرد اعصاب 

*معاینه چشم با ارزیابی بینایی و بررسی بیماری‌های چشمی 

*تصویربرداری MRI با تهیه تصویر از مغز و نخاع

*پونکسیون کمری با گرفتن نمونه مایع مغزی - نخاعی از ستون فقرات

بیماری ام اس چیست و آیا درمان دارد؟

با توجه به میانگین سن مبتلایان به ام اس که ۲۰ تا ۳۵ سال است، باید توجه افراد به پیشگیری از این بیماری، بیشتر در سنین جوانی باشد؛ زیرا در اثر ابتلا، کنترل عوارض سخت می‌شود.

به گزارش رویداد۲۴ ام اس یک بیماری پیش‌رونده است، یعنی وضعیت ثابتی نداشته و هر روز پیشرفت می‌کند. امروزه هیچ درمانی قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما تنها راه درمانی از نوع کنترلی است؛ یعنی با مصرف یکسری دارو‌ها می‌توان به مدیریت علائم کمک کرده و از حملات زودرس جلوگیری کرد و بدین ترتیب روند بیماری را کاهش داد.

درمان‌های موجود در راستای بهبود عملکرد بدن پس از هر حمله و پیشگیری از حملات جدید صورت می‌گیرد. در سال‌های اخیر دارو‌های ام اس پیشرفت قابل توجهی کرده است. انواع دارو‌های تزریقی و خوراکی بسته به شرایط بیمار، به کنترل بیماری کمک می‌کند.

روند درمان بیماری ام اس طولانی است، علاوه بر دارو درمانی، آنچه مسلم است تغییر در سبک زندگی فرد مبتلا است که در روند بهبود بیماری بسیار موثر خواهد بود. در اینجا به برخی از مواردی که به بهبود بیماری کمک می‌کنند اشاره می‌شود:

*دوری از استرس و کار زیاد

*شاد بودن

*فعالیت ورزشی سبک و منظم 

*تحرک و جلوگیری از اضافه وزن

*رژیم متعادل حاوی چربی، پروتئین و کربوهیدرات به میزان مناسب

*مصرف بیشتر مواد دارای آنتی‌اکسیدان مانند میوه و سبزیجات تازه

*پرهیز از غذا‌های پرچرب و فست فودی

*حفظ متعادل سطح ویتامین D خون

*عدم مصرف دخانیات

*سیستم سرمایشی مناسب (زیرا بیماران ام اس به گرما و رطوبت حساس هستند)

آیا بیماری ام اس باعث مرگ می‌شود؟

با توجه به اینکه ام اس اختلال بین سیستم عصبی مغز و اندام‌ها است، یعنی اندام‌ها به‌درستی از مغز فرمان نمی‌گیرند، اگر به‌موقع مورد معالجه قرار نگرفته و روند درمانی به‌صورت مداوم ادامه نیابد، ممکن است باعث بروز برخی اختلالات منجر به مرگ شود؛ اما بیماران زیادی هستند که عمر طولانی داشته‌اند. میانگین طول عمر بیماران ام اس بعد از تشخیص بیماری، ۲۵ تا ۳۵ سال است، البته این بازه زمانی، به روند رشد بیماری، زمان تشخیص و کنترل و درمان آن بستگی دارد.

بیماری ام اس و ازدواج

در پاسخ به این سوال می‌توان گفت با در نظر گرفتن شرایط جسمی و روحی بیمار و در صورت داشتن یک زندگی عادی، فرد مبتلا می‌تواند ازدواج کرده و از یک زندگی طبیعی برخوردار باشد.