بختک یا فلج خواب چیست ؟

رویداد۲۴ سیما صابری: انواع به عنوان بختک در بین مردم شناخته میشود یک باور و افسانه قدیمی است که واقعیت ندارد اما این حالت در مقالات علمی تحت عنوان فلج خواب معرفی میشود.

 فلج خواب یک حالت است که بین خواب و بیداری اتفاق میافتد و شخص به طور موقت قادر به حرکت کردن عضلات خود نیست. در این حالت، همچنین ممکن است شخص احساس کند که نمیتواند بلند شود یا حتی نتواند صحبت کند. این وضعیت میتواند ترسناک و آزاردهنده باشد، اما برای اکثر افراد خطرناک نیست و به طور عمومی برای کمتر از یک دقیقه رخ میدهد. در صورتی که فلج خواب به صورت متناوب و متعدد تکرار شود، ممکن است نیاز به مشاوره پزشکی داشته باشید.

چرا فلج خواب یا بختک رخ می‌دهد؟

پدیده بی حالی یا REM (Rapid Eye Movement) یا حرکت سریع چشمها یکی از مراحل خواب است که در آن فعالیت مغزی بسیار شدید و حرکت چشمها به سرعت اتفاق میافتد. در این مرحله، عضلات بدن به طور طبیعی فلج میشوند تا از انجام حرکات در خواب جلوگیری شود. این فلج حرکتی به عنوان یک مکانیسم محافظتی برای جلوگیری از حرکت و تمرکز بر روی فعالیتهای خواب صورت میگیرد.

اما در برخی افراد، این فلج حرکتی در خواب به صورت غیرطبیعی اتفاق میافتد، به طوریکه به عنوان فلج خواب شناخته میشود. در این حالت، عضلات بدن هنوز در فاز REM قرار دارند و فلج شدهاند، اما فرد بیدار شده و قادر به حرکت نیست. بیشترین تعداد موارد فلج خواب در این مرحله رخ میدهد و علت دقیق آن هنوز مشخص نیست. اما برخی عوامل ممکن برای بروز فلج خواب در این مرحله عبارتند از: استرس و اضطراب، کمبود خواب، مصرف الکل یا مواد مخدر، سابقه خوابهای پریشان، بیماریهای روانی و نوروزیک.

بیشتر بخوانید: راهکار برای خوابیدن سریع

فلج خواب معمولاً به صورت بیماری طبقهبندی نمیشود، اما در برخی افراد ممکن است به صورت مزمن تکرار شود. در صورت بروز فلج خواب مکرر و مزمن، مشاوره و درمان مناسب توسط یک روانپزشک توصیه می‌شود.

سابقه اختلال‌های روانی در فلج خواب

افرادی که از اختلال روحی روانی رنج میبرند، ممکن است در معرض خطر فلج خواب قرار بگیرند. اما میزان خطر و دلایل آن ممکن است بسته به نوع اختلال و وضعیت فرد متفاوت باشد.

یکی از دلایل احتمالی بروز فلج خواب در افراد با اختلالات روحی روانی، استرس و اضطراب شدید است. استرس و اضطراب میتواند عاملی برای اختلال در الگوی خواب و عملکرد عصبی بدن باشد و در نتیجه باعث ایجاد فلج خواب شود.

به گزارش رویداد۲۴ علاوه بر استرس و اضطراب، برخی از اختلالات روانی همچون افسردگی، اختلالات خواب و اضطراب شبانه نیز می‌توانند باعث بروز فلج خواب شوند. در برخی از اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی، که با دستکاری شدید در واقعیت و تفکرات همراه است، فلج خواب ممکن است رخ دهد.

به طور کلی، افرادی که از اختلالات روحی روانی رنج میبرند، باید بهبود خواب و کاهش استرس و اضطراب را در دستور کارشان قرار دهند تا خطر بروز فلج خواب کاهش یابد. مشاوره و درمان مناسب نیز میتواند بهبود وضعیت خواب و کاهش خطر فلج خواب را تسهیل کند.

باورها و افسانه‌ها درباره فلج خواب

فلج خواب یک حالت خواب عمیق است که در آن فرد قادر به حرکت کردن عضلات خود نیست. این حالت خواب ممکن است برای مدتی کوتاه یا برای مدت طولانی‌تری ادامه داشته باشد. در ادامه، به برخی از افسانه‌ها و اسطوره‌های مرتبط با فلج خواب در فرهنگ کشورهای مختلف جهان اشاره می‌کنیم:

افسانه‌ی "Old Hag" (عجوزه پیر): در فرهنگ غربی، به فلج خواب اطلاق می‌شود. برخلاف باور رایج، افسانه‌ی Old Hag بیشتر به عنوان توصیفی از تجربه‌ی فلج خواب استفاده می‌شود و درباره زنی است که شب‌ها بر قفسه سینه انسان‌ها هنگامی که در خوابند می‌نشیند.

اسطوره "Kanashibari" (کاناشیباری) در ژاپن نیز بر همین اساس ساخته شده است. در این اسطوره، Kanashibari به معنای "بسته شدن به تخت" است و افرادی که تجربه‌ی فلج خواب دارند، معتقدند که ارواح بد و شیطانی از آن‌ها سواستفاده می‌کنند.

اسطوره‌ی "Incubus and Succubus" (انکوبوس و سوکوبوس) در فرهنگ غربی نیز به موضوع فلج خواب اشاره دارد. بر اساس افسانه‌ای فولکلور غربی انکوبوس شیطان مذکر و سوکوبوس شیطان مذکر است که در هنگام خواب بدن فرد را تسخیر کرده و با ان‌ها رابطه جنسی برقرار می‌کند. طبق برخی از این داستان‌ها، تسخیر چندباره با اینکوبوس‌ها یا سوکوبوس‌ها به زوال سلامت جسمانی و عقلانی یا حتی مرگ منجر می‌شود.

اسطوره‌ی "The Night Hag" (عجوزه شب) در فرهنگ ایرلندی نیز از دیگر اسطوره ‌ها درباره فلج خواب است. بر اساس این اسطوره عجوزه شب می‌تواند در هنگام خواب فرد را مورد حمله قرار داده و او را خفه کند.

مورد دیگری هم به عنوان  اسطوره‌ "The Mara" (مارا) در فرهنگ هند شناخته می‌شود. در هندوئیسم، Mara به عنوان یک روح شیطانی شناخته می‌شود که به صورت یک هیولای ترسناک ظاهر می‌شود و در حالت فلج خواب، فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سعی می‌کند او را به سمت خودش بکشاند.

پیشگیری از فلج خواب یا بختک

پدیده فلج در خواب می تواند کاملا ارثی باشد با این حال امکان رخ دادن آن برای هر کسی وجود دارد. فاکتورهایی نظیر بی‌خوابی، اختلالات خواب، استفاده از بعضی داروهای بیش‌فعالی (ADHD)، برهم خوردن ساعات خواب در نتیجه سفر به مناطق دور دست و تغییر ساعات کاری احتمال تجربه این امر را در افراد افزایش می‌دهد. همچنین می‌دانیم گروه‌های خاصی از جوامع از جمله آمریکایی‌هایی های آفریقایی‌تبار این مسأله را بیشتر از سایرین تجربه می‌کنند.

برای جلوگیری از اتفاق افتادن فلج خواب، می‌توانید این راهکارها را امتحان کنید:

رعایت یک روال خواب منظم

 سعی کنید هر شب در یک ساعت مشخص به خواب بروید و صبح هم در ساعت ثابتی بیدار شوید. این کمک می‌کند تا ساعت خواب شما تنظیم شود و خواب عمیق‌تری داشته باشید.
 ایجاد یک محیط خواب مناسب: مطمئن شوید که اتاق خوابتان تاریک، خنک و آرامش بخش است. استفاده از پرده‌های سنگین یا نور خاموش کردن تمام دستگاه‌های الکترونیکی در اطرافتان می‌تواند به شما کمک کند تا بهتر بخوابید.

مدیریت استرس

تلاش کنید استرس را در طول روز کاهش دهید. روش‌های تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا و ورزش می‌توانند به شما کمک کنند استرس را کاهش داده و بهتر بخوابید.

اجتناب از مصرف مواد محرک

 از مصرف قهوه، نیکوتین و الکل در ساعات نزدیک به خواب خودداری کنید. این مواد می‌توانند خواب شما را تحت تأثیر قرار دهند و احتمال اتفاق افتادن فلج خواب را بیشتر کنند.